Funta (masa)
| Funta | |
|---|---|
| Sistem | Britanski imperijalni, uobičajeno u Sjedinjenim Državama |
| Jedinica | masa |
| Simbol | lb |
| Jedinična pretvaranja | |
| 1 lb u ... | ... je jednak sa ... |
| SI jedinice | 0,45359237 kg |
| Avoirdupoisni sistem | 16 unci |
Funta (engl. pound) je jedinica za masu u nekim zemljama engleskog govornog područja, naročito SAD. Jedna (internacionalna) funta je jednaka 0,45359237 kilograma. Ovo je znatno variralo u istoriji između različitih zemalja, pa je takozvana tower funta imala 350 grama, a metrička 500. Funta u starom Rimu (libra) je imala 327 grama. U sadašnje vreme, u većini zemljama sveta se uglavnom kao jedinica za masu koristi kilogram, izveden od osnovne SI jedinice gram. Funta-sile (pound-force, skraćeno lbf) je jednaka 4,448 N, kao i 16 unci.[1] Međunarodni standardni simbol za avoirdupoisnu funtu je lb;[2] alternativni simbol je lbm[3]:257 (za većinu definicija funte), # (uglavnom u SAD),[4] i ℔[5] ili ″̶[6](posebno za apotekarsku funtu).
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Reč „funta“ i njeni srodnici ultimatno potiču od pozajmljivanja latinskog izraza libra pondo („težina merena u libra“), u kome je reč pondo ablativ jednine latinske imenice pondus („težina“).[7]
Trenutna upotreba[uredi | uredi izvor]
Sjedinjene Države i zemlje Komonvelta nacija su se složile oko zajedničkih definicija za funtu i jard. Od 1. jula 1959. godine, međunarodna avoirdupoisna funta (simbol lb) je definisana kao tačno 0,45359237 kg.[8][9]
U Ujedinjenom Kraljevstvu, upotreba međunarodne funte je implementirana u Zakonu o težinama i merama iz 1963. godine.[10]
Jard ili metar biće jedinica mere dužine, a funta ili kilogram će biti jedinica mere za masu na osnovu koje će se vršiti svako merenje koje uključuje merenje dužine ili mase u Ujedinjenom Kraljevstvu; i-
(a) jard treba da bude tačno 0,9144 metara;
(b) funta će biti tačno 0,45359237 kilograma.— Zakon o težinama i merama, 1963, odeljak 1[11]
Avoirdupoisna funta je jednaka 16 avoirdupoisnih unci i tačno 7.000 zrna. Faktor konverzije između kilograma i međunarodne funte je stoga izabran da bude deljiv sa 7 sa završnim decimalnim prikazom, te je (međunarodno) zrno jednako tačno 64,79891 miligrama.
U Velikoj Britaniji se očekivalo da će proces metrikacije i direktive o evropskim mernim jedinicama eliminisati upotrebu funte i unce, ali je 2007. Evropska komisija odustala od zahteva za samo metričkim označavanjem na upakovanoj robi i dozvolila dvostruku metriku, te se imperijalno obeležavanje nastavlja na neodređeno vreme.[12][13] Kada se koristi kao merenje telesne težine, uobičajena praksa u Velikoj Britaniji izvan medicinskih ustanova ostaje da se koristi ston od 14 funti kao primarna mera, npr. „11 stona 4 funte“, umesto „158 funti“ (kao što je urađeno u SAD),[14] ili „72 kilograma“ kako se koristi na drugim mestima.
U Sjedinjenim Državama, Zakon o metričkoj konverziji iz 1975. proglasio je metrički sistem „poželjnim sistemom težina i mera“, ali nije suspendovao upotrebu uobičajenih jedinica Sjedinjenih Država, a Sjedinjene Države su jedina industrijalizovana zemlja u kojoj se u obavljanju komercijalnih aktivnosti ne koristi pretežno metrički sistem,[15] uprkos mnogim naporima da se to učini, a funta je i dalje u širokoj upotrebi kao jedna od ključnih uobičajenih jedinica.[16][17]
Istorijska upotreba[uredi | uredi izvor]
Istorijski gledano, u različitim delovima sveta, u različitim vremenima i za različite primene, funta (ili njen prevod) se odnosila na uglavnom slične, ali ne i identične standarde mase ili sile.[18]
Rimska libra[uredi | uredi izvor]
Libra (na latinskom za „vaga / ravnoteža”) je drevna rimska jedinica za masu koja je bila ekvivalentna približno 328,9 grama.[19][20][21] Ona je bila je podeljena na 12 unciae (jednina: uncia), ili unci. Libra je poreklo skraćenice za funtu, „lb”.
U Britaniji[uredi | uredi izvor]
U Britaniji se istorijski koristilo nekoliko različitih definicija funte. Među njima su bile avoirdupoisna funta i zastareli tauer, trgovačka i londonska funta.[22] Trojske funte i unce ostaju u upotrebi samo za težinu određenih plemenitih metala, posebno u trgovini; oni se obično navode samo u uncama (npr. „500 unci”) i, kada tip unce nije eksplicitno naveden, pretpostavlja se troj sistem.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ United States National Bureau of Standards (25. 6. 1959). „Notices "Refinement of values for the yard and the pound"” (PDF). Pristupljeno 12. 8. 2006.
- ^ IEEE Std 260.1-2004, IEEE Standard Letter Symbols for Units of Measurement (SI Units, Customary Inch-Pound Units, and Certain Other Units)
- ^ Fletcher, Leroy S.; Shoup, Terry E. (1978), Introduction to Engineering, Prentice-Hall, ISBN 978-0135018583, LCCN 77024142.
- ^ „pound sign”. Oxford English Dictionary. Arhivirano iz originala 06. 04. 2019. g. Pristupljeno 18. 06. 2022.
- ^ „unicode chart 2100-214F” (PDF). character 2114 of the Unicode 6.0 and 5.0 standards. Unicode Consortium. Pristupljeno 28. 4. 2011.
- ^ „The Dictionary of Medical and Surgical Knowledge”. 1864. Pristupljeno 22. 9. 2016.
- ^ Oxford English Dictionary, s.v. 'pound'
- ^ United States. National Bureau of Standards (1959). Research Highlights of the National Bureau of Standards. U.S. Department of Commerce, National Bureau of Standards. str. 13. Pristupljeno 12. 7. 2012.
- ^ National Bureau of Standards, Appendix 8 Arhivirano 18 januar 2009 na sajtu Wayback Machine; National Physical Laboratory, P H Bigg et al. : Re-determination of the values of the imperial standard pound and of its parliamentary copies in terms of the international kilogramme during the years 1960 and 1961; Sizes.com: pound avoirdupois.
- ^ Quoted by Laws LJ in „[2002] EWHC 195 (Admin)”. Pristupljeno 12. 8. 2006.
- ^ „Weights and Measures Act 1963”. vLex United Kingdom. 31. 7. 1963. Pristupljeno 17. 4. 2021.
- ^ „EU gives up on 'metric Britain”. BBC News. 11. 9. 2007. Pristupljeno 4. 5. 2015.
- ^ Kelly, Jon (21. 12. 2011). „Will British people ever think in metric?”. BBC. Pristupljeno 4. 5. 2015.
- ^ Hopkins, Christine; Pope, Ann; Pepperell, Sandy (2016). Understanding Primary Mathematics. Routledge. str. 195. ISBN 9780203963500. (later editions available)
- ^ „Appendix G – Weights and Measures”. The World Factbook. Central Intelligence Agency. 17. 1. 2007. Arhivirano iz originala 06. 04. 2011. g. Pristupljeno 4. 2. 2007.
- ^ „US 1988 law on metrification”. Pristupljeno 21. 9. 2019.
- ^ „Countries not using SI”. 22. 3. 2011. Pristupljeno 21. 9. 2019.
- ^ The pound is often described as a unit of "weight", and the word "weight" can refer to either mass or force depending on context. Historically and in common parlance, "weight" refers to mass, but weight as used in modern physics is a force.
- ^ Zupko, Ronald Edward (1977). British weights & measures: a history from antiquity to the seventeenth century. University of Wisconsin Press. str. 7. ISBN 9780299073404. Pristupljeno 27. 11. 2011.
- ^ Frederick George Skinner (1967). Weights and measures: their ancient origins and their development in Great Britain up to A.D. 1855. H.M.S.O. str. 65. Pristupljeno 27. 11. 2011.
- ^ Chambers's encyclopaedia. 14. Pergamon Press. 1967. str. 476. Pristupljeno 27. 11. 2011.
- ^ „Grains and drams, ounces and pounds, stones and tons. Personal notes.”.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Electrical Machines, Drives, and Power Systems, 4th edition, Theodore Wildi, Prentice Hall,. ISBN 978-0-13-082460-8. str. 51..
- Erasmus, Desiderius (2003). Charles Garfield Nauert, ur. The Correspondence of Erasmus Letters 1658 to 1801: January 1526-March 1527. Prevod: Alexander Dalzell. University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-4831-8.
- Marsh, Horace Wilmer; Marsh, Annie Griswold Fordyce (1912). Constructive text-book of practical mathematics. J. Wiley.
- Ruffhead, Owen (1763). The Statutes at Large. 1. London: Printed by Mark Baskett.
- Skinner, F.G. (1952). „The English Yard and Pound Weight”. Bulletin of the British Society for the History of Science. 1 (7): 186. doi:10.1017/S0950563600000646.
- Wedgwood, Hensleigh (1882). Contested etymologies in the dictionary of the Rev. W. W. Skeat. Trübner & Co.
- Davis, Siriol (2004), „Pylos Regional Archaeological Project, Part VI: Administration and Settlement in Venetian Navarino”, Hesperia, Arhivirano iz originala 24. 09. 2015. g., Pristupljeno 18. 06. 2022.
- Entwistle, Christopher (2002), „Byzantine Weights”, The Economic History of Byzantium: From the Seventh through the Fifteenth Century, Washington: Dumbarton Oaks, Arhivirano iz originala 23. 09. 2015. g., Pristupljeno 18. 06. 2022.
- Kazhdan, Alexander, ur. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Krumbacher, Karl, ur. (1998), Byzantinische Zeitschrift, Vol. XCI, De Gruyter, str. 176.
- Loizos, Demetris I. (2010), „Byzantine Measures” (PDF), Digital Humanities: Diophant Ancient Measures Converter, Pristupljeno 6. 4. 2015.
- Mango, Marlia Mundell (2009). Byzantine Trade, 4th-12th Centuries: The Archaeology of Local, Regional and International Exchange: Papers of the Thirty-eighth Spring Symposium of Byzantine Studies, St John's College University of Oxford, March 2004. Ashgate Publishing. ISBN 978-0-7546-6310-2.
- Morrisson, Cécile; Cheynet, Jean-Claude (2002), „Prices and Wages in the Byzantine World”, The Economic History of Byzantium: From the Seventh through the Fifteenth Century, Washington: Dumbarton Oaks, str. 815—878, Arhivirano iz originala 23. 09. 2015. g., Pristupljeno 18. 06. 2022.
- Nicole, J., ur. (1970), The Book of the Eparch, London.
- Oikonomides, Nicolas (2002), „The Role of the Byzantine State in the Economy”, The Economic History of Byzantium: From the Seventh through the Fifteenth Century, Translated for publication by John Solman, Washington: Dumbarton Oaks, str. 973—1058, Arhivirano iz originala 23. 09. 2015. g., Pristupljeno 18. 06. 2022.
- Porter, H. (1939), „Sabbath Day's Journey”, International Standard Bible Encyclopedia, William B. Eerdmans Publishing.
- Pryce, Frederick Norman; et al. (2012), „measures”, The Oxford Classical Dictionary, 4th ed., Oxford: Oxford University Press, str. 917, ISBN 978-0-19-954556-8.
- Schilbach, Erich (1991), „Pletron”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford: Oxford University Press, ISBN 9780195046526, Arhivirano iz originala 14. 04. 2015. g., Pristupljeno 18. 06. 2022.
- Smith, William (ur.), „Uncia”, A Dictionary of Greek and Roman Antiquities, str. 1213
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Internet pretvarač jedinica mase.
- U.S. National Institute of Standards and Technology Special Publication 811 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. oktobar 2017)
- National Institute of Standards and Technology Handbook 130
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
