Корисник:Zetetika1i1/песак2
Misterija (film) je žanr filma koji prati rešavanje problema ili zločina. Fokusira se na napore detektiva, privatnog detektiva ili detektiva amatera da reše misteriozne okolnosti nekog problema pomoću tragova, istrage i pametnih zaključaka. Do 2022. godine, misteriozni filmovi se generalno nazivaju detektivskom fikcijom.[1]
Pored poznatijih likova poput Šerloka Holmsa ranih 1900-ih, pojavilo se nekoliko drugih likova sličnih njemu kao što su Bostonski Bleki i Vuk Samotnjak. U velikim studijima 1930-ih počela je produkcija više serija misteriozničkih filmova u kojima su učestvovali detektivi kao što su Nik i Nora Čarls, Peri Mejson, Nensi Dru i Čarli Čen. Dok su originalne misteriozne filmske serije bile zasnovane na romanima, do 1940-ih mnogi su bili izvori iz stripova i radio serijala. Do 1940-ih ove serije su se pretežno proizvodile kao b-filmovi, a do 1950-ih gotovo nijedna misteriozna serija nije bila razvijana.
Oko 2020-ih, u bioskopima je pušten talas popularnih pravih pozorišnih filmova, uključujući Ubistvo u Orijent ekspresu Keneta Brana i Nož u leđa Rajana Džonsona, kao i na servisima za striming sa parodičnom Slučajni detektivi sa Adamom Sendlerom u glavnoj ulozi.
Definicije i karakteristike[уреди | уреди извор]
Misterije se uglavnom fokusiraju na rešavanje zločina ili zagonetke. Najučestalija tema jeste ubistvo koje potom moraju da reše policajci, privatni detektivi ili detektivi amateri. Gledaocu se predstavlja niz verovatnih osumnjičenih, od kojih su neki „crvene haringe“ – osobe koje imaju motiv da počine zločin, ali ga zapravo nisu učinile – i pokušavaju da reše zagonetku zajedno sa istražiteljem. Ponekad se gledaocu prikazuju informacije koje glavnom liku nisu dostupne. Centralni lik obično istražuje nerazjašnjeni zločin, razotkriva počinioca i stavlja tačku na efekte podlosti.
U svom eseju o kinematografiji horora i misterija iz 2022. godine, Mark Jankovič i Šejn Broun su izjavili da su se filmovi misterija uglavnom odnosili na detektivsku fikciju 2022. godine.[2]
Istorijat[уреди | уреди извор]
Dela Artura Konana Dojla često su prilagođavana platnu u ranoj kinematografiji, posebno kod Šerloka Holmsa kao što je delo Šerlok Holms zbunjen (1900). Geri Don Rouds je napisao da veliki broj detektivskih filmova objavljenih 1910-ih duguje Šerloku Holmsu, ali da su savremene kritike, poput one iz Svetu pokretnih slika iz 1911. godine, žalile na nedostatak odgovarajuće adaptacije Šerloka Holmsa u „gotovom stilu doktora Dojla“.[3]
Bilo je nekoliko misteriozni i detektivskih filmova proizvedenih tokom ere nemog filma, uključujući brojne filmove koji uključuju Šerloka Holmsa, Bostonskog Blekija i Vuka samotnjaka.[4] Misteriozni i detektivski filmovi bili su među najpopularnijim žanrovima ere nemog filma. Ovo je dovelo do nastanka američkih, britanskih, nemačkih i danskih adaptacija Šerloka Holmsa i evropskih serija kao što su Nik Karter, Nat Pinkerton i Mis Niko.[4] Sa početkom zvučnog filma, serijal misteriozne filmske serije došao je na svoje mesto sa Filom Vensom u filmu Slučaj ubistva kanarinca objavljenom 1929. godine. Serija produkcija filmova se nastavila do 1947. godine. Usledile su druge serije, kao što je Čarli Čen, koja je počela 1931. a završila se 1949. sa 44 snimljena filma.[5]
Tokom 1930-ih, većina velikih holivudskih filmskih studija proizvodila je misteriozne serije, pri čemu je MGM imao Nika i Noru Čarls, i Džoela i Gardu Sloun, Vorner Bros Perija Mejsona, Torčija Blejna, Brasa Benkrofta i Nensi Dru. Universal je imao Bila Krejna, dok je Foks imao Čarlija Čena i gospodina Mota. [6]
Američki misteriozni filmski serijal iz 1930-ih uglavnom se oslanjao na literaturu misterija kao inspiraciju. Literatura je crpila svakog lika iz 1930-ih crpio je iz literature, kao što su Čarli Čen, Nik i Nora Čarls, Tačer Kolt, Peri Mejson i gospodin Vong. Tridesetih godina prošlog veka bilo je mnogo detektiva različitih uzrasta od Nensi Dru, Torči Blejn i Hildegard Viters, dok 1940-ih nije bilo nijedne.[7] Produkcije 1930-ih su povremeno bile slike visokog budžeta, kao što su Crna kamila (1931), Aresen Lupin (1932) i Tanki čovek (1934).[6]
Do 1940-ih, filmski detektivi su dolazili iz više izvora kao što su radio i stripovi, a mnogi drugi su imali originalne scenarije.[7] MGM, Varner Bros i Paramount su generalno obustavili svoju proizvodnju misteriozni filmova do 1942. godine, prepustivši proizvodnju ovih filmova RKO, Columbia, Universal i drugim manjim studijima.[6] Ovo je dovelo do onoga što je autor Ron Baker opisao kao misteriozne filmove iz 1940-ih kao "skoro uvek B-produkcije" sa glumcima koji su "prošli svoj najbolji izbor".[6] Među njima su Čester Moris kao Bostonski Bleki, Vorner Bakster kao Doktor zločina, Voren Vilijam kao Vuk samotnjak i Bejzil Retboun kao Šerlok Holms.[5] Ovi manji budžetski filmovi doveli su do većih produkcija kao što je Malteški soko Džona Hjustona (1941), dok je Ubistvo, slatko moje (1944) uveo lik Filipa Marloua u film. Marlou će se ponovo pojaviti u Velikom snu (1946), dok drugi filmski autor Martin Rubin smatra značajnim detektivskim misterijama uključujući Lauru (1944).[8] Ovi detektivski filmovi su se oslanjali na trilere i žanrove vezane za trilere sa svojom noćnom atmosferom i stilom pod uticajem ekspresionizma.[8] Često su se preklapali sa filmom noar, koji je nastao sredinom 1940-ih, a skovali su ga francuski kritičari 1946. godine.[9] Ovaj stil nisu priznavali američki filmski stvaraoci, kritičari ili publika dok su se ovi filmovi razvijali sve do 1970-ih.[10]
Serija misteriozni filmova nestala je do 1950-ih.[6] Sa izuzetkom filmova o gospođici Marpl iz 1960-ih, retko je bilo naći filmove sa glavnom ženskom stranom koji su imali bilo kakve nastavke.[7] Bran Nikol je otkrio da je tradicionalniju „misteriju zagonetke“ „dobro poslužilo“ filmske adaptacije iz 1960-ih i 70-ih, kao što su Ubistva po abecedi (1965), Ubistvo u Orijent ekspresu (1974) i Smrt na Nilu (1978), decenije nakon nje ostavile su misteriozne televizijske adaptacije kao što su adaptacije [11] za Zlatnu kuću.
Erik Sandberg je izjavio da, iako su u uslugama emitovanja filmova pretežno dominirale iteracije nordijskog noara i policijskih procedurala, postoje dela koja su inspirisala klasičnu misteriju, kao što je parodična misterija ubistva sa Adamom Sendlerom i Dženifer Aniston, koji je bio jedan od najpopularnijih Netfliksovih filmova 2019. godine.[11] Sandberg je primetio da je samo do 2020-ih, posebno sa Ubistvom u Orijent ekspresu Keneta Brana iz 2017, žanr ponovo bio finansijski uspešan sa više od 350 miliona dolara zaradio širom sveta, što je dovelo do nastavka Smrt na Nilu (2022).[11] Ostale varijacije uključuju Nož u leđa Rajana Džonsona koji nije bio adaptacija dela iz zlatnog doba, ali je bio Džonsonov prvi upad u stil „zagonetke-misterije“, i bio je drugi film sa najvećom zaradom u Americi 2019. godine.[11]
Reference[уреди | уреди извор]
- ^ „Genre - Mystery”. AllMovie. Приступљено 23. 3. 2023.
- ^ „Genre - Mystery”. AllMovie. Приступљено 23. 3. 2023.
- ^ Rhodes 2018, стр. 342.
- ^ Wlaschin 2009, стр. 1.
- ^ а б Backer 2010, стр. 1.
- ^ а б в г д Backer 2012, стр. 2.
- ^ а б в Backer 2012, стр. 1.
- ^ а б Rubin 1999, стр. 88.
- ^ Rubin 1999, стр. 89-90.
- ^ Rubin 1999, стр. 90.
- ^ а б в г Sandberg 2020.