Jazovka
Jama Jazovka je mesto masovnih pogubljenja i sahranjivanja na Žumberku u blizini grada Sošice, povezano sa jugoslovenskih partizana tokom Drugog svetskog rata[1].
Nakon što su partizani oslobodili nekoliko stotina, većinom srpske dece iz logora za decu Jastrebarsko, oni za koje je procenjeno da ne mogu da hodaju smešteni su hrvatske porodice u selima u okolini Žumberka. Ustaše su navodno zarobili neku djecu, odveli ih u Jazovku i pobili, a deo vratili u logor[2].
Poznato je i kao stratište nacističkih i ustaških vojnika tokom i nakon završetka Drugog svetskog rata; ubistva su izvršili partizani.
Posle oslobođenja Zagreba, jedinice NOVJ odlučile su da stotine svojih ranjenika smeste u zagrebačke bolnice. Danima pre oslobođenja, ustaše i nacisti su sa sobom poneli većinu svojih ranjenika. Ostali su samo teško ranjeni i bolesni, za koje nove vlasti nisu imale milosti. O tome svedoče autentični zapisi o otpuštanju stotina ranjenika 5, 6. i 7. maja 1945. Posle oslobođenja iz Zadužbinske bolnice, 14. maja, odvedeno je 70 muškaraca, od kojih su neki Nemci, a neki nenemačkog porekla. To su bili pripadnici nemačkih formacija koje su se povlačile zajedno sa Nemcima sa područja Severne Afrike ili Sovjetskog Saveza. Među njima nalazimo Tunižanina, Palestinca, četiri Alžirca, šest Marokanaca i po jednog Rusa, Čeha i Poljaka. Za razliku od drugih transfera ranjenika gde je lokacija na koju su premešteni bila popisana i zabeležena, ova „prebacivanja“ su verovatno bila na stratište[3].
Stotine ranjenih vojnika iz zagrebačkih bolnica, kao i civila, bačeno je u pukotinu koja se nalazi u planinskom lancu Žumberka. Prilikom iskopavanja 1990. godine ovde je otkriven veliki broj skeleta i organizovano je opelo.
2020. godine uz jame Jazovke na području opštine Žumberak izvađeni su posmrtni ostaci najmanje 814 osoba iz perioda Drugog svetskog rata.
Radi se o žrtvama Drugog svetskog rata i posleratnog razdoblja, a prema iskazima svedoka, žrtve su u jamu bacane u više navrata, nakon bitke za Krašić 1943. godine i nakon završetka rata 1945. godine[4].
Spomenici u Jazovki[uredi | uredi izvor]
Veruje se da su prve žrtve bačene u ovu pećinu bili vojnici fašističkog režima Nezavisne Države Hrvatske, zarobljeni od strane jugoslovenskih partizana posle Krašićke bitke januara 1943. godine.
Kasnije, 1945. godine, pripadnici Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije koristili su jamu da tajno sahranjuju tela ratnih zarobljenika, ranjenih srpskih i hrvatskih vojnika, medicinskog osoblja i katoličkih časnih sestara.
Lokalno stanovništvo je sačuvalo sećanje na ove događaje, dok je komunistička jugoslovenska vlast potiskivala priznanje za ubistva. Nakon formiranja Republike Hrvatske 1990. godine, ovo mesto je postalo istorijski spomenik.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Završena ekshumacija iz jame Jazovka”. branitelji.gov.hr. Pristupljeno 2024-03-18.
- ^ „Kako sam preživio dječji logor” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-03-18.
- ^ Goldstein, Ivo (2019). „Modernitet u Zagrebu poslije Prvog i Drugog svjetskoga rata”. Zagreb 1924. – 1930. i 1945. – 1967. Društvo, kultura, svakodnevica: Znanstveni skup s međunarodnim sudjelovanjem Desničini susreti 2018. Filozofski fakultet u Zagrebu, FF Press. doi:10.17234/desnicini_susreti2018.02.
- ^ „RTS :: Region :: Završena ekshumacija iz jame Jazovke u Hrvatskoj”. www.rts.rs. Pristupljeno 2024-03-18.