Verska služba u srpskoj vojsci u Severnoj Africi
Verska služba u srpskoj vojsci u Severnoj Africi bila je jedaan od oblika očuvanja pravoslavne vere i održavanja morala kod vojnika i starešina u izgnanstvu, u srpskim i savezničkim (britanskim i francuskim) vojnim bolnicama, gde su obilazili ranjenike, čitali molitve, pomagali oko pisanja pisama i tešili ih u teškim trenucima. Vera koja se u Prvom svetskom ratu na početku ispoljavala kroz proslavljanja ili makar obeležavanje, Krsne slave, Božića i Vaskrs, nastavila se kasnije u adaptiranim barakama u crkvu i kroz ispoljavanje drugih verskih sadržaja, vernika i sveštenstva. Tako je tradicija očuvanja vere tokom Prvog srpskog rata započeta u srpskoj vojsci u rovovima na poslednjoj liniji odbrane Kosova, u odstupnici preko Albanije i duž albanskog primorja, pri prevoženju na savezničkim lađama, očuvana i nastavljena i po dolasku na tlo Severne Afrike.
Kao melem na ljutu ranu zadobijenu u ratu pristizale su srpskim vojnicima - ranjenicima i bolesnicima, praznične čestitke Prestolonaslednika, bolničkih sveštenika, bolničkog osoblja i ratnih drugova i starešina.[1]
Ikonostas u crkvi u Lazuazu oslikali su akademski slikari Miodrag Petrović i Josip Car. Petrović je naslikao ikone Rođenje Hristovo, Raspeće, Vaskrsenje, Svete Arhanđele i Svetog Nikolu, a Josip Car oslikao je Tajnu večeru (kopiju po Leonardu), Hrista u Getsimanskom vrtu po jednoj ruskoj reprodukciji i Majku Božju po jednoj staroj hilandarskoj reprodukciji. |
Uspostavljanje verske službe u Severnoj Africi[uredi | uredi izvor]
Za tri i po godine boravka u severnoj Africi iznemogli, bolesni i ranjeni srpski vojnici prihvatani su, lečeni i rehabilitovni u 36 mesta severne Afrike. Osim bolnica, objekti njihovg sanitetskog zbrinjavanja bili su sanatorijumi u toplim primorskim gradovima, banje, planinska lečilišta. Nakon uspešnog bolničkog tretmana i kompletnog sanitetskog zbrinjavanja svi su bili upućivani u sastav Rekovalescentnog odeljenja u Lazuazu a odatle, prema stepenu ozdravljenja, na front.
Srbi, pravoslavne vere, su i u ratu uvek svetkovali sve velike verske praznike, posebno obeležavajući Badnje veče, Božić, Vaskrs, Vidovdan i svoju Krsnu slavu.[2] Svoju veru i običaje srpski vojnik nije zaboravio ni u dalekoj Severnoj Africi.[3]
Pokretanje verska službe pored ostalog trebalo je da odigrali važnu ulogu u razbijanju izvesnih predrasudama o Africi i njenim stanovnicima. Naime za srpskog vojnika cela Afrika predstavljala je, geografski i etnološki, jednu celinu – zemlju punu divljih zverova, ljudoždera i vrućine, od koje čovek postane crn kao gavran. Jednim delom zahvaljujući i sveštenstvu te predrasude su brzo razbine.
Nakon razmeštanja Srpska vojska u logorima i bolnicama u Severnoj Africi, komande jednica srpske vojske pristupile su organizovanju verskog život. U komandi Srpskih rezervnih trupa i podoficirskih škola u Kasarni „Lambert“, u bolnicama u Ferivilu, Tunisu i Alžiru, osnovani su prvi mala verska stecišta.
- Osnivanje prve crkve
U logoru Lazuaz srpski vojnici su jednu baraku sličnu onima za stanovanje, preuredili i opremili kao prvu crkvu. U njoj su se obavljale molitve, liturgije, verska služba i obredi za vojnike i starešine logora. Starešina ove crkve u Lazuazu bio je bolnički sveštenik Mihajlo Petrović.
Sveštenstvo[uredi | uredi izvor]
U ratu, koji je vodila Srbija, kao i u izganstvu (Sevarna Afrika) vojni sveštenici nalazili su se u bolnicima i previjalištima, uz ranjene i one na samrti.[a] Među ovim bolničkim sveštenicima u Severnoj Africi bili su najaktivniji:
- Josif Cvijović u Bolnici „Sion“,
- Milan D. Cvetković u Bolnici „Ain Berda“,
- Mihajlo Petrović (koji je bio i starešina crkve u Lazuazu) u Sidi Abdali.i poškropili vodicom
- Ljubomir Radovanović i Milan Smiljanić, a nešto kasnije i jeromonah German Milošević u Bizerti.
Verski obredi u jedinicama[uredi | uredi izvor]
Sveštenici su obavljali crkvene svečanosti i obrede u jedinicama u logoru i kasarnama. Držali su opela u bolničkim sobama, kapelama i nad grobovima umrlih. Parastose na grobljima i „prigodne rodoljubive besede u bolnicama kojima su krepili dušu bolesnicima”.
Prvi parastos umrlim srpskim vojnicima održan je u logoru Lazuaz kao sastavni deo priprema za odlazak prvog ešelona vojnika na front. Živi su se molili za dušu „onih koji su bili te sreće da svoj život prinesu na žrtvu Otadžbini”.
Nema temelja ma kog objekta koji su sagradili srpski vojnici na tlu Afrike a da nije bio osveštan - temelji crkve i svake barake, kapele na Srpskom vojničkom groblju u Bizerti, pozorišta u Lazuazu itd.
Verski praznici[uredi | uredi izvor]
Prvi pravoslavni Božić u Tunisu srpski vojnici su proslavili 1916. godine. Ova i kasnije slične proslave bile su obeležene predusretljivošću francuskih vlasti ali i ličnim zalaganjem bolničarki i članova i članica različitih dobrotvornih društava, supruga ili kćerke francuskih činovnika u Tunisu, koje su nastojale da ovi praznici proteknu što svečanije.
| „ | Tako su dobrotvorke iz Faravila za proslavu Božića 1916. obezbedile srpskim ranjenicima poklone pa su čak pribavile drvo za Badnjak. Za Božić 1917. istakli su se doktor Salijež, upravnik bolnice u Sidi-Fatalahu i žene iz Udruženja francuskih gospođa. Moris Vilson se posebno starao da se srpskim vojnicima omogući da proslavljaju svoje praznike, a zbog svog humanitarnog rata odlikovan je Ordenom Svetog Save četvrtog stepena.[4] | ” |
Proslavljani su, ipak znatno skromnije, i drugi srpski verski praznici. Vojnici i oficiri proslavljali su svoje krsne slave, a Francuski i Srpski vojnici su se međusobno posećivali prilikom verskih praznika što je doprinelo pozitivnom razvijanju odnosa među vojnicima dve države saveznice.
Uloga sveštenika pre polaska srpskih vojnika na Solunski front[uredi | uredi izvor]
Sveštenici su svakog srpskog vojnika koji se ukrcao u lađu u pravcu Solun skog fronta poškropili svetom vodicom i osveštali sve vojne zastave koje su jedinice tom prilikom primale.[5]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ U Prvom svetskom ratu učestvovala su 192 vojna sveštenika
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Vojna Enciklopedija, Beograd; Vojnoizdavački zavod: 1975.
- ^ Miljan Milkić, „Državni i verski praznici u Vojsci Kneževine i Kraljevine Srbije”, Vojnoistorijski glasnik, br. 1–2/2007, Institut za strategijska istraživanja, Beograd, 2007, str. 7–20.
- ^ Stošić A. Veliki dani Srbije, Društvo za negovanje tradicije oslobodilačkih ratova Srbije do 1918, Beograd: 1994.
- ^ P. Pejčić, Srpska vojska u Bizerti (1916—1918), Beograd 2008, 85.
- ^ Veliki rat Srbije, Ministarstvo vojske i mornarice, Beograd, 1924.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Miljan Milkić Vojni sveštenici srpske vojske u Velikom ratu (1914–1918) UDK 355.233.2:2(497.11)"1914/1918" 94(100)"1914/1918" COBISS.SR‐ID 282339852