Gina Ranjičić
Gina Ranjičić | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1830. |
| Datum smrti | 17. maj 1891. |
Gina Ranjičić (1830 — 1891) po rečima poznatog romologa, Hajnriha Vlislockog, prva je poznata romska pesnikinja. Smatra se pionirom romske lirike u Srbiji.[1]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođena je 1830. godine. Poreklom je iz loze srpskih Roma. Jednom je njihovo pleme bilo osumnjičeno za krađu i proterano od strane srpskih vojnika. Gina se u tom trenutku odmetnula od svojih saplemenika i u svojoj 12. godini doselila u Beograd. O njoj se potom starao jermenski trgovac iz Konstantinopolja, Joakim Dalenes koji joj je omogućio trogodišnje školovanje kod privatnog učitelja nemačkog jezika, Karla Berika.[2]
Gina Ranjičić je, po Vlislockom, imala nekoliko životnih partnera, od kojih su svi neromske nacionalnosti: Gabrijel Dalenes (Jermenin), Gregor Korahon (Albanac), neimenovani „mudri čovek” (iz Srbije), Jakob Hornštajn (Jevrejin). U prvu partnersku vezu, Gina Ranjičić stupa u periodu kada je imala oko petnaest ili šesnaest godina, i to u okviru sekundarne porodice, sa Gabrijelom Dalenesom, dosta starijim od nje i mlađim bratom poočima Joakima. Navodi se da je u tom braku bila srećna, da je tada počela da piše pesme.
Taj brak naglo je prekinut pojavom Albanca kojeg u svojim pesmama zove Šiptar, Gregora Korahona, i njegovim rečima o Sultanovoj naredbi da se ubiju Jermeni, i Gina tada odlazi sa njim. Svetozar Jakobčić je istražujući ovaj slučaj došao do podataka da je jermenski trgovac Gabrijel Dalenes ubijen 1851. godine, a da je za to osumnjičen „neki Albanac u bekstvu”. Odnos sa Korahonom je u znaku strasti, kao i fizičkog nasilja i prodaje drugom muškarcu. U domu Mađara, Andreasa Kovača, kome je Korahon prodao na tri meseca, ona je bila uvezi sa neimenovanim „mudrim čovekom” (kako ga pominje u pesmama) iz Srbije, od kog je izneverena i napuštena. Gina je o tome rekla kao o običaju u ono vreme kod Albanaca, da pre kretanja na put ženu prodaju drugom muškarcu. Posle dvogodišnjeg druženja sa Gregorom, htela je jednom krišom da ga zauvek napusti, ali su njegovi rođaci otkrili Gininu nameru, na šta je on besno handžarom teško ranio po levom obrazu. Ožiljak te rane Gina je nosila do kraja života. U jednom kraćem periodu opet se vraća da živi sa rođacima gde biva zatočena i korišćena kao sredstvo za ucenu njenih partnera. O konfliktnosti odnosa pesnikinje sa Albancem govori i činjenica da je nakon saznanja da je Gregor pobegao u Italiju sa mladom Albankom, napadala i preklinjala Albance nasred ulice. U jednoj tuči, koju je sama pokrenula, odsečen joj je palac leve ruke jednim udarcem sablje.
Veza sa Jakobom Hornštajnom je najduža (šest godina). Pošto se Hornštajn bavio trgovinom, pesnikinja je sa njim često putovala. Delili su iinteresovanje prema poeziji nemačkih pesnika, čija dela je Hornštajn imao u velikoj biblioteci, a taj odnos obeležava i Hornštajnov podsticaj da Gina stvara, odnosno prevodi poeziju. Problem u njihovom odnosu nastaje Hornštajnovom sumnjom da ga Gina vara sa Petrom Kandalidisom i potonjem navodnom uveravanju Hornštajna u to, te Gininim pokušajem samoubistva. Kraj veze nastupa nakon bolesti, odnosno smrti Hornštajna 1866. godine. Zbog optužbi njegovih sestara tri meseca provodi u zatvoru. Sa novcem od testamenta Gina odlazi u Pariz zbog utiska koje su Hornštajnove priče o tom gradu ostavile na nju, ali posle dve godine biva deportovana za Srbiju od strane lokalnih vlasti.
Gina nikada nije imala dece, a po rečima Vlislockog, decu nije ni volela.[3] Poslednjih 20 godina života provela je nomadskim načinom života sa svojim rođacima. Preminula je u velikom siromaštvu 17. maja 1891. godine.[4] Sahranjena je u neobeležnom grobu negde u Slavoniji. Nakon njene smrti, rođaci su zaradili prodajom njenih svesaka.
Stvaralaštvo[uredi | uredi izvor]
Etnolog i romolog, Hajnrih Vlislocki, upoznao je Ginu Ranjičić u Slavoniji, tada Austrougarskoj. Vlislocki je naveo da je Gina Ranjičić o svom životu pričala na romskom, srpskom i tečnom nemačkom jeziku. Pominje da je pisala i turske, jermenske i albanske pesme. Više jezika je naučila živeći u različitim delovima Otomanskog carstva. Prilikom prvog susreta sa pesnikinjom ona je imala 3 sveske u kojima je bilo oko 250 romskih pesama. Gina Ranjičić je na Hornštajnov zahtev prevela pesmu nemačkog pesnika Platena na romski jezik. Kao čitaoci poezije/dela Gine Ranjičić navode se:
- Neimenovani gospodin iz Beča, za kog se navodi da je imao puno knjiga i da je voleo Albance, te je od pesnikinje otkupio njene albanske pesme.
- Dr Svetozar Jakobčić, koji je nakon smrti Gine Ranjičić otkupio njeno delo, a na čiji podsticaj je i došlo do susreta između Vlislockog i nje i teksta koji je Vlislocki zapisao.
- Partner Jakob Hornštajn koji je i direktno podsticao stvaralaštvo pesnikinje.
- Hajnrih fon Vlislocki, koji je zapisao pesme Gine Ranjičić i njenu biografiju, takođe, prvi prevodilac dela pesnikinje na nemački jezik i autor teksta na kom se zasniva veći deo znanja o Gini Ranjičić.[5]
Hedina Sijerčić u svojoj knjizi „Rodni identiteti u književnosti romskih autorica na prostorima bivše Jugoslavije” pravi osvrt na delo Gine Ranjičić u kontekstu majke romske književnosti, a uz intersekcionalni pristup.[6]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Đurić, Rajko (2010). Istorija romske književnosti. Vršac: Književna opština Vršac. str. 88. ISBN 978-86-7497-151-2.
- ^ „GINA RANJIČIĆ | Sarajevske Sveske”. sveske.ba.
- ^ Wlislocki, Heinrich (1892). Aus dem inneren Leben der Zigeuner. Berlin.
- ^ Marushiakova, Elena; Popov, Veselin (1. 8. 2001). Gypsies in the Ottoman Empire: Volume 22: A Contribution to the History of the Balkans. University Of Hertfordshire Press. str. 79-82. ISBN 978-1902806020.
- ^ Vuksanović, Iskra. KONSTRUKCIJA IDENTITETA „PRVE POZNATE” ROMSKE PESNIKINjEGINE RANjIČIĆ (1830 -1891). Univerzitet u Novom Sadu.
- ^ Sijerčić, Hedine (2012). Rodni identiteti u književnosti romskih autorica na prostorima bivše Jugoslavije. Sarajevo: Univerzitet u Sarajevu, Centar za interdisciplinarne postdiplomske studije, Master studije, „Rodne studije”.