Jav, Prav i Nav
Jav, Prav i Nav su prema vjerovanju Starih Slovena tri svijeta. Nav predstavlja svijet mrtvih, Jav realnost i svijet živih, dok se termin Prav odnosi na svijet koji upravlja Univerzumom pomoću određenih zakona i pravila koji se moraju poštovati. Sloveni su vjerovali da duša pokojnika nakon smrti prelazi u drugi život. Duša odlazi ili u nav ili u raj, zagrobne predjele za koje je, na osnovu postojanja obje riječi u svim slovenskim jezicima, Luj Leže pretpostavio da su dva odvojena mjesta - raj i pakao[1] Riječ raj koju je hrišćanska crkva usvojila preuzevši je iz staroslovenske mitologije označava mjesto namijenjeno pravednicima nakon smrti.
Običaji i vjerovanja[uredi | uredi izvor]
Uslijed nemogućnosti poimanja pojma zagrobnog života i njegovih dimenzija i granica, Sloveni su vjerovali da se život nakon smrti nalazi s druge strane mora. U korist tome govori običaj sahranjivača - polaganje mrtvog u čamac koji biva gurnut u more. Ponekad bi, zbog razdaljine od mora, Sloveni svoje mrtve spaljivali, a prethodno bi ih simbolično stavljali u čamac. Mišljenje da je drugi svijet negdje preko preko mora potkrepljuje i srpsko vjerovanje da kuga kada dolazi da mori ljude prelazi preko mora. Značajnu ulogu takođe ima voda, posebno tekuća, koja ima značajnu ulogu u pogrebnom kultu: kada se pere odeća umrlog u rijeci nakon pogreba, obavezno se simbolično pusti neki manji dio odjeće niz vodu. Takođe voda koja je bila kraj pokojnika se prosipa u potok ili rijeku. Prema drugom vjerovanju, zagrobni život se nalazi pod zemljom i njemu je moguće pristupiti iz svijeta živih kroz neku pećinu ili jamu. Sloveni su, pored obreda sa vodom, svoje mrtve sahranjivali i zakopavali u polja, pri čemu je pokojnikovo lice okretano ka Suncu koje se rađa. Arapski putopisac Ibn Fadlan je zabilježio da je, ipak, kod Slovena običaj spaljivanja preminulog bio najčešći.
Da bi u životu nakon smrti pokojnik imao mira, morao je biti sahranjen po propisima. Takođe, bilo je neophodno ostavljati hranu i piće na grobu da duša pokojnika ne bi bila gladna ili žedna na onom svijetu. U Srbiji je, kod Požarevca, zabilježen običaj da se ostavlja štap pored mrtvaca - da bi pokojnik na onome svijetu mogao braniti svoju hranu od gladnih duša. Pored navedenog, prisutan je običaj odasipanja pića na pod koji prati vjerovanje da u donjem svijetu vlada vječita žeđ.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Nenad Gajić, Slovenska mitologija, Laguna, Beograd, 2011.
- Veselin Čajkanović, Stara srpska religija i mitologija, Beograd, 1994.
- Sreten Petrović, Srpska mitologija u verovanju, običajima i ritualu, Beograd, 2015.
- Spasoje Vasiljev, Slovenska mitologija, Srbobran, 1928.
- Dr Josip Mal, Istorija slovenskog naroda, Ljubljana, 1939.
- Timar Merseburški, Hronika, 1012- 1018.
- Helmold, Hronika Slovena, 1171.
- Povest minulih leta ili Nestorova hronika, XI. vek