Разговор:Магреб/Архива 1

Архива 1

Архива 2

Први поднаслов

Magreb (المغرب العربي ) regija afričkog kontinenta koja se nalazi severno od Sahare, a zapadno od Nila. Obuhvata zapadne zemlje Maroko, Zapadnu Saharu (anektirao i okupirao Maroko), Alžir, Tunis, Libiju i u manjem delu Mauritaniju. Naziv potiče od arapske reči, a znači "zapadno". Nakon završetka ledenog doba područje na kojem se danas nalazi Sahara osušilo se i nastala je pustinja. Zbog poteškoća prelaska pustinje dodir između Magreba i subsaharske Afrike je bio krajnje ograničen. Tako je bilo sve do arapske ekspanzije i širenja islama. Čak i tada je trgovina bila ograničena na skupe (ali često profitabilne) karavanske ekspedicije, kojima se vršila trgovina dobara poput soli, zlata, robova... Kultura Magreba vrlo je složena, jer ljudi koji žive na tom području imaju i afričke i srednjoistočne korene. Većina Magrebljana su muslimani koji govore arapskim ili berberskim jezikom, neki su pretežno afričkog porekla. U velikim obalnim gradovima većinom žive stanovnici francuskog, španskog, italijanskog i turskog porekla. Arapski dijalekti Magreba dele mnogo zajedničkih karakteristika (poput prvog lica jednine u prezentu na n-) koje su ih odvojile od dijalekata Srednjeg istoka i većinom od Egipta. Berberski jezici gotovo se isključivo govore u Magrebu. Magreb deli zajedničku kulinarsku tradiciju. Zaista, Habib Bourguiba je šaljivo odredio Magreb kao deo Severne Afrike gde je kuskus osnovna hrana. Unija Arapskog Magreba (Union du Maghreb Arabe) je nastojanje za koordinacijom političkih i ekonomskih poslova širom regije. Neslaganja među njenim članovima i sigurnosni problemi u Alžiru predstavljali su ozbiljne smetnje. Zapadni islamski svet (severozapadna Afrika) razlikuje se od Mašreka ili istočnog islamskog sveta (Srednji istok). Doslovno označava "vreme i mesto zalaska sunca-zapad." Za svoje arapske osvajače regija je bila "otok zapada" (jazirat al maghrib), zemlja između "mora peska" (Sahare) i Sredozemnog mora. Tradicionalno uključuje Maroko, Alžir, Tunis i Tripolitaniju (u Libiji). Nedavno su neki izvori određivali Mauritaniju kao deo regije Magreba. Mnoge luke duž obale Magreba zauzeli su Feničani, posebno Kartaginjani. Porazom Kartagine mnoge su luke došle pod vlast Rima, koji je na kraju preuzeo nadzor nad čitavom regijom Magreba severno od Velikog Atlasa osim nad nekim najvišim planinskim regijama poput marokanskog Rifa. Arapi su dosegli Magreb u vreme Omajada, ali je njihova kontrola nad njime bila prilično slaba. Arapski jezik tek se kasnije u 1100-ima raširio kao posledica invazije Banu Hilala. Kroz to razdoblje Magreb je varirao između povremenog jedinstva (kao pod vlašću Almohada) i uobičajenije podele na tri države koje su grubo odgovarale modernom Maroku, zapadnom i istočnom Alžiru i Tunisu. Nakon srednjeg veka područje se gotovo celo nalazilo pod kontrolom Otomanskog Carstva osim Maroka. Nakon XIX veka Magreb su kolonizovale Francuska, Španija i kasnije Italija. 1. MAROKO 1.1 Opšti podaci Maroko (المملكة المغربية)- zapadna kraljevina- je država u severozapadnoj Africi na obali Atlantskog okeana i Sredozemnog mora. Na severu se graniči sa španskim enklavama Seute i Melilje, na istoku i jugoistoku sa Alžirom, na jugu sa teritorijom Zapadne Sahare koja je pod marokanskom kontrolom od 1976.god.

Maroko ima 18 miliona stanovnika od toga 63% Arapa, 36% Berbera, 1% Jevreja, Francuza...Površina iznosi 458 730 km2. Glavni grad je Rabat, a najveći grad, luka i privredni centar je Kazablanka. Zvanični jezik je arapski, ali koriste i Francuski i nekoliko berberskih dijalekata. Državna religija je islam- sunitski muslimani.

1.2 Kolonijalna osvajanja Maroka Borba između imperijalističkih sila oko Maroka neobično se zaoštrila početkom XX v. Oko Maroka su se borile Francuska i Nemačka kao i Španija na osnovu istorijskih činjenica. 1904.god. Francuska i Španija su postigle tajni dogovor da podele Maroko na zone francuskog i španskog uticaja, tako što je Francuska kontrolisala skoro ceo Maroko, a Španija mali jugozapadni deo kasnije poznat kao Španska Sahara. Francuska se takođe dogovorila sa Velikom Britanijom da njima prepušta Egipat u zamenu za Maroko. Nemačka je 1905. god. Pokušala da dobije deo ove zemlje bogate mineralima. 1906. god., tačnije od januara do marta, bila je održana konferencija u Algesirasu (Španija), na kojoj je razmatrano pitanje Maroka. Nemačkim investicijama je bila zagarantovana sigurnost, a Francuska je dobila dozvolu da uvede svoje trupe u Maroko, dok je Tanger bio slobodna zona. Francuskim pretenzijama u Maroku bunila se Nemačka pa je diplomatska kriza u dva navrata, 1906. i 1911. god., zamalo prerasla u oružani sukob velikih sila. Nemačka je 4. novembra 1911. pristala na francuski protektorat na Maroko u zamenu za francuske teritorije u Ekvatorijalnoj Africi. Konačno 30. marta 1912. god, sultan Maroka, Maulaj Abd Al-Hafid potpisao je ugovor u Fesu kojim Maroko postaje kolonijalni protektorat Francuske. Formalna uprava je u rukama sultana, ali stvarna moć je u rukama glavnog francuskog rezidenta. Francusko-Španski dogovor je 27. novembra 1912. god podelio Maroko na četiri administrativne zone: 1. Francuski Maroko – glavni grad Rabat; 2. Španski protektorat – uključuje španski Maroko tj. oblast Er-Rif sa glavnim gradom Tetuanom; 3. Južni protektorat Maroka – obeležen kao deo Španske Sahare; 4. Tanger – međunarodna zona. Glavni francuski rezident bio je na vlasti francuskog Maroka i zvao se general Lauti i vladao je do 1925. god. On je izgradio luke Kazablanka i Kenitra, nove gradove Rabata, Fesa, Marakeša i Meknesa, dok su stari delovi gradova ostali netaknuti. Upoznao ih je sa novim sistemom obrazovanja, modernizovao je administraciju i reformisao pravni sistem. 1.3 Borba za nezavisnost Plemena na jugu Maroka i dalje su bila pobunjenički nastrojena. Od 1921.-1926. god je trajao Rifski rat (rat na planini Rif) koji je predvodio Abd-el-Karim Hatabi. To je bilo u znak protesta protiv eksploatisanja njihove teritorije od strane Španije. Rat je zaustavljen spajanjem francuskih i španskih snaga od 360,000 trupa. Posle drugog svetskog rata pojačao se otpor kapitalizmu. Kada je Francuska 1943. god. kapitulirala, nacionalisti u Maroku su osnovali partiju Istiqlal koja se borila za apsolutnu nezavisnost. Posle rata aktivisti ove partije su ojačali i dobili aktivnu podršku sultana, Muhameda V, koji je zahtevao jedinstvenu državu i odlazak Francuske i Španije. Prvi čin ove partije bio je memorandum koji su poslali francuskim vlastima tražeći od njih nezavisnost i demokratsku konstituciju. Reakcija na ovaj zahtev bila je hapšenje nekoliko lidera Istiqlal partije. U avgustu 1953. god. sultan i njegova familija bili su deportovani na Korziku i Madagaskar. Sultan je bio deportovan zato što je udružio snage sa nacionalistima i u par navrata odbio da sarađuje sa Francuskom. Novi vladar Maroka trebao je da bude berberski paša Marakeša, Tami i-Glavi, ali bez mnogo uspeha. Učestale pobune Marokanaca navele su Francusku da 1955.god. vrate sultana Muhameda V. Francuska se u martu 1956. god. odriče svojih teritorija u Maroku i potpisuje dogovor u kojem garantuje punu nezavisnost Maroka. U aprilu, Španija takođe predaje sve svoje protektorate. U oktobru je predat Maroku i Tanger, po internacionalnom dogovoru, a 1958. god. i najveći deo španskog Maroka. 1.4 Maroko posle sticanja nezavisnosti Sultan je 1957. god. postao kralj Muhamed V. Posle njegove smrti, 26. februara 1961. god. nasledio ga je sin Hasan II. Prvi parlamentarni izbori održani su 1963. god. Borba sa Alžirom oko granica 1963. koštala je obe strane mnogo žrtava i konačan dogovor je postignut 1970. god. U junu 1965. god. kralj Hasan je suspendovao parlament i sva vlast je bila u njegovim rukama. Zemlja se vratila na modifikovanu formu parlamentarne demokratije. Kralj je sazvao sednicu 1970. god. Da bi doneli izmenjen ustav koji ojačava njegov autoritet. Pokušaj Hasanovog ubistva desio se 10. jula 1971. god. od strane vojnih lidera. Hasan je objavio novi ustav u februaru 1972. god. kojim se njegova moć umanjuje. U avgustu je bio novi pokušaj ubistva Hasana kada je kraljev avion pogođen pri povratku iz Francuske. Kralj je nastavio da vlada izolovan. U novembru 1975. god. Hasan je predvodio akciju ’’Zeleni marš’’ u kojoj je 300 000 nenaoružanih Marokanaca umarširalo u Špansku Saharu. Španija se 1976. god. odriče ove regije prepuštajući je Maroku i Mauritaniji pod imenom Zapadna Sahara. U Zapadnoj Sahari javlja se gerilski pokret Polisario, sa podrškom Alžira i Libije, koji se bore za nezavisnost teritorije. Maroko je uzeo deo Zapadne Sahare, koji je pripadao Mauritaniji, 1979. god. i nastavio da se bori sa Polisariom kroz 1980-te. Normalizacija odnosa između Maroka i Alžira 1988. god. dovela je do prekida podrške Polisariu i 1991. god. Polisario i Maroko sklapaju mir. Status ove oblasti se još uvek rešava, a do tada ova teritorija administrativno pripada Maroku. Kralj Hasan je umro 1999. god., a nasledio ga je 23. jula njegov sin Muhamed VI sa 36 god. Jako popularan, novi kralj je jak borac za socijalne promene i ekonomski napredak 2. ZAPADNA SAHARA 2.1 Opšti podaci Na području nekadašnje španske kolonije Zapadna Sahara (Španska Sahara) tokom Zapadnosaharskog rata 1976. god. proglasila je Demokratsku Arapsku Republiku Sahara (DARS) kao suverenu država. Nalazi se na severozapadu Afrike i graniči se sa Marokom, Alžirom, Mauritanijom i Atlanskim okeanom. Do sada su samo neke države, i to uglavnom afričke, priznale DARS, a čitavim područjem upravlja gotovo isključivo marokanska okupacijska vlast. Polisario, Vlada u izbeglištvu, koja ima svoje sedište u Alžiru. Prema međunarodnom pravu budućnost tog područja, koje su Ujedinjene nacije proglasile ne-nezavisnom teritorijom, zavisi od referenduma oko čijeg održavanja još nije bilo moguće postići dogovor. Zemlja leži na severu Afrike, u području zapadne Sahare. Ima oko 270.000 stanovnika koji su uglavnom Arapi i Berberi. Starosedelačko stanovništvo su uglavnom arapski nomadi, a u međuvremenu veliki broj živi kao izbeglice u Alžiru ili su se iselili u Maroko. Delom su ih nadomestili useljenici iz Maroka, privučeni velikim povlasticama marokanske države. Govori se uglavnom marokanski arapski, i uz njega hassaniya, regionalni oblik arapskog. Gotovo 100% stanovništva su muslimani. 2.2 Istorijat Španci su 1884. god. proglasili protektorat nad područjem od Cap Bojadora do Cap Blanc. Ranije odvojeni distrikti Saguia el Hamra i Rio de Oro su 1958. spojeni i proglašeni prekomorskom Španskom Saharom. Nakon pojave pokreta Polisario, Španci su napustili to područje. 1975. je oko 300.000 ljudi ušlo u tzv. Zelenom maršu iz čitavog Maroka u tu nekadašnju koloniju. Polisario je 27. februara 1976. god. proglasio Demokratsku Arapsku Republiku Sahara koju Maroko nije priznao. Maroko je 1976. god. anektirao dve trećine područja Zapadne Sahare, a ostatak teritorija 1979. kada se Mauritanija povukla s tog područja. U jednom napadu marokanske vojske početkom 1976. god. je od fosfornih i napalm bombi poginulo oko 25.000 Saharaca. Konačni status područja je još uvijek nejasan, jer se odluka o tome odgađa iz godine u godinu. Demokratska Arapska Republika Sahara i dalje postoji kao Oslobodilački pokret Polisario vođena od vlade u izbeglištvu. Republiku su priznale 33 države sveta (stanje 2001.). Godine 1992. je sklopljen mirovni ugovor između Maroka i Polisaria, ali još uvek oko 100.000 ljudi živi u izbegličkom logoru u alžirskoj Sahari. Još i danas marokanska strana blokira predviđeno održavanje referenduma o nezavisnosti tog područja. 3. ALŽIR 3.1 Opšti podaci Alžir (الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الثعبية) službeno Alžirska Narodna Demokratska Republika je država u severnoj Africi, druga zemlja po veličini na afričkom kontinentu (nakon Sudana). Na severu izlazi na Sredozemno more. Na severoistoku se graniči sa Tunisom, na istoku sa Libijom, na jugoistoku sa Nigerom, na jugozapadu sa Malijem i Mauritanijom te na zapadu sa Marokom i Zapadnom Saharom.

Alžir ima preko 16 miliona stanovnika – Arabljana, Berbera, Taurega, sudanskih crnaca i mali broj Evropljana pretežno Francuza. Površina iznosi 2 381 714 km2. Glavni grad je Alžir, a važniji gradovi su Oran, Konstantin, Anaba (ranije Bon)... Većina stanovništva govori arapskim tj. njegovim lokalnim dijalektom. Oko 20% stanovništva govori berberskim i neguje zaseban berberski identitet. Francuski je u širokoj upotrebi kao drugi jezik posebno u upravi i visokom obrazovanju. Veroispovest svih Alžiraca je sunitski islam koji je i zvanična religija. 

3.2 Kolonijalna osvajanja Alžira i borba za nezavisnost U pokušaju da se obeshrabri piraterija u alžirskim lukama, Britanska flota je 1816. god. bombardovala Alžir (grad). Do tada su moć guvernera u velikoj meri ograničavala tri bega i slobodoumne berberske grupe, a on je stvarno upravljao samo malim delom priobalne oblasti. 1820-tih, jedna manja rasprava sa Francuzima dovela je do toga da je Šarl X Francuski nametnuo pomorsku blokadu Alžira, a onda, juna 1830., izvršio invaziju na zemlju. Guverner je kapitulirao jula 1830., ali je najveći deo zemlje odoleo. Godine 1834. su Francuzi ponovili napad za okupaciju Alžira i 1837. su zauzeli Konstantin, poslednji veći grad koji je zadržao nezavisnost. Ipak, berberski vođa, Abd al-Kadar, čija je moć bila koncentrisana u zaleđu Orana, pružao je otpor Francuzima sve do 1847. kada je gen. T.R. Bureaud de la Piconnerie sproveo veliki vojni pohod protiv njega. Kolonizacija od strane Evropljana (polovina njih su bili Francuzi, a ostalo uglavnom Španci, Italijani i Maltežani) počela je 1840., a ubrzala se posle 1848. kada je Alžir proglašen francuskom teritorijom. Do 1880., lica evropskog porekla su brojala oko 375 000 i ona su kontrolisala većinu boljeg poljoprivrednog zemljišta. Ipak, Francuska se i dalje suočavala sa usamljenim (ali povremeno žestokim) otporom, a uglavnom u oblasti Kabilia i Sahare, sve do 1910. godine. Godine 1910. zemlji je data upravna i finansijska autonomija i stavljena je pod generalnog guvernera, čiji su savetnici u glavnom bili Evropljani. Do tog vremena su kolonisti pokrenuli velika poljoprivredna i industrijska preduzeća (uvodeći između ostalog i proizvodnju vina i duvana) i izgradili su puteve, pruge, škole i bolnice. Gradovi su posebno bili modernizovani. Ta poboljšanja su bila namenjena Evropljanima za korišćenje, a muslimani su od njih imali malo koristi, pošto su bili ostavljeni sa oskudnom političkom i ekonomskom moći i sa malo zakonskih prava. Mada je zvanična francuska politika u Alžiru bila da se obeshrabre muslimani i da se prilagode evropskim načinima, kao priprema za potpuno državljanstvo, vrlo malo je bilo učinjeno da se ta politika sprovede i praktično nije bilo mešanja između evropske i muslimanske populacije. Posle II Svetskog rata, muslimani su pokrenuli dve protestne grupe. Jedan pokret je pozivao na potpunu nezavisnost, Alžir kojim upravljaju muslimani; rani predstavnik bio je Messali Hadj, koji je 1924. osnovao Zvezdu Severne Afrike (kasnije nazvanu, kao naslednici, Partija alžirskog naroda i Pokret za pobedu demokratskih sloboda ili MTLD). Druga frakcija je tražila stapanje sa Francuskom i jednakost muslimana i Evropljana u Alžiru; njen glavni predstavnik bio je Ferhat Abbas, koji je , ipak, posle više odbijanja Francuza, pozivao na alžirsku autonomiju do sredine 1940-tih, a zalagao se za potpunu nezavisnost do ranih 1950-tih. U II Svetskom ratu, Alžir je prvo došao pod režim Višija, ali je kasnije postao (1942.) glavni štab Saveznika u Severnoj Africi; on je istovremeno služio i kao sedište Slobodne francuske vlade Šarla de Gola. 1945.god., spontani nacionalistički ustanak u Setif-u doveo je do ubistva više od 100 Evropljana; Francuska je odgovorila sveobuhvatnom racijom, tokom koje je ubijeno bar 1 500 muslimana (procene su išle čak do 45 000). 1947., Francuska nacionalna skupština je odobrila Uredbu o Alžiru, po kojoj je muslimanima data neka dodatna politička moć. Većina odredbi uredbe nije, ipak, sprovedena, a kolonisti su (u saradnja sa francuskom vladom) nastavili da upravljaju alžirskim državnim poslovima. Jedna radikalna grupa muslimana se otcepila 1954. god od Messali-jevog MTLD-a, obrazovala Nacionalni front za oslobođenje (FLN; njegova vojna grana je nazvana Nacionalna armija za oslobođenje ili ALN) i napadala policijske stanice i druge državne ispostave u oblasti Batna-Konstantin. Narednih meseci se pobuna proširila na druge delove zemlje. MTLD je bio reorganizovan u Alžirski nacionalistički pokret, koji se vođen Messali-jem, neuspešno takmičio i povremeno borio protiv FLN-a. Godine 1955. FLN je izveo više opsežnih napada na koloniste (naročito u zoni Skikda), a Francuzi su odgovorili sa više represalija. Do 1956., FLN je imao podršku praktično svih alžirskih nacionalista izuzev Messali-a, upravljao je velikim delom seoskih područja i organizovao česte napade na gradove, naročito Alžir. 1957. su Francuzi uspešno slomili otpor, a FLN je bio prisiljen da se koncentriše na gerilske aktivnosti u ruralnim oblastima; Francuzi su izgradili i električne barijere duž granica Alžira sa Marokom i Tunisom da bi smanjili ubacivanje ljudi i materijala. Do tada je oko 500 000 francuskih trupa bilo stacionirano u Alžiru. Godine 1958. su u Alžiru bile demonstracije kolonista i elemenata francuske armije koji su se bojali da bi vlada u Francuskoj mogla da preogvara o sporazumu sa muslimanima, što bi potkopalo poziciju Evropljana; proističuća politička kriza u Francuskoj dovela je do povratka de Gola na vlast i osnivanja Pete francuske Republike. Borba se nastavila i 1959. godine je FLN u Tunisu postavio Privremenu vladu Alžirske Republike (GPRA), sa Ferhat-om Abbas-om kao premijerom. Do 1960. godine, de Gol je počeo da priznaje neizbežnost nekog oblika alžirske nezavisnosti; glavni problem se odnosio na budući status skoro milion evropskih kolonista, ode kojih su mnogi rođeni u Alžiru. Osećajući pravac francuske politike, kolonisti i armija (oba su težila punoj integraciji Alžira sa Francuskom) priredili su velike proteste 1960. i 1961., ali je oba slomio de Gol. Sredinom 1961. godine, Ferhat Abbas je podneo ostavku kao premijer GPRA-e , a zamenio ga je Ben Jusuf Ben Khedda. Kratko posle toga su počeli pregovori sa francuskom vladom i marta 1962. godine je potpisan sporazum. Sporazum je predviđao kraj borbi i alžirsku nezavisnost posle perioda tranzicije. Narod Francuske je u glavnom odobrio sporazum na referendumu održanom početkom aprila 1962. godine, ali su članovi francuske armije u Alžiru, povezani sa Tajnom organizacijom armije (OAS), pokrenuli oružanu kampanju protiv muslimana u pokušaju da spreče primenu sporazuma. Krajem aprila je, ipak, njihov vođa general Raul Salan, uhvaćen i krajem juna je pobuna armije završena. Već u aprilu kolonisti su počeli da napuštaju Alžir u velikom broju; do oktobra je ostalo samo oko 250 000 i većina ih je, takođe, uskoro otišla. Kao rezultat borbe više od sedam godina, poginulo je bar 100 000 muslimana i 10 000 francuskih vojnika; pored toga, više hiljada muslimanskih civila i mnogo manji broj kolonista, izgubilo je svoje živote. 3.3 Alžir posle nezavisnosti Prvog jula 1962. godine, narod Alžira je skoro jednoglasno izglasao nezavisnost na referendumu, a 3. jula je Francuska priznala suverenitet Alžira. Kao rezultat borbe i egzodusa kolonista, alžirska privreda je bila u ruševinama. Ben Khedda, umereni vođa GPRA-e, obrazovao je prvu alžirsku vladu, ali ga je, septembra 1962. godine kao premijera zamenio Ahmed Ben Bella, levičarski radikal koji je imao podršku ALN-a (koga je vodio Houari Boumedienne). Konstitutivna skupština, izabrana krajem 1962., ustanovila je jaku predsedničku vladu i septembra 1962. godine je Ben Bella izabran za predsednika. Ben Bella, koji je sve više koncentrisao vlast u svojim rukama, sledio je domaću politiku levog krila koja je uključivala konfiskovanje poljoprivrednih dobara koje su držali Evropljani i nacionalizaciju raznih delova privrede. Od 1963. do 1965. godine, Front socijalističkih snaga, grupa Berbera koja se borila protiv francuske vladavine, podigao je ustanak protiv nove alžirske vlade kojom dominiraju Arapi. Godine 1965. Ben Bellu je svrgnuo, u udaru bez krvoprolića, Boumedienne, njegov ministar odbrane, koji je suspendovao ustav i ustanovio vladajući revolucionarni savet, čiji je predsednik. Prvo se Boumedienne suočio sa otporom studenata i regionalnih grupa, ali je do kraja 1968. godine sigurno držao vlast. Alžir je dao glasnu podršku Arapima u Arapsko – izraelskim ratovima 1967. i 1973. godine, a dao je i vojnika i materijala. Posle početnog obračuna, Boumedienne je pojačao mešanje države u privredu. 1971. godine je nacionalizovao (uz kompenzaciju) francuske kompanije za naftu i prirodni gas u Alžiru, a do 1972. je kapacitet dostigao rekordni nivo. Porast cena nafte i prirodnog gasa 1973-74. je doveo do znatno većeg prihoda od izvoza. Boumedienne je umro 1978., a nasledio ga je na čelu republike vođa FLN-a, pukovnik Chadli Bendjedid. Berberi su se pobunili 1980. protiv zakona koji postavlja arapski kao jedini službeni jezik, a iste godine je jak zemljotres pogodio severozapadni deo Alžira, ubivši 4 500 ljudi po proceni. Pad svetskih cena nafte 1986. godine gurnuo je zemlju u ozbiljnu recesiju. Pobune 1988. su dovele do niza ustavnih reformi 1989. godine koje su legalizovale opozicione partije i garantovale radnicima pravo na štrajk; u isto vreme je ustanovljena državna kontrola medija. Menir građana nastao zbog porasta islamskog fundamentalizma, doveo je do odlaganja nacionalnih izbora određenih za jun 1991. godine. Kada je prvi krug izbora održan u decembru, Islamski front spasa (FIS) je osvojio dominantnu prednost i stabilizovao se za osvajanje vlasti. Ali početkom 1992. godine, Bendjedid je podneo ostavku pod pritiskom, a oružane snage su poništile drugi krug izbora. Aktivisti FIS-a su pohapšeni i zatvoreni, a njihova partija zabranjena. Islamski militanti su odgovorili kampanjom nasilja. U međuvremenu je vojni savet preuzeo vlast, sa bivšim vođom za nezavisnost Muhamed-om Boudiaf-om kao predsednikom; on je ubijen juna 1992., a nasledio ga je Ali Kalfa. Januara 1994. godine je general Liamine Zeroual postavljen za predsednika. Pod Zeroual-om, ograničene napore u pregovorima sa islamskom opozicijom pratila je nova racija. Zeroual je pobedio novembra 1995. na predsedničkim izborima koje su bojkotovali islamski militanti. Borba se nastavila i on je podneo ostavku početkom 1999. godine. Na predsedničkim izborima koji su održani aprila 1999., pobedio je Abdelaziz Bouteflika, kandidat vojne oligarhije; svi opozicioni kandidati su se povukli pre glasanja tvrdeći da je bilo lažiranja listića. Islamska armija spasa, oružano krilo nezakonitog FIS-a, odrekla se oružane borbe juna 1999. godine; trebala je da njeni članovi dobiju pomilovanje (odobreno na referendumu u septembru) i pozvani su da se pridruže vladinim snagama u borbi protiv drugih radikalnih gerila koje su još pozivale na rat protiv države. Januara 2000. godine je predsednik Bouteflika dao blanko oproštaj snagama Islamske armije spasa, a vlada je objavila da se 80% svih islamskih gerila predalo uz amnestiju. Od tada se smanjilo nasilje, ali napadi nastavljaju da se javljaju. Procenjuje se da je 150 000 ljudi poginulo u nasilju i represiji koja je počela 1992. godine.

4. LIBIJA 4.1 Opšti podaci Libija (الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الإشتراكية) službeno Velika Socijalistička Narodna Libijska Arapska Džamahirija je država u severnoj Africi na obali Sredozemnog mora. Na istoku se graniči sa Egiptom, na jugoistoku sa Sudanom, na jugu sa Čadom i Nigerom, na zapadu sa Alžirom, a na severozapadu sa Tunisom.

Libija ima blizu 6 miliona stanovnika pretežno Arapa i Berbera. Površina iznosi 1.759.540 km2. Libija se sastoji od Kirenajke, Tripolija i Fazana, a glavni grad je Tripoli. Službeni jezik je arapski, a religija islam.

4.2 Italijanska vladavina, nezavisnost i otkriće nafte Tokom Tursko – italijanskog rata 1911 – 12. Italija je osvojila severni Tripoli, ali je Ugovorom iz Ouchz-ja, kojim je završen rat, Turska dobila Tripoli, a severna Libija autonomiju. Libijci su nastavili da se bore sa Italijanima, ali je 1914. godine Italija okupirala veliki deo zemlje. Međutim, Italija je bila prinuđena da preuzme dugi niz ratova pomirenja protiv Sanusi-ja i njihovih saveznika. Pod Italo Balbo-om. koji je bio generalni guverner tokom 1930-tih, razvijala se infrastruktura zemlje, kada su građeni putevi, građanske građevine, škole i bolnice. 1934. godine, Tripolitanija i Kirenajka su bile formalno ujedinjene tako da su obrazovale koloniju Ubiju; Fazan-om je upravljano kao delom Tripolitanije. Oko 40.000 kolonista je bilo poslato iz Italije u libijske regije visoravni krajem 1930-tih. Libija je učinjena sastavnim delom Italije 1939. godine, a muslimanskoj populaciji je dodeljen ograničen vid državljanstva. Libija je postala jedno od glavnih bojišta u severnoj Africi pošto je Italija ušla u II Svetski rat u junu 1940. Posle pobede Saveznika nad Silama Osovine u s. Africi (1943.), Libija je stavljena pod Englesko-francusku vojnu upravu. Velika Četvorka (Velika Britanija, Francuska, Sjedinjene Države i SSSR) nije postigla sporazum o budućnosti Libije kao što je navedeno u mirovnom ugovoru sa Italijom 1947. Ujedinjenim Nacijama je data jurisdikcija (1949.) i odlučeno je da Libija treba da postane nezavisna, što je ona učinila 24. decembra 1951. kao Ujedinjeno Kraljevstvo Libije. Njime je vladao kralj Idris I. poglavar (starešina) Sanusi bratstva. Libija se pridružila Arapskoj Ligi i 1955. je primljena u Ujedinjene Nacije. 1950-tih, Libiju je karakterisalo veliko siromaštvo; minimalni privredni razvoj je bio omogućen samo plaćanjima i zajmovima dobijenim od raznih Zapadnih nacija. 1958. je otkrivena nafta u zemlji, a ranih 1960-tih je Libija dobijala sve veće prihode od eksploatacije tog resursa. Englesko-libijski ugovor iz 1953., koji je dozvolio Britaniji da osnuje vojne baze u Libiji u zamenu za ekonomske subvencije, okončala je Libija 1964. Većina britanskih trupa je povučena početkom 1966. godine. 4.3 Gadafijev režim Septembra 1969. godine, grupa armijskih oficira vođena 27-godišnjim pukovnikom Muamerom El Gadafijem svrgnula je kralja Idrisa udarom. Ukinut je ustav iz 1951. i upravljanje je stavljeno u ruke 12-članog Revolucionarnog komandnog saveta (RCC) na čelu sa Gadafijem, koji je postao premijer. Sredinom 1972., Gadafi je predao dužnost premijera Abdul-u Salam-u Jallud-u, ali je ostao predsednik RCC-a, najvažnijeg političkog i vojnog tela zemlje. Režim je sprovodio politiku arapskog nacionalizma i striktnog pridržavanja islamskog zakona; mada se Gadafi zalagao za socijalističke principe, snažno je bio anti-komunista. Posebno se bavio smanjivanjem uticaja Zapada; kao deo tog napora, Britanci su bili prisiljeni (1970.) da evakuišu svoje preostale baze iz Libije, a od Sjedinjenih Država je traženo da napuste Wheelus Field, američku vazdušnu bazu smeštenu blizu Tripolija. Libijska spoljna politika se generalno preorijentisala sa s. Afrike ka središtu Srednjeg Istoka. Tesne veze su uspostavljene sa Egiptom, a 1971. se Libija pridružila Egiptu i Siriji obrazujući labav savez nazvan Federacija (Savez) Arapskih Republika. "Kulturna revolucija", pokrenuta 1973., zahtevala je da se život u zemlji učini približnijim Gadafijevim socijalističkim i muslimanskim principima. Zakleti neprijatelj Izraela, Libija je dala nešto ljudi i materijala (naročito avione) arapskoj strani u Arapsko-izraelskom ratu oktobra 1973. Posle rata, Libija je bila jak pobornik smanjenja prodaje nafte nacijama koje su podržavale Izrael, a bila je i glavna sila za povećanje cene sirove nafte. Gadafi je oštro kritikovao Egipat zbog pregovaranja o prekidu vatre sa Izraelom i odnosi između ove dve zemlje su zahladneli posle 1973. kada Gadafi nije uspeo da progura spajanje sa Egiptom. Sredinom 1970-tih, Gadafi je doživeo više pokušaja udara, a 1980. je počeo da nalaže atentate na libijske dicidente koji su živeli u izgnanstvu u Evropi. 1981. godine, dva libijska aviona-lovca napala su američke snage na manevrima u Zalivu Sidra (za koji Libija tvrdi da su nacionalne vode) i bila su oborena. Libijski odnosi sa Sjedinjenim Državama su postali još neprijateljskiji kada je on počeo da podržava međunarodne terorističke organizacije. Sjedinjene Države su stavile zabranu na uvoz libijske nafte 1982. godine. 1986., u očiglednom pokušaju da se Gadafi ubije, predsednik SAD Ronald Regan je naredio vazdušne napade na Tripoli i Bengazi u vezi sa terorističkim napadom pod pokroviteljstvom Libije u Zapadnom Berlinu, kada su ubijena dva američka vojna lica. Libijski pokušaji sredinom 1980-tih da obrazuje savez sa Alžirom i Tunisom, neko vreme neuspešni, doveli su (1989.) do Arapskog Saveza u Magrebu. Gogine 1988., bomba je raznela trgovački avion Pan AM-a nad Lockerbie-jem, u Škotskoj, ubivši 270 ljudi. Izdata su međunarodna naređenja za hapšenje i izručenje Velikoj Britaniji dva sumnjiva Libijca u ovom predmetu (slučaju), ali je vlada odbila da ih preda. Libija je bila umešana i u sličan bombaški napad 1989. na francuski UTA DC-10 nad Nigerom, u kome je poginulo 170 ljudi. 1989. godine je otkriveno da je jedna zapadnonemačka kompanija prodavala Libiji opremu za izgradnju postrojenja za hemijsko oružje kod Rabta-e. Ti postupci, kao i rasprostranjeno verovanje u Sjedinjenim Dražavama i Evropi da je Gadafijev režim odgovoran za terorističke aktivnosti, doveli su 1992. do američkih i sankcija UN prema Libiji. 1994. godine, Libija je povukla svoje trupe iz Pojasa Aozou, oblasti bogate rudama u s. Čadu, pošto je Međunarodni sud pravde odbacio njeno potraživanje te teritorije. 1995. je bilo sukoba između libijskih snaga bezbednosti i članica islamskih grupa u Libiji. Sjedinjene Države su okrivile (1996.) Libiju da gradi postrojenje za hemijsko oružje na severoistoku Tripolija i rekli su da će Libija biti sprečena da ga pusti u rad. Početkom kasnih 1990-tih, Libija je počela niz koraka planiranih da prestane njeno udaljavanje od Zapadnih nacija. Aprila 1999., Libija je predala Ujedinjenim Nacijama osumnjičene za pad kod Lockerbie-ja; trebalo je da im se sudi u Holandiji po škotskom zakonu. Sankcije UN su skinute, ali one koje su nametnule Sjedinjene Države ostaju. Decembra 1999., Gadafi je obećao da neće pomagati ili štititi teroriste.

5. TUNIS 5.1 Opšti podaci

Tunis الجمهرية التونسية)) službeno Tuniška Republika, magrebška je država koja se na severu i na istoku graniči sa Sredozemnim morem. Na zapadu ima granicu s Alžirom a na jugoistoku s Libijom. Tunis ima blizu 10 miliona stanovnika. Iako se većina Tunižana (98 %) izjašnjava kao Arapi, većina su berberskog porekla: manje od 20 % njihove genetske strukture izvorno je s Bliskog Istoka. Tako da su Berberi vrlo malobrojni u Tunisu. Površina Tunisa iznosi 163 610 km2 , što ga čini najmanjom državom Magreba.

Ime države dolazi od imena njenog glavnog grada, Tunisa, koji se nalazi na severu zemlje. Ostali važniji gradovi su Sfaks, Sus, Bizerta, Kajruan, Menzel-Burgiba (ranije Ferivil), pristanište La Gulet, Gabes i dr. Službeni jezik je arapski. Vrlo veliki broj Tunižana govori francuski (jezik kulture koji se uči od osnovne škole) te se često u osnovnoj školi predaje i engleski. U srednjoj školi obavezno je učenje četvrtog jezika, a u izboru je nemački, španski, italijanski, ruski i kineski. U Djerbi te nekoliko drugih regija na jugu zemlje mogu se naći govornici berberskih dijalekata chelha i nafusi. Službena religija je sunitski islam (98%). Vrlo jaka jevrejska populacija, koja ovdje postoji već 2 000 godina, na jugu Djerbe, danas se svela na vrlo malobrojnu skupinu koja većinom živi u području grada Tunisa. Takođe postoji i malobrojna zajednica hrišćana.

5.2 Protektorat i nacionalistička borba

Tunis je postao važna strateška tačka za kontrolu zapadnog i istočnog Sredozemlja. Tako je postao predmet nadmetanja između Francuske i Italije. Francuska je želela da osigura svoje alžirske posede i spreči Italiju u ugrožavanju francuskih interesa u Egiptu i Levantu te preuzimanju kontrole nad pristupom istočnom Sredozemlju. Vođe tada mladog italijanskog Kraljevstva želeli su da prošire svoju kolonijalnu politiku na ovo područje, na kojem bi većina evropske manjine bili Italijani. 1869. godine Tunis je proglasio bankrot te su francuski, italijanski i britanski izaslanici preuzeli kontrolu nad državom. Pod izgovorom da je tuniška vojska prešla alžirsku granicu, u aprilu 1881. godine francuske trupe upadaju u Tunis i za tri nedelje, bez otpora ulaze u grad Tunis. Sandok-beg bez pokušaja otpora, 12. maja, pristao je na potpisivanje sporazuma u Bardu kojim je Tunis postao francuski protektorat. 1883. godine, nakon obuzdavanja pobune plemena, Francuzi poveravaju organizaciju ovog područja rezidentalnom generalu Paulu Cambonu. Posle razdoblja vojne uprave, civilni upravitelji iz Alžira preuzimaju ulogu lokalnih kaida. Zemlju obuhvataju temeljite promene na svim područjima: dobija železničku, putnu i lučku infrastrukturu, dok je cilj kolonizacije izrabljivanje resursa zemlje. Tako je započelo izrabljivanje rudnih bogatstava te su vršene velike investicije u mehanizovanje poljoprivrede s velikim prinosima. Ubrzani razvoj države dovodi do stvaranja građanskog reformizma, nacionalističkog vrenja i povećane osetljivosti autohtonog stanovništva. Pokret narodnog oslobođenja počinje s intelektualcima na fakultetu Sadiki pa onda u Francuskoj: skupina Mladi Tunižani okuplja se oko Ali Bacha Hambe i Béchira Sfara. 1911. godine, u vreme italijansko-turskog rata, u gradu Tunisu započela je pobuna, čime su započele aktivnosti pokreta koji je naišao na težak otpor. Posle Prvog svetskog rata, 1920. godine, osniva se stranka Destour koja obnavlja nacionalistički pokret. Kriza 1930-ih godina, te političke promene u Francuskoj i Evropi pridonose stvaranju novih političkih, kulturnih, sportskih i drugih organizacija. Zbog ovih novih promena, Habib Bourguiba uz pomoć istomišljenika kao: Mahmoud Materi, Tahar Sfar i Bahri Guiga, napuštaju Destour i 2. marta 1934. godine, osnivaju Néo-Destour. Vlasti protektorata svim mogućim sredstvima pokušavaju očuvati uspostavljeni red: vođe Néo-Destoura deportovane su na jug zemlje te oslobođeni za vreme vlade Léona Bluma koji započinje pregovore. Krvavi incidenti u julu 1938. godine ponovo rezultuju hapšenjima vođa Néo-Destour i proglašavanju opsadnog stanja. Za vreme Drugog svetskog rata, u Tunisu se zbivaju prve zajedničke operacije između američke i britanske vojske, 1942. i 1943. godine. Glavnina britanske vojske, pod zapovedništvom generala Bernarda Montgomerija, počela je napredovati iz Libije, posle pobede u bitci kod El-Alameina u smeru južnog Tunisa (Marethova linija), dok su snage SAD-a i drugih saveznika napredovale sa zapada, nakon iskrcavanja u Alžiru i Maroku (Operacija Torch). Budući da je Nemačka tad bila zauzeta bitkom kod Staljingrada, ratni pohod u Tunisu ne smatra se velikim događajem, ali je imao važne rezultate: otvorio je Saveznicima put prema Siciliji i Italiji. Ovaj sukob zaustavlja akcije nacionalista, dok se pokret krajem 1940-ih snažno pojačava. Kako bi se kanalizovale težnje nacionalista, posle nemačke okupacije zemlje uklonjen je Moncef-beg (novembar 1942. - maj 1943.) zbog kolaboracije s režimom iz Višija te je postavljen njegov rođak Lamine-beg. U avgustu 1950. godine, Lamine-beg osniva vladu u kojoj sudeluje glavni vođa Néo-Destoura. Nova monarhija nije zadovoljila Bourguibu, koji vodi oružani ustanak, ali je ponovo zaustavljen u januaru 1952. godine. 1954. godine dolazi do velikih promena dolaskom Pierrea Mendèsa Francea na čelo francuske vlade te je Francuska odlučila pregovarati s nacionalistima. U govoru u Kartagi 31. jula Mendès France pristaje na sporazum o autonomiji koji je potpisan 3. juna 1955. s Taharom Benom Ammarom. 20. marta 1956. godine protokolom je ukinut Sporazum u Bardu te je priznata nezavisnost Tunisa.

5.3 Tunis posle nezavisnosti Néo-Destour na izborima u martu 1956. godine osvaja 95 % glasova. Bourguiba dolazi na čelo vlade i uništava opoziciju Salaha Ben Youssefa, miče Lamine-bega i 25. jula 1957. godine, proglašava republiku, čiji je on postao prvi predsednik. Postavlja režim koji nastoji u isto vreme biti moderan (promene u obrazovanju, ukidanje starih religijskih pravila itd.), liberalan (priznavanje osnovnih sloboda) i socijalistički (agrarna reforma i planska privreda). Odnosi s Francuskom bili su u početku teški, 1961. godine izbila je bizertska kriza (poslednja francuska vojna baza u Tunisu koja je na kraju evakuisana 15. decembra 1963. godine). U prvim godinama nezavisnosti ova je politika izazvala nezadovoljstvo. Nova nacionalizacija zemljišta, 1964. godine, izaziva suspenziju finansijske pomoći od Francuske. U septembru je snažno pala vrednost tuniškog dinara. Ponovo izabran 8. novembra, Bourguibu su snažno kritikovale ostale arapske države, zbog umerene politike prema Izraelu i palestinskom pitanju. Ukinuti su diplomatski odnosi s Egiptom u oktobru 1967. te sa Sirijom u maju 1968. godine. Pogoršavanje odnosa između Destourijanske socijalističke partije (PSD) i Tuniškog opšteg sindikata rada (UGTT) rezultirali su hapšenjem i osuđivanjem Habiba Achoura, glavnog vođe sindikata u januaru 1966. Projekat ubrzanja agrarne reforme uzrokovao je opšte nezadovoljstvo. U novembru 1969. godine, ministar zadužen za taj projekat, Ahmed Ben Salah, smenjen je i isključen iz stranke. Posle ponovnog izbora Bourguibe, 2. novembra, premijer Bahi Ladgham završava agrarnu reformu, povećava plate radnicima i snižava cene. Na kongresu PSD-a (oktobar 1971.) jačaju liberali, ali su izolovani od političkog delovanja. Njihov predvodnik, ministar unutrašnjih poslova Ahmed Mestiri, isključen je iz stranke u januaru 1972. U januaru 1974., Bourguiba i pukovnik Moamer Gadafi, odlučuju spojiti Tunis i Libiju. Projekat je ukinut u martu te je ministar spoljnih poslova Mohamed Masmoudi izbačen iz vlade. Izabran za doživotnog predsednika PSD-a, Bourguiba odlučuje da ukine opoziciju i da uvede jednostranački režim. Bourguiba je ponovo za predsednika izabran 3. novembra, a u martu 1975. godine proglašen je doživotnim predsednikom. Iza toga su sledile mnoge krize, jedna za drugom. UGTT 26. januara 1978., proglašava opšti štrajk, koji je prerastao u pobunu koju je brutalno ugušila vojska. Glavne vođe sindikata su uhapšene, a Achour je osuđen na 10 godina prisilnog rada. Zbog opšte pretnje vođe UGTT-a amnestirane su (osim Ben Salah) te je na kongresu PSD-a (aprila 1981.) Bourguiba priznao sindikatima pravo na autonomiju i razvoj prema višestranačkom režimu. Ipak, veliki rast cena osnovnih namirnica izaziva više štrajkova početkom 1984. godine. Proglašen „zdravstveno nesposobnim”, predsednik Bourguiba 7. novembra 1987. smenjen je u skladu s ustavom te ga je zamenio premijer Zine El-Abidine Ben Ali. PSD doživljava velike strukturalne promene i postaje RCD te se ukida opcija doživotnog predsednika. Drugog aprila 1989. godine Ben Ali izabran je za predsednika te RCD dobija gotovo sva mesta u parlamentu. U kasnijem razdoblju dogodili su se neki teški incidenti, 8. maja 1991. u Studentskom gradu u gradu Tunisu ubijena su dva studenta. 22. maja otkriven je plan islamističke organizacije Ennahda o atentatu na predsednika Bena Alija. Petorica odgovornih za krvavi napad 17. februara na RCD u središtu grada Tunisa pogubljeni su 9. oktobra. U junu 1992. godine raspuštena je Tuniška liga za ljudska prava te je u dva sudska procesa osuđeno 279 islamista zbog događaja iz 1991. Glavne vođe Ennahde, od kojih su neki izbegli, osuđeni su na doživotni zatvor. Nakon toga sledila je liberalizacija države te se dogodio veliki ekonomski procvat. Ben Ali ponovo je izabran 1994. godine te je povećao svoju ulogu u državi i nastavio oštro odgovarati na islamističke pretnje. Promena izbornog zakona omogućila je opozicijskim strankama zasedanje u parlamentu, ali na lokalnim izborima 1995. godine opozicija je u celoj zemlji osvojila samo 6 od 4090 mesta. Ben Ali ponovo je izabran 1999. te 2004. godine (nakon ustavne promene).

6. LITERATURA 1. Grupa autora, Mala enciklopedija Prosveta, Izdavačko preduzeće „Prosveta“, Beograd, 1978. godine 2. http://www.arab.net/algeria/aa_french.htm 3. http://www.arab.net/algeria/aa_independence.htm 4. http://www.arab.net/libya/la_independence.htm 5. http://www.arab.net/libya/la_italian.htm 6. http://www.arab.net/libya/la_modernlibya.htm 7. http://www.arab.net/libya/la_qaddafi.htm 8. http://www.arab.net/morocco/mo_eurodomination.htm 9. http://www.arab.net/morocco/mo_saharacontrol.htm 10. http://www.arab.net/morocco/mo_selfgovern.htm 11. http://www.encyclopedia.com/doc/1E1-morocco.html 12. http://www.infoplease.com/ce6/world/A0856564.html 13. http://www.infoplease.com/ce6/world/A0859277.html 14. http://www.infoplease.com/ipa/A0107800.html 15. http://www.lexicorient.com/e.o/morocco_5.htm 16. http://www.magicmorocco.com/history_of_morocco.html 17. http://www.wikipedia.org/wiki/algeria 18. http://www.wikipedia.org/wiki/libya 19. http://www.wikipedia.org/wiki/morocco 20. http://www.wikipedia.org/wiki/tunis 21. http://www.wikipedia.org/wiki/Western_sahara

af:Magreb ar:المغرب العربي frp:Magreb bg:Магреб ca:Magrib cs:Maghreb cy:Maghreb da:Maghreb de:Maghreb en:Maghreb es:Magreb eo:Magrebo eu:Magreb fr:Maghreb gl:Maghreb hi:मग़रेब hr:Magreb is:Magreb it:Maghreb he:מגרב ku:Maxrêb lt:Magribas hu:Magreb nl:Maghreb ja:マグリブ no:Maghreb nn:Magreb oc:Magrèb pl:Maghreb pt:Magrebe ro:Maghreb ru:Магриб scn:Maghreb sl:Magreb sr:Магреб fi:Maghreb sv:Maghreb vi:Maghreb tr:Magrip vec:Maghreb wo:Maghreb zh:馬格里布