Брка (novine)
| Tip | humoristični list |
|---|---|
| Osnivanje | 1882. |
| Jezik | Srpski |
| Ukidanje | 1903. |
| Grad | Beograd |
Brka je šaljivi list, organ Srpske liberalne stranke. Izlazio je u Beogradu, sa kratkim prekidima, 1882—1931.[1]
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Brku je pokrenula Srpska liberalna stranka i to je najdugovečniji šaljivi list u našoj periodici koji je pokrenut u XIX veku.[2] Pošto brojevi Brke za 1882. godinu nisu sačuvani vredno je svedočenje Slobodana Jovanovića koji je napisao rad „Laza Kostić kao saradnik Brke“. U tom radu kazuje o saradnji Laze Kostića u Brki 1882. godine u kome ističe da je on bio najugledniji saradnik novina.[3]
U listu su sarađivali sem Kostića i Stevan Sremac, Stevan Radosavljević–Bdin i dr. Pesnik i policijski pisar Vasa Đema Šunte je bio najduže saradnik Brke.[4]
Od karikariturista treba pomenuti Dragutina Damjanovića, kao jednu od prvih srpski žena karikaturiskinja Jovanka Bojović.[2] ref Prvi urednik bio je Branko Petrović, a od broja XI Ljubomir J. Bojović, koji je po ovom glasilu i dobio nadimak Brka, poznati beogradski štampar. U tom periodu menjao je i podnaslove: Narodni šaljivi list (1887); Šaljivi narodni list (1888); Narodni list za šalu (1912). Bojovićeva štamparija je posedovala i lito i ofset štampu te je Brka redovno donosio ilustracije i karikature. Novine Brka nisu sačuvane kompletno. Nedostaju mnogi brojevi pa i čitava godišta.
Politička pozadina Brke[uredi | uredi izvor]
Brka je zastupao program Liberalne stranke i vodio žestoke polemike sa političkim protivnicima: organima Napredne i Radikalne stranke i u tim polemikama nisu birana sredstva. Zbog toga su novine bile često i zabranjivane. Kasnije je Brka pripadao narodnjacima.[2]
Hronologija izlaženja novina[uredi | uredi izvor]
Novine Brka su izlazile sa prekidima:
- 1882-1883;
- 1885-1915;
- 1918-1931.
Periodičnost izlaženja[uredi | uredi izvor]
Izlazi od 1887. dvaput nedeljno, četvrtkom i nedeljom; od 1909. svake nedelje.
Izgled novina[uredi | uredi izvor]
Brka je imao 4. strane.
Format: od br. 2 (1918) 32 cm; od br. 15 (1919) 41 cm; od br. 3 (1923) 32 cm; od br. 1 (1927) 46 cm.
Mesto i godina izdavanja[uredi | uredi izvor]
Beograd, 1882—1931.
Štamparija[uredi | uredi izvor]
Brka je štampan u Parnoj štampariji zadruge štamparskuh radnika.[5]
Tematika[uredi | uredi izvor]
- Dosetke
- Šale
- Anegdote
Rubrike[uredi | uredi izvor]
- Dima i Sima
- Štamparske greške ili Budi Bog s nama
- Nezgodne štamparske greške
- Filozofija na dokolici
- Rubrika aforizmi
- Drndalo
- Bog u partajama
- Dobre rečenice
- Sitna proja
- Nov rečnik
- Iz brkine beležnice
- Zrnca
- Mudre izreke
- O Serenisimusu
- Brzometni karteči[6]
Urednici[uredi | uredi izvor]
- Ljubomir Bojović - od br. 11(1882);
- Savo Damjanovićod - br. 37 (1887);
- M. N. Rajčić - od br. 1 (1888);
- A. Vučićević - od br. 25 (1888);
- P. Urošević - od br. 1 (1890);
- Živ. Jovanović - od br. 5 (1893);
- Petar Trajić - od br. 45 (1893);
- Miloš S. Stevanović - od br. 74 (1893);
- M. Pajević - od br. 1 (1905);
- Lj. Bojović - od br. 9 (1905);
- Miladin K. Nikolić - od br. 36 (1906);
- Vasa Đema - od br. 15 (1907);
- M. Miletić - od br. 20 (1907);
- M. Nikolić - od br. 25 (1907);
- V. Đema- od br. 38 (1907);
- Drag. Jovičić - od br. 43 (1907);
- Ljub. M. Stevanović - od br. 8 (1908);
- V. Đema - od br. 15 (1908);
- Lj. Bojović - od br. 38 (1908);
- Mil. Pantić - od br. 43 (1908);
- V. Đema - od br. 1 (1909);
- Lazar Novaković - od br. 1 (1911);
- Gojko Petrović - od br. 17 (1911);
- Petar Antić - od br. 20 (1911);
- Dragoljub Protić - od br. 32 (1911);
- Milan Lazić - od br. 46 (1911);
- Dragutin Miladinović - od br. 14 (1912);
- Kosta Nikolajević - od br. 21 (1912);
- Miladin Nikolić - od br. 34 (1912);
- Ljubomir Bojović - od br. 7 (1913);
- Dušan Bojović - od br. 12 (1914);
- M. Nikolić - od br. 9 (1919);
- Gl. Markovićod br 16 (1919);
- Milan Nikolić - od br. 19 (1919);
- David J. Majo - od br. 21 (1919);
- Ljubomir Bojović - od br. 7 (1921);
- Bora Vuković - od 1927;
- Mihajlo Vujadinović - od 1927;
- Jovan S. Pantić - od 1929.
Zabranjivani list[uredi | uredi izvor]
Braka je spadao u progonjene i zabranjivane listove zajedno sa Gedžom, Rabošem, Satirom i Ćosom. U prvom periodu svog izlaženja, od 1882. do 13. septembra 1915. godine kada je obustavljen, usled rata, imao je više policijskih i sudskih zabrana koje su posebno usledile posle donošenja Zakona o štampi. Zaplenjeni su brojevi: 30/1894; 16/1895; 49/1891 i još destak brojeva. Od br. 14/1927. list je zbog čestih cenzura promenio nalov u Mladi Brka.[5]
Galerija[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Uroš Džonić: Bibliografija srpskih listova u 1912. godini. - U: Prosvetni glasnik, 1. april 1913.
- ^ a b v Rošulj, Žarko (2014). Čas opisa časopisa VI - Žanrovi u srpskoj šaljivoj periodici (1830-1918). Novi Sad; Beograd: Matica srpska; Institut za književnost i umetnost. str. 83—86.
- ^ Rošulj, Žarko (2017). Čas opisa časopisa VII: Leksikon srpske šaljive periodike (1930-1918). Novi Sad; Beograd: Matica srpska; Institut za književnost i umetnost. str. 36—38.
- ^ Rošulj, Žarko (2011). Čas opisa časopisa V: Kraljevi i političari u srpskoj šaljivoj periodici (1868-1918). Novi Sad; Beograd: Matica srpska; Institut za književnost i umetnost. str. 142—143.
- ^ a b Kisić, Milica; Bulatović, Branka (1996). Srpska štampa : 1768-1995. : istorijsko-bibliografski pregled. Štampa i srpsko društvo 19. i 20. veka. Beograd: Medija centar. str. 91. ISBN 86-82827-01-8.
- ^ Rošulj, Žarko (2014). Čas opisa časopisa VI: Žanrovi u srpskoj šaljivoj periodici (1830-1918). Novi Sad; Beograd: Matica Srpska; Institut za književnost i umetnost. str. 182—185.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jovan Skerlić: Istorijski pregled srpske štampe, Beograd 1911;
- Slobodan Jovanović: Laza Kostić kao saradnik „Brke“, Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor, 1938.