Bubrežna arterija
| Nazivi i oznake | |
|---|---|
| MeSH | D012077 |
| TA98 | A12.2.12.075 |
| TA2 | 4269 |
| FMA | 14751 |
| Anatomska terminologija | |
Bubrežna arterija je veliki parni nutritivni i funkcionalni krvni sud u trbušnoj duplji i jedna od grana trbušne aorte, koja snabdeva oksigenisanom krvlju levi i desni bubreg. Bubrežne arterije nastaju iz bočnog dela trbušne (abdominalne) aorte, načelno u nivou slabinskog - L1/L2 međurebarnog diska, neposredno ispod ishodišta mezenterične arterije. Duge su približno 4-6 cm, imaju prečnik od 5-6 mm i pružaju se bočnom i zadnjom stranom zbog položaja hiluma. Prolaze iza bubrežne vene i ulaze u bubrežni hilum ispred bubrežne karlice. Bubrežna arterija takođe snabdevaju krvlju nadbubrežnu žlezdu i ureter na ipsilateralnoj strani.[1][2][3]
Anatomija
[uredi | uredi izvor]Topografija
[uredi | uredi izvor]Bubrežne arterije (leva i desna) koje su grane trbušne aorte, snabdevaju arterijskom krvlju bubrege. Aortno poreklo bubrežnih arterija nalazi se oko 1 cm ispod gornje mezenterične arterije, na nivou gornje ivice drugog slabinskog pršljena. Desna bubrežna arterija uglavnom počinje malo niže od leve i duža je od nje.[4]
Obe arterije koje su usmerene skoro horizontalno bočno i blago naniže, ukrštaju svoje medijalne krakove i dospevaju do hilusa bubrega, gde se granaju u krajnje grane.
Desna bubrežna arterija koja potiče od anterolateralnog dela aorte sa zadnje strane prelazi preko donje šuplje vene, glave pankreasa i silaznog dela duodenuma, da bi stigla do hilusa desnog bubrega.[4]
Leva bubrežna arterija koja počinje nešto više od spoljašnjeg dela trbušne aorte, nalazi iza tela pankreasa. i ide skoro horizontalno ka levom bubregu. Ona ima mnogo kraći tok u odnosu na desnu bubrežnu arteriju i može se naći odmah iza leve bubrežne vene pre nego što uđe u hilus levog bubrega.[1]
Pre ulaska u bubrežni parenhim, bubrežna arterija se deli na 2-4 završne grane, koje prolaze kroz bubrežni sinus. Samo jedna grana bubrežne arterije ide retropijelično. Svaka od završnih grana bubrežne arterije, pre ulaska u bubrežni parenhim, deli se na međurežanjske arterije (aa. arcuatae). One potom probijaju zidove bubrežnog sinusa i penju se kroz Bertinijeve stubove do osnova Malpigijevih piramida, gde skreću pod pravim uglom i prelaze u lučne arterije (aa. arcuatae), koje se pružaju duž baze Malpigiove piramide. Lučne arterije daju uzlazne i silazne grane. Ushodne grane prolaze između Ferainovih piramida i nazivaju se interlobularne arterije (aa. interlobulares). Od interlobularnih arterija polaze dovodni krvni sudovi (vasa afferentia) za bubrežni glomerul, odnosno arterijsko klubče u Malpigijevim telašcima. Silazne grane lučnih arterija su arteriolae rectae koji idu do Malpigovih piramida.
Bubrežne arterije se dele pre ulaska u bubrežni hilus na prednju i zadnju granu, koje primaju približno 75% krvi, što je respektivno. Prednja grana se potom dalje deli na gornju, srednju, donju i apikalne segmentne arterije, dok zadnja grena formira zadnju segmentnu arteriju.
Segmentne arterije se zatim dele na lobarne, interlobarne, lučne i interlobularne arterije pre nego što formiraju aferentne arteriole koje se nastavljaju u glomerularne kapilare.
Anatomski odnosi
[uredi | uredi izvor]Poznavanje anatomskih odnosa bubrežne arterije je od suštinskog značaja za hirurge jer kada važne strukture pretrpe povredu tokom različitih hirurških procedura neophodan je adekvatan pristup bubrežnim arterijama.
- Desna bubrežna arterija
Desna bubrežna arterija je duža od leve, jer abdominalna aorta leži levo od kičmenog stuba. Pre ulaska u bubrežni parenhim, bubrežna arterija se deli na 2-4 završne grane, koje prolaze kroz bubrežni sinus. Njen proksimalni deo je povezan sa donjom šupljom venom, dok je distalni deo vezan za kraću desnu bubrežnu venu. Ove strukture ga odvajaju od drugog dela duodenuma i glave pankreasa. Pozadi je povezana sa desnom bubrežnom karlicom i ureterom u njegovom distalnom delu, dok je desna strana dijafragme, desni psoas veliki mišić, desno simpatičko stablo, cisterna hili i telo 2. lumbalnog pršljena u njenom proksimalnom delu.
- Leva bubrežna arterija
Levu bubrežnu arteriju od tela i repa pankreasa i krvnih sudova slezine odvaja leva bubrežna vena.
Embriologija
[uredi | uredi izvor]Bubrežni sistem se razvija kroz niz uzastopnih faza:
- pronefros, najnezreliji oblik bubrega
- mezonefros,
- metanefros, najrazvijeniju fazu bubrega, koji će postojati kao bubreg nakon rođenja. Metanefros se formira na nivou prvog sakralnog pršljena (S1) i bifurkacije aorte. Nakon indukcije metanefričnog mezenhima, donji segment nefričnog kanala će migrirati naniže i na kraju se povezati sa mokraćnom bešikom preko uretera. Kod fetusa, ureteri prenose urin iz bubrega u mokraćnu bešiku, koja ga zatim izlučuje u amnionsku kesu. Sa rastom fetusa, torzo se širi, a bubrezi migriraju nagore i rotiraju, što takođe rezultira povećanjem dužine uretera.[5]
Tokom svog uspona, bubreg se snabdeva sa nekoliko privremenih krvnih sudova, a svi potiču iz aorte. Definitivne bubrežne arterije nastaju iz slabinskog regiona aorte tokom uspona bubrega, dok prolazni krvni sudovi normalno nestaju.[5]
Snabdevanje krvlju i limfom
[uredi | uredi izvor]I desna i leva bubrežna arterija daju nekoliko malih arterija u proksimalnim segmentima. Ove grane su male i često nisu vidljive na većini studija snimanja. Tri ključne grane bubrežne arterije uključuju donju nadbubrežnu arteriju, kapsularnu arteriju i ureternu arteriju. Neposredno nakon što bubrežna arterija dostigne hilum, od nje se odvajaju ventralne i dorzalne grane, koje se dalje dele na mnogo manjih segmentnih arterija pre nego što uđu u bubrežni parenhim. Ove segmentne arterije se dalje dele na lobarne grane. Aferentne arteriole, koje se odvajaju od interlobularnih arterija, snabdevaju krvlju glomerule.[1]
Inervacija
[uredi | uredi izvor]Bubrezi su okruženi bubrežnim pleksusom, čija vlakna idu zajedno sa bubrežnom arterijom sa svake strane. Tu je i ulaz iz simpatičkog nervnog sistema, koji može izazvati vazokonstrikciju i smanjiti protok krvi u bubrežnim krvnim sudovima. Bubrezi takođe dobijaju inervaciju od parasimpatikusa preko vagusnog nerva - senzorni izlaz iz bubrega se prenosi u kičmenu moždinu na nivou T10-T11. Kada je bubreg upaljen, oboleli obično oseća bol duž boka.[1]
Muskulatura
[uredi | uredi izvor]Oba bubrega su retroperitonealne strukture sa obe strane kičmenog stuba. Desni bubreg se nalazi nešto niže od levog bubrega zbog jetre. Svaki bubreg je dugačak oko tri kičmena pršljena. Obe nadbubrežne žlezde su superiornije u odnosu na bubrege unutar bubrežne fascije. Levi i desni bubreg su na vrhu psoas major i kvadratnog lumbalnog mišića.[1]
Fiziološke varijante
[uredi | uredi izvor]Kod najmanje 30% populacije mogu se naći pomoćne bubrežne arterije. U retkim slučajevima postoje i aberantne bubrežne arterije koje ne ulaze u renalni hilum već u bubrežnu kapsulu. Kod oko 10% populacije primećuje se rano grananje bubrežnih arterija. Ovo rano grananje se obično javlja na oko 15 do 20 mm od bubrežnog hilusa (ovo je važno znati kada se vrši transplantacija bubrega).[6]
Klinički značaj
[uredi | uredi izvor]Varijacije bubrežne arterije su uobičajene, pri čemu preko 30% ima više od jedne arterije koja snabdeva bubreg. Varijacije mogu nastati u širokom opsegu (T11-L4) i često iz aorte ili ilijačnih arterija. Većina njih ulazi u bubreg u bubrežnom hilusu, iako se takođe dešava direktan ulazak preko bubrežne kore. Pokazalo se da pomoćne arterije koje snabdevaju donji pol bubrega opstruiraju ureteropelvični spoj. Ektopični bubrezi (anomalija u položaju bubrega ) imaju čak i veće šanse da imaju više od jedne bubrežne arterije, a njihovo poreklo može biti iz celijačne, gornje mezenterične arterije ili ilijačne arterije.[1]
Segmentne arterije ne sadrže kolateralni sistem, i kao takve, ligacija ili okluzija ovih arterija dovodi do ishemije i infarkta u nishodnom segmentu bubrega. Brodelova relativno avaskularna ravan je korisna za hirurški pristup karlično-licealnom sistemu. Njen položaj je između prednje i zadnje segmentne arterije u posterolateralnoj konveksnoj ivici bubrega.[1][7][8]
Stenoza bubrežne arterije je čest uzrok renovaskularne hipertenzije. Kod starijih osoba, uobičajena etiologija stenoze bubrežne arterije je aterosklerotična bolest. Kako se lumen arterije sužava, bubrežni protok krvi opada, a to ugrožava perfuziju bubrega. Pacijenti sa stenozom bubrežne arterije mogu se javiti sa azotemijom, abdominalnim udarima i pogoršanjem hipertenzije. Ponekad se akutna bubrežna insuficijencija može ubrzati započinjanjem terapije ACE inhibitorima. Nažalost, lečenje stenoze bubrežne arterije angioplastikom i stentiranjem ne može uvek da dovede do oporavka bubrežne funkcije.
Hirurška razmatranja
[uredi | uredi izvor]Bubrežne arterije mogu biti uključene u mnoge hirurške poremećaje kao što su:
Urolog mora biti dobar poznavalac anatomije bubrežne arterije kada je uključen u operaciju bubrega, a posebno tokom transplantacije bubrega.[1]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Izori
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g d đ e ž Lescay HA, Jiang J, Tuma F. StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing; Treasure Island (FL): Sep 5, 2022. Anatomy, Abdomen and Pelvis Ureter.
- ^ Lopez PP, Gogna S, Khorasani-Zadeh A. StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing; Treasure Island (FL): Jul 17, 2023. Anatomy, Abdomen and Pelvis: Duodenum.
- ^ Kara E, Oztürk NC, Ozgür A, Yıldız A, Oztürk H (januar 2011). „Ectopic kidney with varied vasculature: demonstrated by CT angiography”. Surg Radiol Anat. 33 (1): 81—4..
- ^ a b Krmpotić NJ, Marušić A. Anatomija čovjeka. Zagreb: Medicinska naklada; 2007. str. 353-63.
- ^ a b Fukuoka, Kenichiro; Wilting, Joerg; Rodríguez‐Vázquez, Jose Francisco; Murakami, Gen; Ishizawa, Akimitsu; Matsubara, Akio (2018-11-19). „The Embryonic Ascent of the Kidney Revisited”. The Anatomical Record. 302 (2): 278—287. ISSN 1932-8486. doi:10.1002/ar.23930.
- ^ Chan, P. L.; Tan FHS (2018). „Renin dependent hypertension caused by accessory renal arteries”. Clin Hypertens. 24: 15..
- ^ Famurewa, OC; Asaleye, CM; Ibitoye, BO; Ayoola, OO; Aderibigbe, AS; Badmus, TA (2018). „Variations of renal vascular anatomy in a Nigerian population: A computerized tomography study”. Nigerian Journal of Clinical Practice. 21 (7): 840. ISSN 1119-3077. doi:10.4103/njcp.njcp_237_17.
- ^ Wróbel G, Spałek M, Kuchinka J, Kuder T (2019). „Four left renal arteries - a rare variant of kidney arterial supply”. Folia Morphol (Warsz). 78 (1): 208—213.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor] | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
