Crkva Svetog Velikomučenika Georgija u Podosoju
| Crkva Svetog Velikomučenika Georgija u Podosoju | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Status | Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine |
| Tip | crkva |
| Eparhija | Eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska |
| Osnivanje | 14. vek |
| Posvećen | Svetom Georgiju |
| Lokacija | |
| Mesto | Bileća |
| Država |  Republika Srpska |
| Koordinate | 42° 52′ 32.382″ N 18° 25′ 44″ E / 42.87566167° S; 18.42889° I |
  Crkva Svetog Velikomučenika Georgija u Podosoju Crkva Svetog Velikomučenika Georgija u Podosoju na karti Bosne i Hercegovine | |
Crkva Svetog Velikomučenika Georgija u Podosoju jedan je od hramova iz 14. veka, koji nikada nije nasilno rušen. Nalazi se u opštini Bileća u Bosni i Hercegovini i entitetu Republika Srpska u sastavu Eparhiji zahumsko-hercegovačke i primorske Srpske pravoslavne crkve.[1]
Crkva opslužuje 971 stanovnika prema popisu stanovništva iz 1991. godine koji su najvećim delom srpske nacionalnosti.
Položaj i prostranstvo[uredi | uredi izvor]
Crkva se nalazi u naselju Podosoje u Prvoj bilećkoj parohiji na pola puta između Gacka i Trebinja na severoistočnoj strani iznad malog Bilećkog polja skoro oslanja se samg grad Bileća. Kada se kreće glavnim putem preko Tjentišta i Čemerna (preko Zelengore) pored Gacka (preko Korita) na samom ulazu u Bileću desno na padinama leži selo Podosoje. Severo-zapadno od njega su Šobadine, malo južnije Ljubišića ka jugoistoku prema Bileći, iznad samog lagera je Torič.
Osnovno obeležje prirodnog položaja zemljišta na kome je sagrađena crkva u Poodosju, u nekada srezu, sada opštine Bilećkoj, jeste krš, golet, sitnogorica, najčešće grab, vrtače koje kod velikih kiša i bujica sa okolnih brda budu ogoljene do krečnjaka. Malo je i rietko ziratnog zemljišta i neviđena oskudica vodom.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Crkva Svetog Velikomučenika Georgija u Podosoju nastala je na teritoriji Eparhija Zahumsko-hercegovačka i primorska, u kojoj su hrišćanstvo propovedalo još u 1. vieku Sveti Apostol Pavle i Tit (Rim. 5,19; 2Tim, 4,10) i apostolski učenici. Srbi su po doseljenju na ove prostore pravoslavne vizantijske Travunije, Zahumlja i Neretve, primali hrišćanstvo od 7. do 9. veka i konačno svi kršteni jevanđeljskim radom Svetih Slovenskih Sedmočislenika, Kirila i Metodija i njihovih učenika Klimenta, Nauma, Angelarija, Save i Gorazda. Tako su Srbi ušli u sastav drevne Apostolske-Svetootačke Crkve Hristove, koja je u to vrijeme bila jedinstvena.[3]
Srbi su sve do Svetoga Save pripadali postojećim Episkopijama u Primorju, Zeti i Raškoj. Kada je Srpska Crkva kao autokefalna Arhiepiskopija organizovana samostalno, tada je Episkopija Humska (kasnije kao Mitropolija, zvana još Zahumska, Hercegovačka, Trebinjska, Hercegovačko-zahumska) osnovana 1219. godine od strane Svetoga Save, Arhiepiskopa svih srpskih i primorskih zemalja. Tada je Sveti Sava u skoro zgaženoj od Krstaša Vizantiji, izborio i izdejstvovao osamostaljenje i autokefalno crkveno organizovanje prostora na kojima su živeli, i do tada pravoslavni, Srbi. Onda je on kao prvi Arhiepiskop za ove Srpske i Primorske zemlje, koje nosi i u svojoj arhiepiskopskoj tituli, organizovao dve Episkopije: Zetsku, sa sedištem na Prevlaci u Boki, i Humsku sa sedištem u Stonu.
Ušavši u sastav bosanske države, u vreme kralja Tvrtka I, manastir Mileševa postao je sedište episkopa za Hum i Bosnu. Od 15 veka, kada je Stefan Vukčić Kosača dobio naziv “hercega od Svetog Save”, a Hum ime Hercegovina, i ova je Eparhija nazvana Hercegovačkom. Pre pada Hercegovine pod Turke, znamo za dva Humska (mileševska) episkopa. Prvi je onaj što je 1377. godine krunisao Tvrtka I u Mileševi, a drugi je David koji se pominje 1466. i 1471. godine.
Ne zna se tačno kad je crkva sagrađene, najverovatnije u vreme vladavine Osmanlija, i nikada nije nasilno rušen, što je retkost ovih prostorima Hercegovine. Prema predanju, nju je sagradio brat Marka Kraljevića, Andrija, koji je prolazeći tuda u Dubrovnik, odmarao na ovom mestu. U crkvi se nalazi izrezbareni drveni ikonostas, a oltar je sačuvan još iz perioda od izgradnje crkve. Postoji verovanje u narodu da se određeni broj vojnika vojvode Vlatka Vukovića pričestilo u crkvi, pre Kosovskog boja.
Poznato je da je krsna slava porodice Mrnjavčević bila Đurđevdan, pa zato i ne treba da čudi što je crkva posvećena Svetom Đorđu.
Ranije, crkva je imala jednostavan, srednjoekovni izgled. Crkva je više puta obnavljana do vizantijskog stila. Zidovi crkve nisu freskodekorisani. Iznad ulaznog dela crkve nalazi se zvonik sa tri zvona, dva velika i jednim malim i krstom na vrhu
Današnji oblik i izgled crkva je dobila 2008. godine, kad je i osveštana od strane episkopa zahumsko-hercegovačkog i primorskog gospodina Grigorija.
U porti hrama 1892. godine izgrađena je crkvena kuća, kao zadužbina trgovca Sima Đurkovića, za pokoj duša umrlih članova u porodici. Meštani se organizuju tako što se svake godine javi jedan domaćin, koji priprema trpezu u oovoj kući, na Đurđevdan, kada se služi liturgija.
Obnova crkve u 21. veku[uredi | uredi izvor]
Hram je obnovljen po projektu arhitekte Mate Uljarevića u prvoj deceniji 21. veka, u vreme službovanja paroha protojereja Stavrofora Radivoja Govedarice.
U njegovu obnovu stanovnici Podosoja, Bileće, kao i oni koji su po raznim uslovima napustili ove prostora, uložili su preko stopedeset hiljada konvertibilnih maraka, mnogo ljubavi, požrtvovanja i dobre volje, i omogu-ili da ovaj hram zasija svojom lepotom i svedoči o istoriji pravoslavlja i postojanju vrlo brojnog i moćnog srednjevekovnog srpskog plemena.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Istorija, Eparhija Zahumsko Hercegovačka i Primorska,”. Eparhija Zahumsko Hercegovačka i Primorska,. Pristupljeno 11. 12. 2017.
- ^ ŠEŠLIJA, VOJISLAV (2011). Tragom naših predaka: bratstvo Šešlija (PDF). Beograd: Vojislav Šešlija. str. 240. Pristupljeno 11. 12. 2017.
- ^ Istočnik br.18 (1899). str.243-256