Manastir Svetog Andreje na Treski
| Manastir Svetog Andreje | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | Makedonska pravoslavna crkva — Ohridska arhiepiskopija |
| Osnivanje | 1389 |
| Osnivač | Vukašin Mrnjavčević |
| Mesto | Opština Saraj |
| Država |  Severna Makedonija |
Manastir Svetog Andreje Andreaš se nalazi u kanjonu reke Treske u Severnoj Makedoniji, jugozapadno od Skoplja.
Prošlost[uredi | uredi izvor]
Podigao ga je 1389.[1] godine sin kralja Vukašina (savladar 1365—1369, samostalno 1369—1371) i brat Kraljevića Marka (1371—1395) Andrijaš koji je kao oblasni gospodar vladao tom oblašću[2].
Manastir je prvobitno podignut visoko u klancu Treske, ali se posle podizanja brane i hidrocentrale na njoj, 1938. godine[3] našao na obali akumulacionog jezera Matka[4].
Godine 1932. u manastiru su bili i monasi izbegli iz Rusije. Jedan od njih, gostoprimac je bio ranije u ruskom manastiru u Finskoj, na jezeru Ladogi. Manastirska crkva je tada bila zatvorena, na nepristupačnom mestu. Skromnu zadužbinu Andrijaša, veličine kapelice, sa zidnim spoljnim ukrasima od tanke cigle krasio je očuvani živopis. Prema sačuvanom natpisu na unutrašnjem zidu on je nastao zaslugom mitropolita Joana i Grigorija monaha(živopisca). Skromnost zdanja objašnjava se faktom da je nastala u vreme Kosovskog boja. Nekoliko godina ranije je u kamenjaru kod manastira, smrtno nastradao od posledica pada, mladi arhitekt-arheolog Žarko Tatić.[5]
Oktobra 1933. godine velika grupa turista je u organizaciji „Putnika” iz Novog Sada posetila znamenitosti Stare Srbije i Makedonije. Posetili su i manastir Sv. Andreje u kanjonu reke Treske. Ispred manastira se pri obali nalazio veliki čamac na kojem je pisalo „Princ Andrej”, koji je svetinji poklonio mali jugoslovenski kraljević Andrej Karađorđević. U manastir se moglo ući samo sa reke, i to sa čamcem. Mladić koji se iz pomoć molitvi izlečio u manastiru, po datom zavetu zahvalnosti, 11 godina je svakodnevno besplatno prevozio posetioce manastira. Tu pored manastira, padom sa jedne litice poginula je Makenzijeva kćerka, tokom planinarenja.[6]
Crkva je bila mala ali lepa, sa starim oštećenim freskama. Posetioci manastira su čuli da bolesnici namerno oštećuju freske, jer misle da ostrugana boja leči „sve bolesti”. Naročito je bila lepa sačuvana freska Samarićanke.[7]
Izgled manastirske crkve[uredi | uredi izvor]
Manastirska crkva ima osnovu trikonhosa sa jednim kubetom i pripratom i ukupnom dužinom od oko 15 m.
Njena osnova se razlikuje od klasičnog trikonhosa po tome što su bočne konhe spolja zatvorene u kubične zidne mase.
Sama građevina je sa spoljne strane ukrašena nišama, koje su raspoređene u dva nivoa[8].
Živopis[uredi | uredi izvor]
Živopis manastirske crkve su radili freskoslikari mitropolit Jovan i jeromonah Makarije, o čemu svedoči natpis u samoj crkvi. Njihov rad se dosta razlikuje od ostalih freski rađenih u 14. veku na području današnje Severne Makedonije, kako po stilu tako i po temama. Među freskama nema Hristovih čuda, scena iz života Bogorodice, pustinjaka, pa čak ni Pričešća apostola koje se uobičajeno slika u oltarskoj apsidi[4].
Među urađenim freskama se izdvajaju događaji iz Hristovog života:
- Molitva na gori
- Umivanje nogu apostolima
kao i prikazi svetih ratnika koji su naslikani u punoj ratnoj opremi[4].
Galerija[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Ljubomir Stojanović: „Stari srpski zapisi i natpisi”, Beograd 1902. godine
- ^ Veselinović, Andrija; Ljušić, Radoš (2001). Srpske dinastije. Novi Sad: Plantoneum. ISBN 86-83639-01-0.
- ^ „Pravda”, Beograd 7. jula 1938. godine
- ^ a b v „Spomenici kulture u Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji“ Beograd 1978.
- ^ „Politika”, Beograd 4. septembar 1932.
- ^ „Pravda”, Beograd 22. oktobra 1933. godine
- ^ „Pravda”, Beograd 1933. godine
- ^ Deroko, Aleksandar (1985). Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji (treće dopunjeno izdanje). Beograd.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Marković, Vasilije (1920). Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjovekovnoj Srbiji (I izd.). Sremski Karlovci.
- „Spomenici kulture u Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji“ Beograd 1978.
