Dimitrije Novaković
Dimitrije Novaković bio je prvi srpski fotograf - dagerotipist. Nedovoljno je poznat javnosti.
Peštanski list Serbske narodne novine od 12. maja 1840, piše da je Novaković „trgovac, Srbin rodom iz Zagreba“ boravio u Parizu u jesen 1839. gde je stekao prva saznanja o dagerotipiji „od samog oca veštine ove g. Dagera“.
Tokom kratkog boravka u Beogradu, na proputovanju za Tursku (jer mu je u Zagrebu izdat pasoš za tu zemlju), gde je kao trgovac odlazio, dagerotipisao (snimio) je jedan deo Beograda „na posrebreni list bakra“, a snimak, to jest dagerotipiju, poklonio knezu Mihailu. Ta prva srpska dagerotipija nije sačuvana. U vesti se još navodi da je Novaković „mnogima ne samo mašinu, nego i samu veštinu pokazivao“, čime je upoznao jedan krug ljudi sa tehnikom dagerotipije, što bi se moglo tumačiti i kao prvi trag fotografske edukacije u srpskoj kulturnoj istoriji.
Hrvatska fotografska istoriografija, i autorka dr Nada Grčević, navodi da je Novaković (pod imenom Demetar) i prvi hrvatski dagerotipist.
Otkrivanje Novakovićevog doprinosa
[uredi | uredi izvor]O činjenici da je Dimitrije Novaković prvi srpski fotograf (a ne Anastas Jovanović, kako se do tada navodilo) prvi put je pisao Aleksandar Saša Pavlović u aprilskom broju stručnog časopisa Foto kino revija, 1979.[1] Isti rad, u proširenom obliku, Pavlović je dao i redakciji Zbornika IMS (Istorijskog muzeja Srbije), ali je (navodno: usled nedostatka sredstava) izdavanje zbornika odloženo za gotovo tri godine! Rad je najzad objavljen, u punom obimu i pod punim naslovom, 1982,[2] a iste godine je ponovljen i u katalogu Majske izložbe ULUPUDS-a.[3]
Uzimajući u obzir drugo objavljivanje (1982) a zanemarujući, ili ne znajući za prvo (1979), pokrenute su neke dubioze, koje su na nesreću i neki akteri tih događaja podsticali, da Novakovića nije otkrio Pavlović, nego Branibor Debeljković, jer o njemu piše u publikaciji Die Alte Serbische Photographie (1980). Te dubioze su kasnije rasvetljene prostim upoređivanjem datuma prvog objavljivanja radova pomenutih autora. Zaslugu Pavloviću da je (prvi!) saopštio „važan podatak kojim je izmenjena dotadašnja tvrdnja istraživača da je Anastas Jovanović prvi srpski fotograf“ ističe i dr Milanka Todić u do sad jedinoj Istoriji srpske fotografije.[4]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Aleksandar Saša Pavlović, „Prvo snimanje Beograda dagerotipom“, Foto-kino revija, br. 4, 1979, pp. 27.
- ^ „Prvo snimanje Beograda dagerotipom i Dimitrije Novaković“, Zbornik Istorijskog muzeja Srbije, 19, Beograd (1982), 225–234.
- ^ (Aleksandar Saša Pavlović,„Prvo snimanje Beograda dagerotipom i Dimitrije Novaković“), u: 14. Majska izložba ULUPUDS-a (katalog), 10–27. 6. 1982.
- ^ Milanka Todić, Istorija srpske fotografije 1839—1940, Beograd : Prosveta : MPU, 1993, str. 26.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Serbske narodne novine, č. 37. Pešta, (12. maj 1840);
- Ivan Kukuljević-Sakcinski, Slovnik umjetnikah jugoslavenskih, sv. II, Zagreb, 1858, 124-127;
- Aleksandar Saša Pavlović, „Prvo snimanje Beograda dagerotipom“, Foto-kino revija, br. 4, 1979, pp. 27;
- Nada Grčević, Fotografija devetnaestog stoljeća u Hrvatskoj, knj. 28, Zagreb, Društvo povjesničara umjetnosti Hrvatske, 1981, стр. 12, 13, 191.
- Goran Malić, Letopis srpske fotografije 1839-2008. Beograd : Fotogram, 2009.
