Bobi Sands

Bobi Sands
Mural sa njegovim likom u Belfastu
Puno ime	Robert Džerard Sands
Datum rođenja	(1954-03-09)9. mart 1954.
Mesto rođenja	Njutonabi  Severna Irska, UK
Datum smrti	5. maj 1981.(1981-05-05) (27 god.)
Mesto smrti	Mejz, kod Lizberna  Severna Irska, UK
Veb-sajt	www.bobbysandstrust.com

Bobi Sands (Njutonabi, 9. mart 1954 — Mejz, 5. maj 1981) bio je član Privremene irske republikanske armije.

Želeo je da se zaposli kao graditelj autobusa, ali su ga Irci lojalni engleskoj vladi oterali oružjem. Posle toga je zatvoren zbog posedovanja pištolja i osuđen na drakonsku kaznu od četrnaest godina. Započeo je štrajk glađu, a za vreme robijanja izabran je u parlament Ujedinjenog Kraljevstva. Umro je u 27. godini života nakon 66 dana štrajka. Njegova smrt izazvala je žestoke nerede u irskim nacionalističkim krugovima.

Porodica, detinjstvo i rana mladost

Sands je rođen u katoličkoj porodici od oca Džona i majke Rozalin u Njutonabiju (okrug Antrim) gde je živeo do 1960. godine kada se sa porodicom preselio u obližnji Retkul jer su zbog njihove vere bili proganjani od strane lojalista iako im prezime potiče od dede koji je bio protestant.

Imao je dve sestre i jednog brata. Njegova prva sestra, Marsela, rođena je u aprilu 1955. a druga, Bernadet, u novembru 1958. godine. Brat Džon rođen je 1962. godine. U školi koju napušta, postao je pripravnik za trenera dok nije nateran na životne rubove. U junu 1972. godine, sa osamnaest godina, porodica mu se ponovo seli u naselje Tvinbruk.

Aktivnosti u IRA

Bobi se priključio Irskoj republikanskoj armiji 1972. godine a to je upravo bila godina sa najviše smrtnih slučajeva u Irskoj. U oktobru iste godine, Sands je uhapšen i osuđen za posedovanje četiri pištolja koja su nađena u kući u kojoj je živeo. U aprilu 1973. je osuđen na pet godina zatvora.

Kad je pušten 1976, vratio se svojoj porodici u Tvinbruku u zapadnom Belfastu. Sands se vratio u aktivno delovanje u Privremnoj IRA. Nakon toga je optužen u oktobru 1976. da je uključen u bombaškom napadu na jednu kompaniju u Danmuru. Iako nikada nije punomoćno osuđen za ovo delo (porota i sudija izjavili su da nema nikakvih dokaza koji bi ukazivali na njegovu upletenost u taj čin). Nakon napada, Sands i još najmanje petoro osoba u bombaškom timu su bili uključeni u borbu vatrenim oružjem sa policijom. Za ovo nikada nije osuđen zbog nedostatka dokaza. Šejmus Martin i Gejbrijel Korbet bili su ranjeni, a Sands sa Džo Makdonelom, Šejmus Finekanom i Šon Lejverijem biva uhapšen dok je bežao kolima. Pronađen je pištolj iz obračuna koji je poslužio kao dokazni materijal.

Na njegovom suđenju (u septembru 1977.) odlučeno je da je kriv za ilegalno posedovanje oružja (dokazni pištolj), te je na opšte iznenađenje osuđen na izrazito visoku kaznu za takvo delo – na čak četrnaest godina.

Zatvorenik

Zatvor Mejz, poznat i kao Long Keš, u Severnoj Irskoj

Zatvorsku kaznu je služio u Zatvoru Mejz (irski republikanci zvali su ovaj zatvor Long keš). U zatvoru, Sands postaje pisac proze i poezije koja je objavljena u zvaničnom glasilu IRA. Pri kraju 1980. Sands biva izabran za komandnog oficira republikanskih zatvorenika u Long kešu.

Politički status

Republikanski zatvorenici su organizovali seriju protesta kojima su tražili da im se vrati status političkih zatvorenika, a ne da im se sudi kao običnim kriminalcima. To je započelo „protest ćeba” 1976, kad su zatvorenici umesto uniformi nosili ćebad. Tada kreću brutalne mere gušenja koji dostiže vrhunac u „prljavom protestu” 1978. kada su počela uobičajena prebijanja u blatu i kaljuzi koja su dovela do toga da su zatvorenici živeli u prljavštini tako što su zaprljavali zidove izmetom. Tu je i bio prvi štrajk glađu u jesen 1980, kada je britanska vlada pristala na zahteve štrajkaša. Kad je štrajk završen, vlada je vratila stvari u prvobitno stanje.

Štrajk glađu

Irski štrajk glađu 1981. započinje kada Sands odbija hranu 1. marta 1981. Sands odlučuje i da se drugi zatvorenici priključe štrajku u razmaknutom redosledu tako da se glas zatvorenika bolje čuje te da se može pratiti pogoršanje stanja zatvorenika koji najduže štrajkuju.

Zahtevali su ispunjenje „Pet zahteva”:

1. Pravo da se ne nosi zatvorska uniforma
2. Pravo da se ne radi zatvorski rad
3. Pravo na slobodno druženje sa drugim zatvorenicima kao i organizaciju edukativnih i rekreativnih sadržaja
4. Pravo na jednu posetu, jedno pismo i jedan paket nedeljno
5. Potpuni povratak oproštaja izgubljenog tokom procesa.

Pravi cilj štrajka je bio da ih se proglasi političkim zatvorenicima, a ne da ih se etiketira kao kriminalce ili ratne zarobljenike. Postoji mišljenje da je primarni cilj bilo dobiti međunarodnu podršku i publicitet.

Izbori

Kratko nakon početka štrajka, Frenk Megvajer, nezavisni republikanac i član vlade za Fermanag i Južni Tajron, umire od srčanog udara i tako otpada sa izbora.

To je bila prilika za Bobijeve pristalice da se organizuju i da u svakoj maloj zajednici proguraju njega kao kandidata. To je u protestantskoj zajednici primljeno uz snažne otpore. Nakon krajnje neizvesne kampanje, Sands dobija mesto 9. aprila 1981, sa 30.493 glasa naspram 29.046 glasa za „Unijatsku stranku Alster” sa kandidatom Harijem Vestom na čelu. Tako Sands postaje najmlađi zastupnik u vladi.

Nakon toga je donesen zakon kojim se zatvorenicima osuđenim na više od godinu dana zabranjuje kandidovanje.

Smrt

Grob Bobija Sandsa na groblju u Belfastu

Tri nedelja kasnije, Bobi Sands umire u zatvorskoj bolnici nakon 66 dana štrajka glađu u 27. godini života. Ta vest je potakla jake pobune i proteste širom Severne Irske. Preko 100.000 ljudi je prisustvovalo njegovoj sahrani. Sands je bio član parlamenta 25 dana, iako nikada nije seo na svoju demokratski izabranu stolicu.

U svom govoru 5. maja 1981, britanska premijerka Margaret Tačer je rekla „Gospodin Sands je bio osuđeni kriminalac. Odabrao je samoubistvo. To je bio izbor koji njegova organizacija nije dopustila mnogim njenim žrtvama.”

Nadživeli su ga roditelji, braća i sestre, i sin (Džerard) iz braka sa Džeraldinom Noud.