Vazdušna masa

Različite vazdušne mase koje utiču na Sjevernu Ameriku, kao i druge kontinente, imaju tendenciju da budu razdvojene frontalnom granicom

Vazdušna masa u meteorologiji je zapremina vazduha definisana svojom temperaturom i sadržajem vodene pare. Vazdušne mase pokrivaju više stotina ili hiljada kilometara kvadratnih i prilagođavaju se osobinama površine ispod njih. Klasifikovane su prema geografskoj širini i svojim kontinentalnim ili pomorskim izvornim regionima. Hladnije vazdušne mase se nazivaju arktičke ili polarne, dok se toplije vazdušne mase smatraju tropskim. Kontinentalne i više vazdušne mase su suve, dok su pomorske i monsunske vazdušne mase vlažne. Atmosferski front razdvaja vazdušne mase različite gustine (temperature i/ili vlage). Kada se vazdušna masa udaljava od svog izvornog regiona, osnovna vegetacija i vodena tijela mogu brzo promijeniti svog karakter.

Klasifikacija i notacija

Izvorni regioni globalnih vazdušnih masa

Beržeronova klasifikacija je najšire prihvaćeni oblik klasifikacije vazdušnih masa, iako su drugi proizveli prefinjenije verzije ove šeme u različitim regionima sveta. Klasifikacija vazdušnih masa uključuje tri slova. Prvo slovo opisuje svojstva vlage - „c” predstavlja kontinentalne vazdušne mase (suvo), a „m” predstavlja morske vazdušne mase (vlažne). Njegov izvorni region je sledeći: „T“ označava tropsko, „P“ znači polarno, „A“ označava Arktik ili Antarktik, „M“ označava monsun, „E“ znači ekvatorijalno, a „S“ znači adijabatsko sušenje i zagrevanje vazduha formiranog značajnim kretanjem naniže u atmosferi. Na primer, vazdušna masa koja leti preko pustinje jugozapadno od Sjedinjenih Država može biti označena kao „cT”. Vazdušna masa koja zimi potiče iznad severnog Sibira može se označiti kao „cA“.

Stabilnost vazdušne mase može biti prikazana korišćenjem trećeg slova, ili „k“ (vazdušna masa hladnija od površine ispod nje) ili „v“ (vazdušna masa toplija od površine ispod nje). Primer ovoga može biti polarna vazdušna masa koja duva iznad Golfske struje, označena kao „cPk”. Povremeno se takođe može susresti sa upotrebom apostrofa ili „stepena“ koji označava da je data vazdušna masa koja ima istu oznaku kao druga koju zamenjuje hladnija od zamenjene vazdušne mase (obično za polarne vazdušne mase). Na primer, serija frontova iznad Pacifika može da pokaže vazdušnu masu označenu mPk, praćenom drugom označenom kao mPk'.

Druga konvencija koja koristi ove simbole je indikacija modifikacije ili transformacije jednog tipa u drugi. Na primer, arktička vazdušna masa koja izleće iznad Aljaskog zaliva može se prikazati kao „cA-mPk”. Još jedna konvencija ukazuje na slojevitost vazdušnih masa u određenim situacijama. Na primer, prelet polarne vazdušne mase vazdušnom masom iz Meksičkog zaliva preko centralnih Sjedinjenih Država može biti prikazan sa oznakom „mT/cP“ (ponekad se koristi horizontalna linija kao u zapisu razlomaka).

Karakteristike

Tropske i ekvatorijalne vazdušne mase su vruće dok se razvijaju na nižim geografskim širinama. One koje se razvijaju iznad kopna (kontinentalne) su suvlje i toplije od onih koji se razvijaju iznad okeana i putuju ka polu na južnoj periferiji suptropskog grebena. Pomorske tropske vazdušne mase se ponekad nazivaju razmenjivačkim vazdušnim masama. Morske tropske vazdušne mase koje utiču na Sjedinjene Države potiču iz Karipskog mora, južnog Meksičkog zaliva i tropskog Atlantika istočno od Floride preko Bahama. Monsunske vazdušne mase su vlažne i nestabilne. Superiorne vazdušne mase su suve i retko dopiru do tla. Obično se nalaze iznad morskih tropskih vazdušnih masa, formirajući topliji i suvlji sloj iznad umerenije vlažne vazdušne mase ispod, formirajući ono što je poznato kao inverzija pasata nad morskom tropskom vazdušnom masom.

Kontinentalne polarne vazdušne mase (cP) su vazdušne mase koje su hladne i suve zbog svog kontinentalnog porekla. Kontinentalne polarne vazdušne mase koje utiču na Severnu Ameriku formiraju se iznad unutrašnje Kanade. Kontinentalne tropske vazdušne mase (cT) su tip tropskog vazduha koji proizvodi suptropski greben na velikim površinama zemlje i obično potiču iz pustinja niskih geografskih širina kao što je pustinja Sahara u severnoj Africi, koja je glavni izvor ovih vazdušnih masa. Drugi manje važni izvori koji proizvode cT vazdušne mase su Arabijsko poluostrvo, centralni aridni/polusušni deo Australije i pustinje koje leže u jugozapadnim Sjedinjenim Državama. Kontinentalne tropske vazdušne mase su izuzetno vruće i suve. Arktičke, antarktičke i polarne vazdušne mase su hladne. Svojstva arktičkog vazduha razvijaju se nad ledom i snegom prekrivenim tlom. Arktički vazduh je duboko hladan, hladniji od polarnih vazdušnih masa. Arktički vazduh može biti plitak tokom leta i brzo se menja kako se kreće prema ekvatoru. Polarne vazdušne mase se razvijaju na višim geografskim širinama iznad kopna ili okeana, veoma su stabilne i generalno pliće od arktičkog vazduha. Polarni vazduh iznad okeana (pomorski) gubi svoju stabilnost, jer dobija vlagu nad toplijim okeanskim vodama.

Kretanje i frontovi

Slika hladnog fronta (levi deo slike) koji se kreće iznad Češke

Glavni članak: Atmosferski front

Vremenski front je granica koja razdvaja dve vazdušne mase različite gustine i glavni je uzrok meteoroloških pojava. U površinskim vremenskim analizama, frontovi su prikazani pomoću različitih obojenih linija i simbola, u zavisnosti od vrste fronta. Vazdušne mase odvojene frontom obično se razlikuju po temperaturi i vlažnosti. Hladni frontovi mogu da karakterišu uske pojaseve grmljavine i loše vremenske prilike, a povremeno im mogu prethoditi olujne linije ili suve linije. Toplim frontovima obično prethode stratiformne padavine i magla. Vreme se obično brzo razvedri nakon prolaska fronta. Neki frontovi ne proizvode padavine i imaju malu oblačnost, iako uvek postoji promena vetra.

Hladni frontovi i okludirani frontovi se uglavnom kreću od zapada ka istoku, dok se topli frontovi kreću ka polu. Zbog veće gustine vazduha iza njih, hladni frontovi i hladne okluzije se kreću brže od toplih frontova i toplih okluzija. Planine i tople vodene površine mogu usporiti kretanje frontova. Kada front postane stacionaran, a kontrast gustine preko frontalne granice nestane, front se može degenerisati u liniju koja razdvaja regione različite brzine vetra, poznatu kao pomična linija. Ovo je najčešće iznad otvorenog okeana...

Modifikacija

Snežne trake sa efektom jezera u blizini Korejskog poluostrva

Vidi još: Padavine i jezerski-efekat snega

Vazdušne mase se mogu modifikovati na različite načine. Površinski tok iz vegetacije ispod, kao što je šuma, deluje tako da vlaže vazdušnu masu koja se nalazi iznad. Toplota toplijih voda ispod može značajno da modifikuje vazdušnu masu na udaljenostima od 35 km (22 mi) do 40 km (25 mi). Na primer, jugozapadno od ekstratropskih ciklona, zakrivljeni ciklonski tok koji donosi hladan vazduh kroz relativno topla vodena tela može dovesti do uskih snežnih traka sa efektom jezera. Ti pojasevi donose jake lokalizovane padavine pošto velika vodena tela kao što su jezera efikasno skladište toplotu što rezultira značajnim temperaturnim razlikama (većim od 13 °C (55,399999999999 °F)) između površine vode i vazduha iznad. Zbog ove temperaturne razlike, toplota i vlaga se transportuju nagore, kondenzujući se u vertikalno orijentisane oblake (pogledajte satelitsku sliku) koji stvaraju snežne pljuskove. Na smanjenje temperature sa visinom i dubinom oblaka direktno utiču i temperatura vode i okolina na velikim razmerama. Što se temperatura jače opada sa visinom, to su oblaci sve dublji, a stopa padavina postaje veća.

Vidi još

• Sunčeva radijacija
• Sistem prostorne sinoptičke klasifikacije

Literatura

• C. Donald Ahrens (2007). Meteorology today: an introduction to weather, climate, and the environment. Cengage Learning. ISBN 978-0-495-01162-0. 
• Monmonier, Mark S. (1999). Air Apparent: How Meteorologists Learned to Map, Predict, and Dramatize Weather. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-53422-7. 
• Park, Chris C. (2001). The environment: principles and applications. Psychology Press. str. 309. ISBN 978-0-415-21771-2. 
• Monmonier, Mark S. (1999). Air Apparent: How Meteorologists Learned to Map, Predict, and Dramatize Weather. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-53422-7. 
• Adler, Robert F.; et al. (decembar 2003). „The Version-2 Global Precipitation Climatology Project (GPCP) Monthly Precipitation Analysis (1979–Present)”. Journal of Hydrometeorology. 4 (6): 1147—1167. Bibcode:2003JHyMe...4.1147A. CiteSeerX 10.1.1.1018.6263 . doi:10.1175/1525-7541(2003)004<1147:TVGPCP>2.0.CO;2. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Seneviratne, Sonia I.; Zhang, Xuebin; Adnan, M.; Badi, W.; et al. (2021). „Chapter 11: Weather and climate extreme events in a changing climate” (PDF). IPCC AR6 WG1 2021. 
• Graves, S. D. B.; McKay, C. P.; Griffith, C. A.; Ferri, F.; Fulchignoni, M. (2008-03-01). „Rain and hail can reach the surface of Titan”. Planetary and Space Science (na jeziku: engleski). 56 (3): 346—357. Bibcode:2008P&SS...56..346G. ISSN 0032-0633. doi:10.1016/j.pss.2007.11.001. 
• Anagnostou, Emmanouil N. (2004). „A convective/stratiform precipitation classification algorithm for volume scanning weather radar observations”. Meteorological Applications. 11 (4): 291—300. Bibcode:2004MeApp..11..291A. doi:10.1017/S1350482704001409 . 
• A.J. Dore; M. Mousavi-Baygi; R.I. Smith; J. Hall; D. Fowler; T.W. Choularton (jun 2006). „A model of annual orographic precipitation and acid deposition and its application to Snowdonia”. Atmospheric Environment. 40 (18): 3316—3326. Bibcode:2006AtmEn..40.3316D. doi:10.1016/j.atmosenv.2006.01.043. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• {{cite book|url=https://books.google.com/books?id=5DKWGZwBBEYC&pg=PA348%7Ctitle=Cloud Dynamics|author=Robert A. Houze, Jr.|publisher=Academic Press|date=1994|isbn=978-0-08-050210-6 |page=348}

Spoljašnje veze

• Mediji vezani za članak Vazdušna masa na Vikimedijinoj ostavi
• Surface Analysis Manual
• Fronts: the boundaries between air masses