Vukašin Marković
| dr vukašin marković | |
|---|---|
 Lenjin i drugovi vrše smotru Crvene garde na Crvenom trgu u Moskvi 1919. Vukašin Marković je treći sleva — brada i napoleonska poza. | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 12. avgust 1874. |
| Mesto rođenja | Stijena Piperska, |
| Datum smrti | 1943. (68/69 god.) |
| Mesto smrti | Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika |
| Porodica | |
| Supružnik | Žana Laburb |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | 1919. |
| Učešće u ratovima | Oktobarska revolucija Ruski građanski rat Kineska revolucija |
Vukašin Marković (1874 — 1943) bio je crnogorski revolucionar, učesnik Oktobarske i Kineske revolucije.[1] Bio je blizak Lenjinov saborac i prijatelj.[2] Rođen je 12. avgusta 1874. godine u Stijenama Piperskim, kod današnje Podgorice.[3]
Oktobarska revolucija[uredi | uredi izvor]
Kad je izbila Oktobarska revolucija, dr Vukašin Marković bio je njen aktivni učesnik. Sa idejom Oktobra nastupilo je za njega, kako je govorio, „ugodno i srećno vreme, kao što je ugodno i srećno vreme ribi koja voli da pliva po uzburkanim talasima mora“.[4]
Po odluci Lenjina, dr Marković je poslan na južni front, gde je organizovao jedinice crvenih, u kojima je imao ulogu komesara bataljona, zatim komesara brigade, pa komesara divizije. U proleće 1919. godine prešao je na Istočni front, a sledeće 1920. godine proveo nekoliko meseci na severu Rusije, kao komesar divizije. Zbog sukoba sa Trockim Lenjin ga je povukao u Moskvu, gde se borio na strani revolucionara i istakao u borbama na Vrapčijem brdu i Sretenjskom bulevaru.
Pored vojnih, dr Marković je obavljao i druge poslove. Radio je u Jugoslovenskoj komunističkoj grupi (boljševika), kao jedan od njenih rukovodilaca i redaktor njenog glasila „Svetska revolucija“. Bio je predsednik odeljenja južnih Slovena u Komesarijatu narodnosti od sredine 1918. godine, a od sledeće godine radio u Kominterni na balkanskim pitanjima.[4]
U Jugoslaviji[uredi | uredi izvor]
Dr Vukašin Marković se 1921. godine vratio u Crnu Goru da diže ustanak i da proglasi Sovjetsku Crnu Goru.[5] U zemlji je aktivno propagirao ideje Oktobarske revolucije. Njegov dolazak bio je od ogromnog uticaja na crnogorski politički život i širenje komunističke ideje u Crnoj Gori, naročito među mlađim komunistima. Ubrzo je došao u sukob sa vlastima, te biva prinuđen da pređe u ilegalu, u kojoj je proveo pune četiri godine (1921—1924).
Nakon hapšenja, uz pomoć prijatelja-komunista uspeo je da pobegne iz zatvora, a potom i iz zemlje, najpre u Austriju, a potom nazad u Rusiju.
Smrt u SSSR[uredi | uredi izvor]
Prema sećanjima savremenika, dr Vukašin Marković se 1930-ih godina u emigrantskom klubu tokom jedne diskusije javno suprotstavio shvatanjima Staljina:
On je u jednoj diskusiji o referatu Staljina imao hrabrost da kaže da se ne slaže sa Staljinovom ocenom ekonomske depresije u kapitalističkom svetu. Nama prisutnima, govorila je Lepa Nešić, srce je sišlo u pete. Bilo je to neobično. Našao se čovek, nitko drugi do Jugosloven, koji se ne slaže za Staljinovim postavkama.[6]
— Tomo Nikšić
Vukašin Marković je krajem 1930-ih, u vreme staljinističkih čistki, dospeo u logor. Pušten je iz logora početkom 1940-ih. Okolnosti njegove smrti nisu poznate. Neki smatraju da je umro od iscrpljenosti 1943. godine u Kujbiševu, a po drugima u sanatorijumu na Uralu.[4]
Njegova žena je bila Žana Laburb. Sin njegove rođene sestre Stefe bio je poznati jugoslovenski revolucionar i narodni heroj Ivan Milutinović.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Banac 1988, str. 286.
- ^ Vujačić 1978
- ^ Požar 1989, str. 54–60
- ^ a b v http://www.montenegrina.net/pages/pages1/istorija/cg_u_2_svj_ratu/pavle_ljumovic_ivan_milutinovic_covjek_i_ratnik.htm Pavle Ljumović: Ivan Milutinović, čovjek i ratnik
- ^ Ivan Očak, Iz povijesti jugoslavenske emigracije u SSSR-u između dva rata
- ^ Ivan Očak, Jugoslavenske vanpartijske emigrantske organizacije u SSSR-u između dva rata
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Požar, Petar (1989). Jugosloveni žrtve staljinskih čistki. Beograd. str. 54—60.
- Vujačić, Slobodan (1978). Crnogorska socijalna literatura. Pobjeda.
- Banac, Ivo (1988). The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics. Cornell University Press. str. 286. ISBN 978-0-8014-9493-2.