Корисник:Expoterarium/песак

^[1] DRVO

Drvo i njegove osobine

Drvo se sastoji od žila, stabla, grana i lišća. Stablo predstavlja glavnu masu drveta i predstavlja 50 - 90 % njegove kubature; žile i grane sačinjavaju 10 — 50% mase drveta.

U  stablu postoje sledeći osnovni delovi: srce, srčika, kambijum i kora. Kora je spoljašnji deo drveta, koji se izrazito razlikuje od srčike. Između kore i srčike nalazi se tanak prsten, koji se ne vidi golim okom i koji se naziva kambijum. Ćelije kambijuma, putem deljenja, svake godine izdvajaju unutar stabla drveta ćelije srčike, a po spoljašnosti stabla — ćelije kore. Pošto kambijum izdvaja više ćelija srčike, nego ćelija kore, to srčike ima mnogo više nego kore.

Srčika je najvredniji deo stabla; ona se nalazi između srca i kore. Srce se nalazi u središtu stabla. Ono se sastoji od mekog, poroznog tkiva, koje ima veoma slabe mehaničke osobine. Kad u daskama, letvama ili gredama ima srca, onda ovaj materijal sa vremenom dobija pukotine. Stoga se za mnoge važnije elemente ne dozvoljava prisustvo srca u materijalu.

Pravilna predstava o drvetu može se dobiti kad se ono posmatra u tri preseka: poprečnom, radijalnom i tangencijalnom.

Poprečni presek je onaj koji je upravan na osu stabla, radijalni presek ide duž stabla, prolazeći kroz srce, a tangeneijalnî je onaj, koji ide duž stabla izvan srca.

. Tri glavna preseka drveta:

1 - tangencijalni;

2 - radijalni;

3 - poprečni

Na poprečnom preseku stabla vide se krugovi, koji se povećavaju od centra ka periferiji, a koji se zovu godišnji prsteni (godovi). Svaki godišnji prsten sastoji se od unutrašnjeg i od spoljašnjeg sloja. Unutrašnji sloj naziva se rano drvo, a spoljašnji kasno drvo. Rano drvo obrazuje se u proleće, a kasno - u leto. Rano drvo je porozno, ono se sastoji od šupljikavih tkiva, kroz njega prolazi voda sa rastvorenim mineralnim materijama, koje su potrebne za ishranu drveta. Kasno drvo sastoji se od ćelija sa debelim zidovima koji su nosioci mehaničkih svojstava.

Sl. 2. Sržni zraci na poprečnom, radijalnom i tangencijalnom preseku: 1- kora; 2 - lika; 3 - godovi; 4 -srce; 5 i 6 - široki sržni zraci

Na radijalnom preseku godišnji slojevi vide se u obliku pravih podužnih linija, na tangencijalnom preseku - u obliku lučnih krivih linija.

Na poprečnom, radijalnom i tangencijalnom preseku pored godišnjih slojeva vide se i sržni zraci (Sl. 2). Na poprečnom preseku oni imaju oblik uskih traka, na tangencijalnom — tamnih crta sa suženim krajevima. Sržni zraci služe za sprovođenje vode i vazduha kroz stablo drveta u poprečnom pravcu, kao i za čuvanje rezervnih hranljivih materija. Broj sržnih zrakova kod različitih vrsta drveta različit je i iznosi kod bora oko 3000 na 1 cm2, a kod smreke 143000. Kod četinarskih vrsta sržni zraci zauzimaju 3 — 10 %, a kod lisnatog drveća 9 - 36% od zapremine drvne mase.

Sržni zraci sastoje se od ćelija, koje imaju malu mehaničku čvrstoću, usled čega oni povećavaju cepljivost drveta.

Kod nekih vrsta drveta, npr. kod jove, breze, ive, klena, oskoruše, na poprečnom preseku mogu se videti bele ili mrke pege. Ove pege nastaju usled toga što insekti ili mraz povrede kambijum, te se nazivaju ''sržne mrlje''. Ove sržne mrlje smanjuju mehaničku čvrstoću drveta. Sve vrste drveta mogu se podeliti u četiri grupe:

Jedričave vrste (hrast, orah, beli bagrem, bor, ke dar, ariš i dr.);

Vrste sa zrelom srčikom (bukva, lipa, smrča, jela,   obična sibirska i kavkaska jela i dr.);

Vrste sa jezgrom i zrelom srčikom (običan jasen, brest i dr.);

Bakuljave vrste (breza, jasika, crna i bela jova, grab, javor, divlji kesten, klen i dr.).

Kod jedričavih drvnih vrsta tamnije obojen središni deo naziva se jezgro, a deo otvorene boje — bakulja. Kod drvnih vrsta sa zrelom srčikom, središni deo preseka odlikuje se od periferijskog manjom količinom vlage. Kod drveta koje raste, beljika služi za sprovođenje vode i nagomilavanje hranljivih materija. Kod nekih drvnih vrsta može se na poprečnom preseku zapaziti dvostruka beljika. Ovo nije ništa drugo nego početni stadijum truljenja drveta koje izazivaju posebne gljive koje razaraju drvo.

Po svojoj mehaničkoj čvrstoći beljika se ne razlikuje od jezgra, ali je ona slabo otporna prema truljenju. Sa porastom drveta, kod jedričavih vrsta, beljika postepeno prelazi u jezgro. U procesu ovog prelaza, u sudovima kod lisnatih vrsta, a u trahejama kod četinara, pojavljuju se posebni izraštaji, koji se nazivaju tile, a šupljine i omotači ćelija ispunjavaju se ćelijskim i ekstraktivnim materijalima.

Tile ispunjavaju elemente srčike, koju čine slabo propustljivom za tečnosti. Stoga se srčika upotrebljava za izradu buradi, drvenih rezervoara i sl. U isto vreme srčika koja sadrži tile, veoma se teško impregniše antisepticima. Ovo se isto tako odnosi na bukovo drvo, koje ima lažno jezgro, nastalo usled toga, što se drvo u vreme njegovog rastenja zarazilo gljivama koje ga razaraju.