Stanište

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Ovaj koralni greben u zaštićenoj oblasti feniksnih ostrva pruža bogati habitat za morski svet
Malobrojna stvorenja biraju ledene obale Antarktika za svoje stanište
Kozorog u alpskom staništu

Stanište, životno stanište, biotop ili abiocen, je prostorno ograničena jedinica, koja se odlikuje specifičnim kompleksom ekoloških faktora. U ekologiji, habitat je tip prirodnog okruženja u kome data vrsta organizma živi. Habitat vrste su ona mesta gde vrsta može naći hranu, sklonište, zaštitu i jedinke suprotnog pola za reprodukciju.[1]

Svaki organizam živi u određenom tipu životnog staništa, u jednom jezeru, reci ili pustinji, i tu ga je moguće lako pronaći. Prostor sa različitim oblicima nežive materije i odgovarajućim klimatskim osobinama u kojem živa bića žive naziva se biotop. Biotop-Telo svakog živog bića izgrađeno je od iste one materije koja se nalazi u neživoj prirodi(ugljenik, vodonik, kiseonik, azot, fosfor i dr). Takođe, i gotovo svi vitalni životni procesi zavise od hemijskih jedinjenja iz spoljašnje sredine (voda, ugljen-dioksid i dr). Zato od nežive materije u biotopu umnogome zavisi kakve će osobine imati i sam ekosistem.

Ekološka niša, međutim podrazumeva ne samo fizički prostor u kome živi neki organizam, već i njegovu funkcionalnu ulogu u životnoj zajednici (npr. vrstu ishrane), kao i položaj koji zauzima u odnosu na ekološke faktore. Ekološka niša govori o ulozi jedne vrste u ekosistemu. Često se govori da neka vrsta zauzima određenu ekološku nišu, što u stvari znači da se ona razlikuje od druge vrste u pogledu npr. načina ishrane, perioda aktivnosti, korišćenja različitih skloništa i dr. Slikovito objašnjeno – pojam životnog staništa jednog organizma možemo shvatiti kao njegovu adresu, a ekološku nišu kao profesiju. Svako životno stanište naseljeno je određenom kombinacijom biljnih i životinjskih vrsta – životnom zajednicom (biocenozom).

Životna zajednica i stanište ne mogu postojati odvojeno, već su povezane u celinu u kojoj je biocenoza biotička, a biotop abiotička komponenta. Životnu zajednicu odlikuje, pre svega, određena struktura koju sačinjavaju odgovarajuće ekološke niše, sastav vrsta i dr.

Definicija i etimologija[uredi | uredi izvor]

Reč „habitat” je bila u upotrebi od oko 1755. godine i izvedena je iz latinske reči habitāre, nastanjivat, od habēre, imati ili zadržati Stanište se može definisati kao prirodno okruženje organizma, tip mesta u kojem je prirodno da živi i raste.[2][3] Po značenju je sličan biotopu; području ujednačenih životnih uslova povezanih sa određenom zajednicom biljaka i životinja.[4]

Areal[uredi | uredi izvor]

Pojam staništa treba odvojiti od pojma areala vrste. Areal je prostor ili oblast na Zemlji koju jedna vrsta naseljava. U okviru areala jedne vrste mogu da se nađu različita staništa. Granice areala neke vrste predstavljaju u stvari granice njene rasprostranjenosti. Vrste koje su vrlo široko rasprostranjene su kosmopoliti. Nasuprot njima su endemiti, vrste koje naseljavaju samo jednu, često usku oblast. Endemiti nastaju izolovanjem oblasti u kojima se zadržavaju vrste kojih nema u drugim oblastima. Vrste koje se sreću u samo određenim staništima i predstavljaju ostatke izumrlih vrsta koje su živele u ranijim geološkim periodima nazivaju se relikti. Zaštiti tih vrsta mora se pokloniti posebna pažnja.

Faktori životne sredine[uredi | uredi izvor]

Glavni faktori životne sredine koji utiču na distribuciju živih organizama su temperatura, vlaga, klima, tlo i intenzitet svetlosti, te prisustvo ili odsustvo svih zahteva koji su neophodni organizmu da bi se održao. Generalno gledano, životinjske zajednice se oslanjaju na specifične tipove biljnih zajednica.[5]

Neke biljke i životinje imaju habitatne zahteve koji su ispunjeni u širokom rasponu lokacija. Mali beli leptir Pieris rapae na primer, postoji na svim kontinentima sveta, osim na Antarktiku. Njegove larve se hrane širokim rasponom kupusa i raznih drugih biljnih vrsta, a ta vrsta uspeva na bilo kojoj otvorenoj lokaciji sa različitim biljnim asocijacijama.[6] Veliki plavi leptir, Phengaris arion, je mnogo specifičniji u svojim zahtevima. Ta vrsta se nalazi samo na krednim pašnjačkim oblastima. Njegove larve se hrane vrstama timijana, i zbog kompleksnih zahteva svog životnog ciklusa naseljava samo područja u kojima žive Myrmica mravi.[7]

Poremećaj je važan u stvaranju biodiverzitetnih staništa. U nedostatku uznemiravanja, razvija se klimaksni vegetacijski pokrov koji sprečava uspostavljanje drugih vrsta. Livade divljeg cveća ponekad stvaraju zaštitnici prirode, ali većina korištenih cvetnica je ili jednogodišnja ili dvogodišnja i nestaju nakon nekoliko godina u nedostatku segmenata golog tla na kojima mogu rasti njihove sadnice.[8] Udari munja i oborena stabla u tropskim šumama omogućavaju da se bogatstvo vrsta održi, dok se pionirske vrste useljavaju kako bi popunile praznine.[9] Slično tome, obalskim staništima mogu dominirati alge sve dok morsko dno nije uznemireno olujom koja dovodi do uklanjanja algi, ili dok izmeštajući sediment izloži nova područja za kolonizaciju. Drugi uzrok poremećaja je kada neko područje biva preplavljeno uvedenom invazivnom vrstom koja u svom novom staništu nije pod kontrolom prirodnih neprijatelja.[10]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Thomas, Ryan (2019). „Fundamental of Ecology”. Marine Biology: An Ecological Approach (reprint izd.). Waltham Abbey, Essex: Scientific e-Resources (objavljeno 2020). str. 86. ISBN 9781839474538. Pristupljeno 8. 3. 2020. „A habitat is an ecological or environmental area that is inhabited by a particular species of animal, plant, or other type of organism. The term typically refers to the zone in which the organism lives and where it can find food, shelter, protection and mates for reproduction.” 
  2. ^ „habitat”. Dictionary.com Unabridged. Random House. 
  3. ^ „Habitat”. Merriam-Webster Dictionary. Pristupljeno 4. 6. 2016. 
  4. ^ „Biotope”. Oxford Dictionaries. Arhivirano iz originala 04. 08. 2016. g. Pristupljeno 4. 6. 2016. 
  5. ^ Everyman's Encyclopedia; Volume 4. J.M. Dent. 1967. str. 581. ASIN B0015GRC04. 
  6. ^ Richards, O.W. (1940). „The biology of the small white butterfly (Pieris rapae), with special reference to the factors controlling its abundance”. Journal of Animal Ecology. 9 (2): 243—288. JSTOR 1459. doi:10.2307/1459. 
  7. ^ Spitzer, L.; Benes, J.; Dandova, J.; Jaskova, V.; Konvicka, M. (2009). „The Large Blue butterfly (Phengaris [Maculinea] arion), as a conservation umbrella on a landscape scale: The case of the Czech Carpathians”. Ecological Indicators. 9 (6): 1056—1063. doi:10.1016/j.ecolind.2008.12.006. 
  8. ^ Sutherland, William J.; Hill, David A. (1995). Managing Habitats for Conservation. Cambridge University Press. str. 6. ISBN 978-0-521-44776-8. 
  9. ^ Richard J. Huggett (2004). Fundamentals of Biogeography. Psychology Press. str. 146. ISBN 978-0-415-32347-5. 
  10. ^ „Invasive species”. National Wildlife Federation. Arhivirano iz originala 31. 05. 2016. g. Pristupljeno 24. 5. 2016. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Stanište na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Станиште&oldid=27551231”