Fortran
(preusmereno sa Фортран)
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Fortran | |
|---|---|
 | |
| Originalni naziv | engl. Fortran |
| Izgovara se | fortran |
| Model | proceduralni, imperativni, strukturirani, objektno-orijentisani |
| Pojavio se | 1957. |
| Autor(i) | Džon Bakus |
| Dizajner(i) | Džon Bakus, IBM |
| Aktuelna verzija | Fortran 2003 |
| Sistem tipova | jaki, statički |
| Implementacije | mnoge |
| Uticao na | algol 58, bejsik, C |
Fortran je programski jezik namenjen prevashodno za obimna matematička izračunavanja.
Fortran I[uredi | uredi izvor]
Prvi prevodilac za fortran je osmišljen i napisan u periodu od 1954. do 1957. godine od strane IBM-ovog tima koji je predvodio Džon Bakus. Prva primena mu je bila za proračun parametara u nuklearnoj elektrani. Potisnuo je asembler (jer je bio jednostavniji za programiranje i prenosiv) i brzo bio prihvaćen od strane naučnika i vojnih organizacija. Korišćen je za vojne projekte i svemirska istraživanja.
Fortran II, III, IV i fortran 66[uredi | uredi izvor]
- Fortran II (1958) je bio značajno poboljšanje jer je omogućavao podelu programa u module i povezivanje sa asemblerskim modulima.
- Fortran III (1958) nikada nije javno objavljen. Omogućavao je asemblerski kod usred fortranovog koda, ali je time gubljena prenosivost.
- Fortran IV (1961) bio je prečišćeni i dopunjeni fortran II (dodati iskazi
COMMONiEQUIVALENCEi otklonjene neke nepravilnosti). - U maju 1962. godine komitet ASA započeo je projekat standardizacije ovog jezika što je omogućilo izradu prevodioca za svaki novi model računara koji se pojavi na tržištu. Novi ASA standard objavljen je 1966. i postao opštepoznat pod imenom FORTRAN 66. Bio je to prvi standard ove vrste u svetu.
Primer programa napisanog u fortranu 66:
# PROGRAM TRIVIAL
# INTEGER I
# I=2
# IF (I .GE. 2) CALL STAMPAJ
# STOP
# END
# SUBROUTINE STAMPAJ
# PRINT *,'Zdravo svete!'
# RETURN
# END
Fortran 77[uredi | uredi izvor]
Fortran 77 (skraćeno F77) je novi standard (iz 1977. godine) koji je dodao:
- petlje
DOsa opadanjem kontrolne promenljive. - Blokovsku naredbu
IF ... THEN ... ELSE ... ENDIF. Pre fortrana 77 postojala je samo naredbaIF ... GOTO. - Test je prethodio izvršavanju
DOpetlji. Pre F77DOpetlje su se uvek izvršavale bar jednom - Tip
CHARACTER. Pre F77 znaci su uvek bili čuvani u promenljivama tipaINTEGER. - Apostrof je postao znak koji ograničava konstantne niske.
- Glavni program se nije više završavao sa naredbom
STOP.
Primer programa u fortranu 77:
C Главни програм
# PROGRAM PRIMER77
# PARAMETER (MAKS_VELICINA=99)
# REAL A(MAKS_VELICINA)
# READ (5,5, END=11) K
# FORMAT(I5)
# IF (K .LE. 0 .OR. K .GT. MAKS_VELICINA) STOP
# READ *,(A(I), I=1, K)
# PRINT *,(A(I), I=1, K)
# PRINT *,'Suma brojeva je: ', SUMA(A, K)
# GOTO 4
# PRINT *,'Kraj'
# STOP
# END
C Функција за сумирање
# FUNCTION SUMA(V, N)
# REAL :: V(N)
# SUMA = 0.0
# DO 19 I = 1, N
# SUMA = SUMA + V(I)
# CONTINUE
# RETURN
# END
Fortran 90[uredi | uredi izvor]
Fortran 90 je doneo mnogo novina koje su ga približile danas popularnim jezicima (kao što je C, na primer).
Fortran 95[uredi | uredi izvor]
Fortran 95 je doneo nekoliko manjih poboljšanja u odnosu na fortran 90.
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Ime „fortran“ dolazi od engleskog naziva za ovaj programski jezik, „FORTRAN“, koji je nastao uzimanjem početnih slova engleskih reči „Formula Translation“. U srpskom jeziku ova skraćenica se leksikalizovala, pa se više ne koristi engleski original nego srpski prilagođeni oblik „fortran“.
Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]
- Članci
- Allen, F.E. (septembar 1981). „A History of Language Processor Technology in IBM”. IBM Journal of Research and Development. IBM. 25 (5). doi:10.1147/rd.255.0535.
- Backus, J. W.; H. Stern, I. Ziller, R. A. Hughes, R. Nutt, R. J. Beeber, S. Best, R. Goldberg, L. M. Haibt, H. L. Herrick, R. A. Nelson, D. Sayre, P. B. Sheridan; Ziller, I.; Hughes, R. A.; Nutt, R.; Beeber, R. J.; Best, S.; Goldberg, R.; Haibt, L. M.; Herrick, H. L.; Nelson, R. A.; Sayre, D.; Sheridan, P. B. (1957). „The FORTRAN Automatic Coding System”. Western joint computer conference: Techniques for reliability. Los Angeles, California: Institute of Radio Engineers, American Institute of Electrical Engineers, ACM: 188—198. doi:10.1145/1455567.1455599.
- Chivers, Ian D.; Sleightholme, Jane (2013). „Compiler support for the Fortran 2003 & 2008 standards”. ACM SIGPLAN Fortran Forum. ACM. 28 (1): 26—28. ISSN 1061-7264. doi:10.1145/1520752.1520755. Arhivirano iz originala 16. 5. 2008. g.
- Pigott, Diarmuid (2006). „FORTRAN – Backus et al high-level compiler (Computer Language)”. The Encyclopedia of Computer Languages. Murdoch University. Arhivirano iz originala 8. 10. 2009. g. Pristupljeno 5. 5. 2010.
- Roberts, Mark L.; Griffiths, Peter D. (1985). „Design Considerations for IBM Personal Computer Professional FORTRAN, an Optimizing Compiler” (PDF). IBM Systems Journal. IBM. 24 (1): 49—60. doi:10.1147/sj.241.0049.
- "Core" language standards
- Ansi x3.9-1966. USA Standard FORTRAN (PDF). American National Standards Institute. Arhivirano iz originala (PDF) 15. 05. 2011. g. Pristupljeno 28. 05. 2018. Informally known as FORTRAN 66.
- Ansi x3.9-1978. American National Standard – Programming Language FORTRAN. American National Standards Institute. Arhivirano iz originala 29. 10. 2013. g. Pristupljeno 28. 5. 2018. Also known as ISO 1539-1980, informally known as FORTRAN 77.
- ANSI X3.198-1992 (R1997) / ISO/IEC 1539:1991. American National Standard – Programming Language Fortran Extended. American National Standards Institute / ISO/IEC. Arhivirano iz originala 1. 5. 2002. g. Informally known as Fortran 90.
- ISO/IEC 1539-1:1997. Information technology – Programming languages – Fortran – Part 1: Base language (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 18. 8. 2011. g. Pristupljeno 28. 5. 2018. Informally known as Fortran 95. There are a further two parts to this standard. Part 1 has been formally adopted by ANSI.
- ISO/IEC 1539-1:2004. Information technology – Programming languages – Fortran – Part 1: Base language (PDF). Informally known as Fortran 2003.
- ISO/IEC 1539-1:2010 (Final Draft International Standard). Information technology – Programming languages – Fortran – Part 1: Base language (PDF).[mrtva veza] Informally known as Fortran 2008.
- Srodni standardi
- Kneis, Wilfried (oktobar 1981). „Draft standard Industrial Real-Time FORTRAN”. ACM SIGPLAN Notices. ACM Press. 16 (7): 45—60. ISSN 0362-1340. doi:10.1145/947864.947868.
- ISO 8651-1:1988 Information processing systems – Computer graphics – Graphical Kernel System (GKS) language bindings – Part 1: FORTRAN. Geneva, Switzerland: ISO. 1988.
- Drugi referentni materijal
- ECMA Standard on FORTRAN (PDF). European Computer Manufacturers Association. april 1965. Pristupljeno 17. 11. 2014.
- FORTRAN 77 4.0 Reference Manual (PDF). Sun Microsystems, Inc. 1995. Arhivirano iz originala (PDF) 05. 01. 2012. g. Pristupljeno 17. 11. 2014.
- „FORTRAN Coding Form” (PDF). IBM. Arhivirano iz originala (PDF) 8. 6. 2015. g. Pristupljeno 17. 11. 2014.
- IBM System/360 and System/370 Fortran IV Language (PDF). International Business Machines. maj 1974. Arhivirano iz originala (PDF) 06. 04. 2011. g. Pristupljeno 17. 11. 2014.
- Goerz, Michael (2014). „Modern Fortran Reference Card” (PDF). Pristupljeno 14. 12. 2014.
- Udžbenici
- Adams, Jeanne C.; Brainerd, Walter S.; Hendrickson, Richard A.; Maine, Richard E.; Martin, Jeanne T.; Smith, Brian T. (2009). The Fortran 2003 Handbook (1st izd.). Springer. ISBN 978-1-84628-378-9.
- Akin, Ed (2003). Object Oriented Programming via Fortran 90/95 (1st izd.). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52408-7.
- Chapman, Stephen J. (2007). Fortran 95/2003 for Scientists and Engineers (3rd izd.). McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-319157-7.
- Chivers, Ian; Sleightholme, Jane (2015). Introduction to Programming with Fortran (3rd izd.). Springer. ISBN 978-3-319-17700-7.
- Etter, D. M. (1990). Structured FORTRAN 77 for Engineers and Scientists (3rd izd.). The Benjamin/Cummings Publishing Company, Inc. ISBN 978-0-8053-0051-2.
- Ellis, T. M. R.; Phillips, Ivor R.; Lahey, Thomas M. (1994). Fortran 90 Programming (1st izd.). Addison Wesley. ISBN 978-0-201-54446-6.
- Kupferschmid, Michael (2002). Classical Fortran: Programming for Engineering and Scientific Applications. Marcel Dekker (CRC Press). ISBN 978-0-8247-0802-3.
- McCracken, Daniel D. (1961). A Guide to FORTRAN Programming. New York: Wiley. LCCN 61016618.
- Metcalf, Michael; Reid, John; Cohen, Malcolm (2011). Modern Fortran Explained. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-960142-4.
- Nyhoff, Larry; Leestma, Sanford (1995). FORTRAN 77 for Engineers and Scientists with an Introduction to Fortran 90 (4th izd.). Prentice Hall. ISBN 978-0-13-363003-9.
- Page, Clive G. (1988). Professional Programmer's Guide to Fortran77 (7 June 2005 izd.). London: Pitman. ISBN 978-0-273-02856-7. Arhivirano iz originala 14. 05. 2010. g. Pristupljeno 4. 5. 2010.
- Press, William H. (1996). Numerical Recipes in Fortran 90: The Art of Parallel Scientific Computing. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-57439-6. Arhivirano iz originala 27. 06. 2018. g. Pristupljeno 28. 05. 2018.
- Sleighthome, Jane; Chivers, Ian David (1990). Interactive Fortran 77: A Hands-On Approach. Computers and their applications (2nd izd.). Chichester: E. Horwood. ISBN 978-0-13-466764-5. Arhivirano iz originala 12. 3. 2014. g. Pristupljeno 12. 3. 2014.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- ISO/IEC JTC1/SC22/WG5 – the official home of Fortran standards
- Fortran Standards Documents – GFortran standards
- History of FORTRAN and Fortran II – Computer History Museum
- FORTRAN Compilerator – an online FORTRAN F compiler for small experiments and tinkering
- Valmer Norrod, et al:"A self-study course in FORTRAN programing - Volume I - textbook", Computer Science Corporation El Segundo, California, (April,1970). NASA(N70-25287).
- Valmer Norrod, Sheldom Blecher, and Martha Horton: "A self-study course in FORTRAN programing - Volume II - workbook", NASA CR-1478, Vol.II (April,1970), NASA(N70-25288).
|
