Nekropola sa stećcima Barakovac
| Nekropola sa stećcima Barakovac | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Barakovac |
| Entitet |  Republika Srpska |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 43° 49′ 27″ S; 18° 32′ 45″ I / 43.824302° S; 18.545961° I |
  Nekropola sa stećcima Barakovac Nekropola sa stećcima Barakovac na karti Bosne i Hercegovine | |
| Vrsta spomenika | Nacionalni spomenik |
| Tip kulturnog dobra | Zaštićeno istorijsko područje |
Nekropola Barakovac jedna je od mnogobrojnih nekropola sa 19 stećaka u opštini Pale, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina. Lokalitet nekropole je na parceli u privatnom vlasništvu.
Položaj[uredi | uredi izvor]
Nekropola Barakovac se nalazu u naselju Barakovac, u blizini izvorišta i javne česme Barakovac.[1]
Nekropola je orijentisana u pravcu istok-zapad, a stećci su postavljeni gusto jedan uz drugi.[2]
Zaštita[uredi | uredi izvor]
Ova nekropola stećaka je kao deo grupe stećaka u Opštini Pale, izučena 1928. godine, i ucrtana na karti kulturnih dobara Opštine Pale,[3] proglašena za kulturno dobro kao: Stećci u Bosni i Hercegovin nastali između 13. i 16 veka, a na osnovu Zakona o kulturnim dobrima Bosne i Hercegovinei, po kome su...sva arheološka nalazišta koja sadrže ostatke građevina i drugih nepokretnih objekata, grobnih i drugih nalaza, zaštićena kao istorijskih doba, od posebnog kulturnog i istorijskog značaja.[4][5][6][7]
Preduslovi[uredi | uredi izvor]
Pojavom prvih rudnika i gradova u srednjovjekovnoj Bosni ostvarili su se svi preduslovi za pojavu stećaka na ovim prostorima. Stećci, kao novi način obeležavanja grobova, u Evropi počinje nešto ranije (12. i 13. vek). Ime stećak dolazi od njegove glavne namene da stoji iznad groba kao spomenik, particip glagola stajati — stojeći ili, kako se ranije govorilo steći. Prema svedočanstvima natpisa nazivi koji se paralelno koriste za stećke su: bilig, käm, zlamen, kuća,stare grobnice, kaursko groblje, divovsko kamenje.[4]
Srednjovjekovni kameni nadgrobni spomenici karakteristični su za područje stare Bosanske države. Stećci se javljaju kao deo neprekinutog sepulkralnog kontinuiteta na bosanskom području čiji koreni sežu duboko u praistorijsko vreme.[4]
Stećci su rašireni po čitavoj Bosni i Hercegovini (osim Posavine i zapadnog dela Bosanske krajine), dok ih je najviše 1/3 na prostoru opštine Pale.
Značaj[uredi | uredi izvor]
Na prostorima na kojima nastaju i razvijaju se nekropole sa stećcima odraz su prožimanja različitih kulturnih uticaja koje u vremenu 13. do 16. veka nalazimo na prostorima Rrpublike Srpske većinom pripadaju latinskom Zapadu ali i vizantijskom Istoku.[8]
Većinu njihovih reljefa (koji su upečatljivi aspekt njihove pojavnosti), ma koliko bili odmaknuti od službenih kanona, ipak možemo čitati posredstvom različitih sastavnica opšte evropske srednjovekovne kulture (plemićke, crkvene i narodne) odnosno romaničke i posebno gotičke umetnosti.
S druge strane, ova specifična kultura duboko je povezana sa znatno ranijim, praistorijskim, antičkim i ranosrednjovekovnim tradicijama. Praistorijske[9] i antičke tradicije se najviše sagledavaju u odabiru mesta gde su postavljeni kao i u pojavi određenih vrsta simboličkih reljefa.[10] Činjenica je da stećci većim delom označavaju groblja na redove koje u evropskoj arheologiji pratimo od ranog srednjeg veka i periode seobe naroda.
Opis[uredi | uredi izvor]
U ovoj nekropoli arheološkim istraživanjima otkriveno je 19 stećaka. Stećci imaju različite oblike:[11]
- 13 stećaka su pravougaone ploče,
- 5 stećaka je sanduk,
- 1 stećak je sljemenik.
Stećci su bez natpisa i ukrasnih motiva.[11]
Stanje zaštite[uredi | uredi izvor]
Nesumnjivo je da monoteističke religije zagovaraju poštivanje drugog i drugačijeg, i ukazuju na činjenicu da se vernici trebaju prema starim grobnim mestima i nadgrobnim spomenicima odnositi sa znakom poštovanja i odavanja počasti, zbog neraskidive veze između živih i mrtvih. Međutim, u savremenom dobu, u nedostatku dovoljnog broja grobnih mesta za novije ukope, pojavljuje se tendencija širenja aktivnih grobalja (katoličkih, pravoslavnih i muslimanskih), tako da se sve manje pažnje poklanja očuvanju stećaka, što je još jedan od problema u nastojanju stručnih osoba da se ti spomenici adekvatno sačuvaju i zaštite.[12]
To je slučaj i sa stanjem zaštite stećaka na nekropoli Barakovac, na koju utiče činjenica da kroz nekropolu prolazi put, verovatno za mehanizaciju koja obavlja radove u šumi. Pretpostavlja se da je mehanizacijom napravljeno oštećenje na jednom od stećaka koji je na putu.[11]
Tri stećka su delimično utonula u zemlju a većina stećaka je obrasla mahovinom u većem ili manjem obimu.[11]
Na stećcima postoje brojna oštećenja ivica i površina, ili otkinutih komada koji se mogu pronaći u blizini stećaka. Sljemenjak sa vrhom na dve vode je napukao po poprečnom preseku.[1]
Lokalitet nije zarastao u listopadnu šumu ali na lokalitetu rastu četinari.[13]
Stoga je u cilju zaštite ovog neprocenjivog blaga, neophodno iznalaziti konkretne stručne, pravne, finansijske i druge mere da se ono zaštiti i na pravi način prikaže javnosti.[12]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Nekropole sa stećcima u opštini Pale
- Stećci u Republici Srpskoj
- Nepokretna kulturna dobra Republike Srpske
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Barakovac – stecak.map” (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 2021-12-16.
- ^ „Barakovac – stecak.map” (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 2022-12-10.
- ^ Karta kulturnih dobara Opštine Pale
- ^ a b v Pavao Anđelić, Doba srednjovjekovne bosanske države u Kulturna istorija Bosne i Hercegovine od najstarijih vremena do početka turske vladavine, Sarajevo, 1966, str. 455–495.
- ^ Šefik Bešlagić, „Stećci“, Sarajevo 1971.
- ^ „Srednjovjekovni spomenici – stećci – Pale”. www.futurmedia.info/srednjovjekovni-spomenici-stecci-pale. Pristupljeno 16. 12. 2021.
- ^ Aneksom 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (Službeni glasnik Republike Srpske 9/2002)
- ^ Đuro Basler, Kršćanska arheologija, II izdanje, Crkva na kamenu, Mostar, 1990, str. 130.
- ^ Alojz Benac, Neolitski telovi u sjeveroistočnoj Bosni i neki problemi bosanskog neolita, GZM, XV/XVI, Sarajevo – Novi Sad, 1960/61, 11.
- ^ Up. Marko Vego, Zbornik srednjovjekovnih natpisa III, 108.
- ^ a b v g Milica Santrač, April 2020, Pale, BiH, Nekropola Barakovac,Stecak map.info, [online https://stecakmap.info/nekropola/barakovac/],
- ^ a b Zijad Halilović ODRAZ SUVREMENIH PROMJENA NA STANjE NEKROPOLA SA STEĆCIMA – UZURPACIJA, ZAPUŠTENOST, IZMJEŠTANjE. KOMISIJA ZA OČUVANjE NACIONALNIH SPOMENIKA BIH
- ^ „Barakovac – stecak.map” (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 2021-10-23.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kovačević-Kojić, Desanka, Gradska naselja srednjovjekovne Bosanske države, Veselin Masleša, Sarajevo, 1987.
- Anđelić, Pavao, Kulturna istorija Bosne i Hercegovine od najstarijih vremena do početka turske vladavine, Sarajevo, 1966.
- Bešlagić, Šefik, Stećci, Kataloško-topografski pregled, Sarajevo, 1971.
- Dubravko Lovrenović, Žrtve ideologiziranja i prisvajanja su i stećci, Oslobođenje, godina LXV/2008, Sarajevo, broj 22. 161 ( 18. 09), str. 30–31.
