Dub (arheološki lokalitet)

Dub je arheološki lokalitet koji se nalazi u selu Mala Vrbnica, u opštini Brus i potiče iz ranohrišćanskog perioda (V-6. vek), a korišćen je i u kasnijim epohama. Na njemu su 1998. godine otkriveni temelji jednobrodne bazilike, koji su istraženi i konzervirani, nakon čega je na njima podignuta nova crkva, posvećena svetoj Prepodobnoj Mati Paraskevi.

Lokalitet Dub[uredi | uredi izvor]

Lokalitet Dub je smešten na uzvišenju, visokom 550 m, koje dominira okolinom i kontroliše putne pravce od istočnih obronaka Kopaonika ka dolini Rasine (Aleksandrovačkoj župi) i Pomoravlju. Njegovo arheološko istraživanje je sprovedeno 1998. godine, iako su pre toga u nekoliko navrata tokom `60 godina 20. veka na njemu vršena tzv. divlja iskopavanja^[1].

Tokom istraživanja koja su trajala mesec dana i koja su imala za cilj definisanje konzervatorskih uslova za podizanje nove crkve na starom kultnom mestu^[1], pronađena je jednobrodna bazilika sa polukružnom oltarskom apsidom i narteksom, čije su dimenzije 15.50 x 7.20 m, dok joj je prosečna debljina zidova 0.7m. Izgrađena je od lomljenog i tesanog kamena koji je vezivan krečnim malterom, dok su joj i spoljašnjost i unutrašnjost bile okrečene.

Neposredno izvan same crkve (njene apside), otkriveni su fragmenti kamene dekorativne plastike, za koje se smatra da su pripadali njenim reljefnim ukrasima. Oni pripadaju ranohrišćanskom dobu, pa se po njima i cela crkva datira u V-6. vek. Motivi koji se vide na njima su biljne i figurativne prirode, a ističu se predstave ribe i krsta, tradicionalnih hrišćanskih simbola. Pojedini fragmenti na sebi nose tragove crvene i bele boje, a na jednom od njih su vidljivi tragovi natpisa na latinskom^[b]. Po svom poreklu, ova dekorativna kamena plastika predstavlja lokalnu varijantu ranohrišćanske plastike koja se stvarala na prostoru Dačke dijaceze, ali i na teritoriji rimske provincije Dalmacije^[1].

Pored ovih nalaza, iz doba nastanka crkve, tokom istraživanja su otkriveni nalazi iz poznijih epoha:

Naušnica (XI/12. vek), sa spoljne strane severozapadnog ugla crkve
Prstenje (XV/16. vek), u naosu
Krst (19. vek), pored severnog zida crkve

Napomene[uredi | uredi izvor]

^ Fotografija je preuzeta iz priloga članka Gordane Tošić i Dušana Raškovića, „Ranohrišćanski spomenici na istočnim padinama Kopaonika“, objavljenog u Zbornik radova Vizantološkog intituta XLIV, objavljenog 2007. godine.
^ Od celog natpisa, danas je očuvan samo završetak jedne reči ...tus.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ ^a ^b ^v Gordana Tošić, Dušan Rašković, „Ranohrišćanski spomenici na istočnim padinama Kopaonika“, Zbornik radova Vizantološkog intituta XLIV (2007)

Literatura[uredi | uredi izvor]

Gordana Tošić, Dušan Rašković, „Ranohrišćanski spomenici na istočnim padinama Kopaonika“, Zbornik radova Vizantološkog intituta XLIV (2007)

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Zdravić, G (30. 10. 2005). „Repetitor Telekoma kod svetilišta na Dubu”. Blic.

[1] Fotografija je preuzeta iz priloga članka Gordane Tošić i Dušana Raškovića, „Ranohrišćanski spomenici na istočnim padinama Kopaonika“, objavljenog u Zbornik radova Vizantološkog intituta XLIV, objavljenog 2007. godine.

[3] Od celog natpisa, danas je očuvan samo završetak jedne reči ...tus.

[Гоца-2] v Gordana Tošić, Dušan Rašković, „Ranohrišćanski spomenici na istočnim padinama Kopaonika“, Zbornik radova Vizantološkog intituta XLIV (2007)

[a]

[1]

[b]