Bacač plamena

Nemački bacači plamena u Varšavi 1944.

Bacač plamena (engl. flamethrower) je vrsta vatrenog oružja iz kojeg se, pod pritiskom komprimiranog gasa, izbacuje plameni mlaz zapaljivog goriva. Namenjen je za uništenje žive sile i paljenje borbenih sredstava i drugih objekata u bliskoj borbi. Dele se na noseće (leđni, ručni) i samohodne (na tenkovima ili vozilima), a sastoje se od 3 osnovne grupe uređaja: za gorivo (tečno - smeša benzina, nafte i motornog ulja, ili gusto - smesa benzina i praška napalma), za komprimirani gas (azot ili vazduh punjen kompresorom) i za bacanje i upravljanje mlaza. Fugasni plamenobacači sastoje se od rezervoara za gorivo sa mlaznicom i barutnom komorom, i kao i druge fugase, ukopavaju se u zemlju: pritisak za izbacivanje plamenog mlaza stvara se barutnim punjenjem, koje se pripaljuje mehanički ili električno.

Ručni raketni minobacači

Razvoj

Prototip prvog plamenobacača izradio je 1906. Nemac Rihard Fidler (nem. Richard Fiedler). Od tog prototipa su 1908. razvijena dva oblika: prenosni, mali - Kleif (od nem. kleine Flammenwerfer), kapaciteta 16 l, dometa 22 m i neprekidnog dejstva 25 s i stacionarni, veliki - Grof (od nem. grosse Flammenwerfer), kapaciteta 100 l, dometa 40 m i neprekidnog dejstva 40 sekundi. Pritisak za izbacivanje plamenog mlaza stvarao se ugljenom kiselinom, a mlaz se palio buktinjom, koju je, pored usta cevi bacača, prinosio poslužilac. Posle ispitivanja od 1909. do 1911. Nemci su te plamenobacače uveli u naoružanje pionirskih opsadnih bataljona, a 1915. su od njih formirali zasebne plamenobacačke jedinice.

Prvi svetski rat

Prvi put su masovno upotrebljeni 26. februara 1915. protiv Francuza kod Verdena, u šumi Malankur (franc. Malancourt), zatim u junu iste godine protiv Britanaca, 27. februara 1916. opet protiv Francuza kod Verdena, 27. oktobra 1916. protiv Rusa kod Baranoviča i 1917. na Solunskom frontu protiv Italijana. Te godine uveden je i trći model - Wex (nem. Wechxelapparat), ali on nije zadovoljio.

Austrougarska je 1915 proizvela plamenobacače M15, M 15a i M 15b, a Francuska, krajem iste godine, plamenobacač od 500 l, koji je zbog velike težine odbačen, pa je 1916. proizveden nov model (No1) koji je kasnije zamenjen savršenijim varijantama (No1 Bis, No2 Bis, No3 Bis).

Velika Britanija je izradila tri modela plamenobacača: Livens, Vinsent (baterija od 4 zajednička spojena rezervoara) i Loyrens (prenosni).

Drugi svetski rat

Između Prvog i Drugog svetskog rata pojavili su se tenkovski plamenobacači - italijanski CV 33 i nemački PZKW II (F) (Flamm) (Flammpanzer II "Flamingo")

U Drugom svetskom ratu plamenobacači su bolje prilagođeni pokretnom ratu. Nemačka je uvela nove tipove: noseći M-41, tenkovski PZKW III i jedan fugasni. Korišćeni su najviše pri osvajanju utvrđenja. Italija je proizvela dva noseća plamenobacača: M-40 i M-41 i jedan tenkovski, a SSSR noseći ПОКС-3 i fugasne ФОГ-1 i ФОГ-2 koji su najviše upotrebljavani u borbama kos Staljingrada i u Berlinu. Velika Britanija je najpre uvela jedan nov noseći plamenobacač (engl. Lifebuoy), zatim jedan na oklopnim kolima (engl. Wasp) i jedan tenkovski (engl. Crocodile).

Na Pacifiku

SAD su 1943. razvile tenkovski plamenobacač M3-4-3, koji je jedno vreme služio kao glavno tenkovsko oružje, umesto artiljerijskog oruđa, a docnije, pretežno kao pomoćno umesto prednjeg mitraljeza. Do kraja rata proizvedeno je oko 1.700 takvih plamenobacača. Sem njih, Amerikanci su u tenkove ugrađivali britanske plamenobacače (engl. Ronson MK IV), za borbu na Pacifiku, i Crocodile, za borbu u Evropi. U 1944. uveli su u naoružanje noseći plamenobacač M2-2, čiji se mlaz palio zapaljivim metkom. Pošto je zbog karakteristika terena (prašume i ispresecano zemljište) i odbrane (jaka utvrđenja) artiljerijska, pa i pešadijska vatra bila nedovoljno efikasna, američke jedinice su u borbama na ostrvlju Pacifika vrlo mnogo upotrebljavale plamenobacače. Na primer, 5. tenkovski bataljon je jednog dana izbacio plamenobacačima na japanske položaje oko 40.000 l napalma. Na pojedine nepristupačne grebene dovlačena su dugačka gumena creva spojena s tenkovskim plamenobacačima, pa su vatrom iz njih obasipana skloničta iz kojih su Japanci davali snažan otpor i posle jake artiljerijske pripreme. U Evropi je svaka američka pešadijska divizija imala po 150 nosećih plamenobacača, a 1944. i izvestan broj tenkovskih plamenobacača.

Literatura

• Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 6), Vojnoizdavački zavod, Beograd (1973), str.699-701