Teorije o poreklu višećelijskih organizama

Poznato je da se sve životinje mogu podeliti na jednoćelijske i višećelijske. O poreklu višećelijskih postoji veći broj teorija jer nema materijalnih dokaza, u vidu fosila, koji bi potvrdili neku od teorija. Najpre su nastale jednoćelijske životinje, a zatim od njih su nastale i višećelijske. Iako ima dosta teorija, danas u svetu preovladavaju dve hipoteze o poreklu višećelijskih organizama.

Prva teorija

Prvu teoriju je postavio nemački zoolog Ernest Hekel (1874), koju je kasnije modifikovao ruski naučnik Mečnikov (1882). Prema Hekelovom razmišljanju višećelijske životinje su nastale od predaka današnjih kolonijalnih bičara sličnih volvoksu. To znači da su višećelijski organizmi nastali udruživanjem jednoćelijskih bičara u kolonije, unutar kojih je došlo do podele rada. I danas se među bičarima nalaze takvi organizmi. Takvi organizmi su bili građeni od više hiljada ćelija sa bičevima koje zajednički grade loptastu koloniju koja podseća na stadijum razvoja oplođenog jajeta višećelijskih životinja, blastulu. Kolonija nastaje uzastopnim deobama jedne ćelije. Volvoks je poslužio Hekelu kao posredni dokaz za njegovu hipotezu. Kod višećelijskih životinja iz blastule se formira gastrula. Pošto su blastula i gastrula opšte pojave u embrionalnom razvoju višećelijskih životinja, Hekel je u tome video ponavljanje faza, kroz koje su prošli višećelijski organizmi u toku evolucije. Hekel smatra da su se progresivnom evolucijom od dupljara razvile ostale višećelijske životinje jer su dupljari radijalno simetrični organizmi i od njih su se, prema Hekelu, razvili bilateralno/dvobočno simetrični organizmi. Dakle, Hekelova teorija se zasniva na uporedno-morfološkim dokazima i činjenici da različite višećelijske životinje imaju u toku razvića slične stadijume embrionalnog razvoja.

Vrsta bičara

Istraživanja posle Hekela

Istraživanja posle Hekela su pokazala da žarnjaci u toku razvoja nemaju stadijum gastrule pa je njegova teorija nešto izmenjena i kao takvu je prihvataju mnogi stručnaci. Mečnikov je dopunio Hekelovu teoriju. On smatra da je verovatno predak višećelijskih životinja neka kolonijalna praživotinja koja nema šupljine. Prema Mečnikovu, razvoj usta i creva je nastao kasnije posle perioda gastrulacije pri čemu je unutrašnjost bila ispunjena ćelijama. Prapredak se hranio ispuštanjem citoplazmatičnih izraštaja kojima je uvlačio hranljive materije u ćelije. Ovim dopunama je Hekelova teorija jedina celovita teorija o poreklu višećelijskih životinja jer se došlo do principa da organizmi u svom individualnom razviću ponavljaju istorijski tok vrste kojoj pripadaju.

Mečnikov

Druga teorija

Drugu teoriju je postavio zoolog Jovan Hadži i po njoj su preci višećelijskih organizama bili izmrli višejedarni trepljari koji se nalaze i danas. On smatra da se među trepljarima nalaze bilateralno simetrični jednoćelijski organizmi sa više jedara. Hadži smatra da se takve višejedarne jedinke trepljara nisu izdelile na više ćelija i da su od takvih organizama nastali višećelijski organizmi i to tako što se citoplazma oko jedara izdelila pa je od jedne ćelije nastao veći broj ćelija sa jedrima. Na osnovu Hadžijeve teorije o poreklu višećelijskih životinja, najpre su od praživotinja nastale bilateralno simetrične najjednostavnije višećelijske životinje, od kojih su se na jednoj strani progresivno razvile ostale bilateralno simetrične životinje, a na drugoj strani regresivnom evolucijom radijalno simetrične najjednostavnije životinje. Hadžijeva teorija je zasnovana na sličnostima odraslih stupnjeva dok se embrionalnim stupnjevima pridavala veoma mala pažnja. Zbog nedostatka fosilnih dokaza nema jedinstvenog mišljenja o tome kako su postale višećelijske životinje. Razvojem nauke ove teorije će se dopunjavati.

Trepljari

Izvor

• Knjiga iz biologije za sedmi razred; JP "Zavod za udžbenike i nastavna sredstva" a.d. Istočno Novo Sarajevo 2013