Džemadan
Džemadan je svojevrsni prsluk nošen preko košulje kao u okviru muške narodne nošnje nošene zimi u svečanim prilikama. Nošen je na raznim mestima, ali najviše se nosio u jugozapdanoj Srbiji, istočnoj i srednjoj Bosni, Hercegovini i Crnoj Gori.[1] Šiven je od belog ili crnog sukna, a ponekad i od crvene čohe.
Ovaj haljetak se u različitim krajevma zvao i džamadan ili preklopnik, što je češće korišćeno u Srbiji. Sama reč džemadan- džamadan je tursko-persijksog porekla.[2]
Izgled i nošenje[uredi | uredi izvor]
U okolini Beograda tokom XIX i XX veka džemadan je nošen i zimi i leti, sa gunjem krdžalincem i uglavnom sa košuljom, ali ne i sa čakširama.[3] Ostalo je zabeleženo da su i narodni prvaci, vođe ustanaka i drugi cenjeniji pojedinci nosili ovu odeću, za razliku od većine prosečnog građanstva koja je nosila jednostavnije odeću. Bio je najčešđe pravljen bez rukava, dužine ispod pojasa i rasečen na prednjoj strani. Spreda se zakopčavao celom dužinom i bio je često ukrašen svilenim gajtanima. Preko njega se često nosio gunj krdžalinac.
Džemadan Sjeničko-pešterskoj visoravni bio izrađen od belog sukna, ukrašen po ivicama crnim vunenim siradama, ređe gajtanima. Sirade su pletene od pet struka vunenih konaca bez kalema.[2] Preklapao se na grudima se preklapao i zakopčavao se uzduž sa prednje strane ali na centru, već malo po strani. Prednji krajevi su imali 1-2 zupčasto isečena kraja po kojima su bile prišivene crne sirade u 3-4 ili 5-6 redova. Nisu svi džemadani imali zupčaste ivice, nekima su ivice prednjih krajeva bile ravne, ali i one su bile ukrašavane siradama. I ovde je džemadan često nošen preko košulje, a preo njega bi bili nošeni gunja ili miltan dugih rukava, ali je redosled mogao biti i obrnut.
U raško-kosovskim krajevima ѕemadan se krojio i od crvenog sukna.[1]
Džemadani su bili jedan od osnovnih suknenih haljetaka u Sjeničko-pešterskoj visoravni, Kosovu i Metohiji, Ibarskom Kolašinu, u Štavicama, u okolini Novog Pazara, Brdarevu, kao i u Vasojevićima i drugim delovima Crne Gore,[2]
U Crnoj Gori, a kasnije i u istočnoj Hercegovini preko džemadana nošen je gunj,odnosno bjelača, izrađen od belog sukna, dok se u bosansko-hercegovačkim krajevima kao i u jugozapadnoj Srbiji uz zubun i džemadan nosio gunj, koporan izrađen od crnog sukna.[1]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Bjeladinović-Jergić, Jasna (2003). „Srpska tradicionalan odeća”. Narodna kultura Srba u XIX i XX veku Vodič kroz stanu postavku. Etnografski muzej u Beogradu: 40—71.
- ^ a b v Bjeladinović, Jasna (1981). „Srpska narodna nošnja u sjeničko-pešterskoj visoravni”. Glasnik Etnografskog muezja u Beogradu. XLV: 88—89.
- ^ Ivanović Barišić, Milina (2017). Odevanje u okolini Beograda. Beograd: Etnografski institut SANU. str. 86.