Garimino jevanđelje

Garimino jevanđelje

Garimino jevanđelje je najstariji sačuvani etiopski rukopis i najraniji sačuvani iluminirani hrišćanski novozavetni rukopis na svetu. Čuva se u manastiru Sveti Garima u blizini etiopskog grada Adua. Na osnovu radiougljeničnog datiranja, rukopisi su datirani između 330. i 650. godine; studija je sprovedena na Univerzitetu u Oksfordu pod pokroviteljstvom dobrotvornog Etiopian Heritadž Fonda.

Istorija

Aksumitsko kraljevstvo je bilo jedna od prvih država na svetu koja je zvanično prihvatila hrišćanstvo u 4. veku. Prvi hrišćanski propovednik i prvi episkop u Etiopiji bio je Frumentije (umro oko 383.), rodom iz Sirijskog grada Tira, poreklom Grk i rimski državljanin. Prema legendi, jedan od devet svetaca Etiopske pravoslavne crkve, Isak Garima, stigao je u Etiopiju 494. godine. Igrao je važnu ulogu u drugom talasu hristijanizacije Etiopije (druga polovina 5. - početak 6. veka). Po žitiju svetog Garima, poticao je iz vizantijske carske porodice i stigao je u Aksum iz Carigrada 494. godine na poziv monaha Pantelejmona. Garima je putovao po Etiopiji u kočijama, a kada su meštani odbili da prime hrišćanstvo, molitvom je oborio na njih munje. Gde je Garima pljunuo, iz zemlje je počeo da izvire izvor. Na kraju svog života svetitelj je osnovao manastir, gde je, po zavetu, za jedan dan prepisao Jevanđelje. Legenda kaže: kada je ava video da nema vremena da završi posao, Bog je svojom molitvom zaustavio Sunce na neko vreme.

Rukopisi

Garima kodovi se sastoje od dve knjige: Garima I i Garima II. Rukopisi su prepisani u dva različita rukopisa, ali ukrašeni na isti način. Prva knjiga ima 348 stranica, od kojih je prvih 11 bogato ilustrovano. Druga, „Garima II“, sadrži 322 stranice, a prvih 17 ukrašeno je minijaturama, među kojima su portreti četvorice jevanđelista (Mateja, Marka, Luke i Jovana), neobična slika jerusalimskog hrama, kao i cveće, lukovi i stubovi. Ali najneverovatnije je to što se na minijaturama pojavljuje 20 vrsta ptica, uglavnom onih koje se ne nalaze u Etiopiji.

U stilu crteža, neki naučnici su videli sirijski, drugi - iranski uticaj. Sledi tekst Novog zaveta na jeziku drevne Abisinije. Posebno čudo je povez koji je sačuvan u izvornom obliku. Povez knjige „Garima I” čine drvene daske povezane pozlaćenim bakrom. U sredini je veliki krst sa rupama u kojima je možda bilo drago kamenje. Povez knjige „Garima II” je od srebra i datira iz 10.-12. veka.

Istraživanje i stručna javnost

Rukopis je poznat istraživačima od 1950. godine, kada je britanska istoričarka umetnosti Beatris Plejn, putujući Etiopijom, stigla do manastira Svetog Garima. Ženama tamo nije dozvoljeno da uđu, ali su se monasi prema gošći ophodili sa poštovanjem i izneli blago da joj pokažu. Između ostalog, videla je veliku knjigu sa više od tri stotine pergamentnih stranica, prekrivenu tekstovima četiri kanonska jevanđelja i bogato ukrašenu prelepim svetlim crtežima i ornamentima.

Šezdesetih godina 20. veka, Francuz Jules Leroi se bavio istraživanjem Garima zapisa. Uspeo je da uđe u biblioteku manastira i sazna da zapravo postoje dve knjige. Leroj je, suprotno legendama da je zapise stvorio otac Garima krajem 5. – početkom 6. veka, datovao knjige na prelaz iz 10. u 11. vek. Ova verzija se zasnivala uglavnom na analizi stila ilustracija, kao i povezivanja, što je bilo potpuno nesvojstveno vremenu kada je živeo otac Garima.

Godine 1963. unikatne knjige dospele su u ruke nesrećnom etiopskom restauratoru. Oporavio ih je, i to tako loše da je pomešao stranice i ušio u jedan od tomova jevanđelje iz 14. veka. Svaki put kada su knjige bile otvorene, stranice su bukvalno ispadale iz knjiga. U ovom žalosnom stanju proveli su više od četrdeset godina.

Iz Londona su 2006. godine u manastir Svetog Garime otišla tri specijalista: Francuz Žak Mersije, istraživač etiopske crkvene umetnosti i autor nekoliko knjiga o njoj; i Englezi Lester Kapon, restaurator rukopisa, i Mark Vinstanli, knjigovezac. Ova grupa restauratora, sa blagoslovom patrijarha Etiopske pravoslavne crkve Pavla, primljena je u manastir Sveti Garima da bi preduzeli najhitnije mere da ilustracije spasu od skidanja slojeva boje. Stručnjaci su morali da rade sa rukopisom na otvorenom, postavljajući ga na kovčege, neprestano se krećući po manastirskom dvorištu prateći senku i boreći se sa majmunima i pticama. Imali su vremena samo da manje-više povežu stranice u niz.