Vojni, sanitetski i nesanitetski gubici u Srpskoj vojsci u Balkanskim i Prvom svetskom ratu

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Vojni, sanitetski i nesanitetski gubici u Srpskoj vojsci u Balkanskim i Prvom svetskom ratu je retrospektivni prikaz dostupnih podataka o zbrinjavanju povređenih u Balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu.[1] Podaci nisu u potpunosti tačni jer ili ne postoje ili nisu dovoljno istraženi. Za raniji period, posle paljenja Arhiva sanitetske službe u Kraljevu 1915. godine (u toku povlačenja srpske vojske), jedini izvor proučavanja ovih podataka bili su poluzvanični i poluprivatni, zapisi visokih rukovodilaca sanitetske službe i kasnije objavljeni radovi učesnika.[2]

Balkanski ratovi[uredi | uredi izvor]

Ukupno u Balkanskim ratovima, srpski vojni gubici iznosili su oko 88.000 pripadnika, poginulo je 14.000, ranjeno je 54.000, umrlo 17.000 od rana i bolesti (5.000 od kolere).[3][4]

Prvi balkanski rat[uredi | uredi izvor]

Srbija je u Prvom balkanskom ratu izgubila 43.000 stanovnika (vojni gubici: poginuli, ranjeni, zarobljeni, nestali).[2] Kako su podaci neujednačeni navodimo nekoliko izvora:

Prema nekim izvorima:

  • poginulo je oko 5.000 vojnika, podoficira i oficira,
  • ranjeno je preko 18.000,
  • umrlo je 7.000–8.000 od rana i bolesti.

Prema podacima brigadnog sanitetskog đenerala dr Sime Karanovića, u ovom ratu je: poginulo 3.600, umrlo 4.000, a ranjeno 18. 000 vojnika, podoficira i oficira.

Prema izveštaju generala Mišića koji je podneo Nikoli Pašiću, predsedniku Vrhovnog saveta, u Prvom balkanskom ratu: poginulo je 6.645, ranjeno 17.949 i bilo bolesno 3.601 vojnik, podoficir i oficir.[5]

Drugi balkanski rat[uredi | uredi izvor]

U Drugom balkanskom ratu srpski vojni gubici bili su 44.500 pripadnika.[6]

Prema podacima đenerala, dr Sime Karanovića, u ovom ratu je: poginulo 9.000, umrlo (od kolere) 5.000, a ranjeno 36.000 vojnika, podoficira i oficira.[1]

Vojni, sanitetski i nesanitetski gubici u Srpskoj vojsci u Balkanskim i Prvom svetskom ratu
Vrste gubitaka Balkanski ratovi Prvi svetski rat
Vojni gubici
88.000
 560.000 (do Krfa)
Poginulo
14.000
 46.000 (do jula 1916)
Ranjeno
44.000

Oko 190.000 (146.000 do Krfa)

Umrlo od rana i bolesti
17.000 (5.000 od kolere)

70.000 (do jula 1916)

22.000 (povređeno i umrlo do juna 1918)

4.000 (povređeno i umrlo do maja 1920)

Prvi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Prema podacima đenerala dr Sime Karanovića, ukupni gubici srpske vojske na 1.500.000 ljudi bili su.

  • do dolaska na Krf poginuo je 45.861 vojnik,
  • umrlo je od rana i bolesti 68.458 vojnika,
  • ostalo u bolnicama u Srbiji, nakon povlačenja srpske vojske 138.600,
  • „nestalo kroz Albaniju, zarobljeno i propalo pri povlačenju“ 306.603.

Ukupni vojni gubici do dolaska na Krf iznosili su 559 522 čoveka.

Do 16. jula 1916. od mobilisanih 711.343 vojnika na Krf je stigao 151.821 vojnik. Do dolaska na Krf bolovalo je 461.150 oficira i vojnika, od toga broja ranjeno je 145.996.

Do 15. juna 1918. poginulo je ili umrlo još 21.633 oficira i vojnika, a do demobilizacije 5. maja 1920. poginulo je još 500, a umrlo još 3.500 oficira i vojnika.[7][8][9][10][11][12][13][14]

Gubici u pojedinim periodima[uredi | uredi izvor]

Bitka na Jadru

U pobedonosnoj bici na Jadru (Cer, 3–6. avgusta 1914) Srpska vojska izgubila je blizu 17.000 oficira i vojnika (12% sastava), a od toga bilo je 11.519 ranjenika. Istoričar Jeremija Stanojević pisao je: „Gubici naše vojske u Cerskoj bici iznosili su 240 oficira i 15.000 vojnika, što znači preko 20% boraca. Gubici u bici na Rudniku bili su još veći i iznosili 22.000 poginulih, 91.000 ranjenih i 19.000 zarobljenih. Iako su krvavi gubici bili za 25% manji od neprijateljskih, ipak je naš napor bio nesravnjeno veći, a naši izvori snage sasvim iscrpeni“.[2]

Epidemija tifusa 1914/1915.

Procenjuje se da je u Srbiji bolovalo oko 500.000 ljudi od pegavca, a da je umrlo oko 150.000 i oko 30.000 austrijskih zarobljenika. Lekari i medicinsko osoblje podneli su najveću žrtvu: od 534 lekara život je izgubilo 160 (132 od pegavca i drugih zaraznih bolesti).[15]

Posle epidemije bilo je sposobno za rad jedva 200 lekara. Praktično, svi su bili zaraženi, a umrlo je 56% lekara i medicinskog osoblja na radu u bolnicama.[16]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Pomenik poginulih i pomrlih lekara i medicinara u ratovima 1912–1918. / [urednik Radoje Čolović], Fototipsko izd., Beograd 2012.
  2. ^ a b v Nedok A, Sekulić M. The epilogue: Total numbers of casualties in World War I, Vojnosanit Pregl 2008; 65( Suppl.): 98–100.
  3. ^ Popisnik br. 2 – Ratna arhiva Prvog i Drugog balkanskog rata 1912–1913. godine.
  4. ^ Ignjatović Mile, Vrhunski dometi srpske hirurgije u Balkanskim ratovima u: [Zbornik radova Četvrtog naučnog skupa] 800 godina srpske medicine [Soko Grad, 6. do 9. juna 2013. godine] / [urednici Brana Dimitrijević, Zoran Vacić], Beograd 2013, str. 13–33.
  5. ^ Mišić Živojin, Moje uspomene / pripremio za štampu i dopunio Savo Skoko/, Beograd 1990.
  6. ^ Borisavljević Miloš, Vojni sanitet u miru i ratu od 1884. do 1921., u: V.Stanojević, Istorija srpskog vojnog saniteta = (L’histoire du service de santé de l’armée Serbe) ; Naše ratno sanitetsko iskustvo = (Notre expériece du service de santé pendant la guerre), Beograd 1992, str. 800–807
  7. ^ Popisnik br. 3 – Ratna arhiva Vrhovne komande srpske vojske i svih njenih odeljenja od 1914. do 1920. godine.
  8. ^ Popisnik br. 3a – Arhivska građa materijalnih odeljenja i organa Vrhovne komande (neoperativnog karaktera) od 1914. do 1920. godine.
  9. ^ Popisnik br. 4 – Ratna arhiva armija i armijskih oblasti od 1914. do 1920. godine.
  10. ^ Popisnik br. 5 – Ratna arhiva Ministarstva vojnog, sa odeljenjima i ustanovama, od 1914. do 1923. godine.
  11. ^ Popisnik br. 6 – Ratna arhiva divizija i divizijskih oblasti od 1914. do 1920. godine.
  12. ^ Popisnik br. 9 – Ratna arhiva svih pešadijskih pukova I, II i III poziva, za period od 1914. do 1920. godine.
  13. ^ Opačić Petar, Završetak Prvog svetskog rata – proboj Solunskog fronta – početak sloma vojnih snaga centralnih sila i stvaranje Jugoslavije, u: Arhiv za istoriju zdravstvene kulture Srbije, God. 18, br. 1–2/ 1989, str. 7–17.
  14. ^ Maksimović Vojin, Spomenica prve srpske dobrovoljačke divizije 1916–1926, Beograd 1926.
  15. ^ Antić Dim., Pegavi tifus u Kragujevačkoj I rezervnoj vojnoj bolnici 1914–15, u: V. Stanojević, Istorija srpskog vojnog saniteta = (L’histoire du service de santé de l’armée Serbe); Naše ratno sanitetsko iskustvo = (Notre expériece du service de santé pendant la guerre) Beograd 1992, str. 314–328.
  16. ^ Genčić Lazar, Zašto je došlo do epidemija i pomora u našoj vojsci i narodu za vreme ratova 1912–1918, u: V. Stanojević, Istorija srpskog vojnog saniteta = (L’histoire du service de santé de l’armée Serbe); Naše ratno sanitetsko iskustvo = (Notre expérience du service de santé pendant la guerre) / Beograd 1992, str. 772– 789

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Dragan Mikić, Aleksandar Nedok, Branislav Popović, Zarazne bolesti u srpskoj vojsci i narodu 1914. i 1915., na: na:www.rastko.rs
  • Milorad Radojčić, Okružni fizikus dr Selimir Đorđević na:www.rastko.rs
  • General Piaron de Mondezir, Albanska golgota. Uspomene i ratne slike, Beograd 1936.
  • Marcel Dunan, Le Drame balkanique de 1915, Paris 1932.
  • Feri Pizani, Srpska drama. Oktobar 1915. Solun 1917.
  • Milorad Ekmečić: Dugo kretanje između klanja i oranja, Istorija Srba u novom veku (1492 – 1992), Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2007.
  • Grupa autora, Vojna peidemiologija, Vojnoizdavački Zavod,, Institut za vojno medicinsku dokumentaciju, Beograd 1978.
  • Prof. Dr Vladimir Stanojević: Srpsko lekarsko društvo i njegovi članovi u Narodno-oslobodilačkim ratovima Srbije 1876-77-78 i 1912 – 1918. godine, Srpsko lekarsko društvo. Spomenica, Beograd, 1972.
  • Miroslav Perišić: Valjevo grad u Srbiji krajem 19. veka, Beograd – Valjevo, 1998, 149.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Војни,_санитетски_и_несанитетски_губици_у_Српској_војсци_у_Балканским_и_Првом_светском_рату&oldid=26844971”