Gljive u slivu Trebišnjice

Sliv reke Trebišnjice je stanište brojnih ektomikoriznih vrsta gljiva i druge različite vrste saprotrofa

Gljive u slivu Trebišnjice su pre svega ektomikorizne vrste gljiva, koje su na ovom tipu staništa dominante u okviru svojih ekoloških niša. One u njima ostvaruju simbiotske zajednice sa nekim od partnera koji preferiraju higrofilna staništa, ali i druge različite vrste saprotrofa koje regulišu kruženje materije u prirodi i vrše pretvaranje organske materije u neorgansku.

Prirodne karakteristike sliva

Sliv Trebišnjice

Sliv Trebišnjice na karti Bosne i Hercegovine

Trebišnjica je hercegovačka reka ponornica duga 96,5 km koja izvire blizu Bileće ispod strmog odseka planine Vlajinja (492 metara) na nadmorskoj visini od 398 metara. Površina sliva iznosi 2.250 km² Trebišnjica je deo kompleksa podzemnih i nadzemnih reka čije je krajnje ishodište Jadransko more, odnosno reka Ombla (poznata i pod imenom Rijeka Dubrovačka) koja se uliva u more kod Dubrovnika.

Sliv Trebišnice u Republici Srpskoj

Oblasni rečni sliv (distrikt) reke Trebišnjice, na teritoriji Republike Srpske, ima ukupnu površinu od 4.058 km² i nalazi se na samom jugoistoku Bosne i Hercegovine. Od toga površina, koja pripada slivu Trebišnjice iznosi 1.980 km², a slivu Neretve 2.078 km² Ovo je deo teritorije Republike Srpske koji pripada mediteranskom slivu, dok ostatak njene teritorije pripada slivu Crnog mora.

Najviša tačka područja Oblasnog rečnog sliva (distrikta) reke Trebišnjice je vrh Kalelija na koti od 1.977 m.n.m. koji se nalazi na planini Zelengori, dok je najniža tačka u kanjonu reke Bregave na entitetskoj granici kod sela Do na nadmorskoj visini od 100 m.n.m.

Sliv reke Trebišnjice

Gljive u tekućim vodotocima

Sliv reke Trebišnjice, u podnožju planinskog masiva Orjen, su značajniji vodni tokovi u koje svi zajedno spadaju, jer imaju veliki značaj po ukupni diverzitet gljiva. U ove tekuće vodotokove pre svega spadaju veći tokovi poput same Trebišnjice (nebetonirana i nekanalisana obala obrasla u vrbike pre Lastve), reka Sušica kao najznačajniji vodeni tok sa najvećim delom očuvanom obalom u izvornom stanju te manji tokovi kao što su Jazine, Klobučki potok, izvor Skočigrm ali i mali broj drugih značajno manjih sezonskih ili stalnih tokova ili cedišta koji se slivaju niz obronke Orjena.

Na ovom tipu staništa dominante su:

• ektomikorizne vrste gljiva koje u okviru svojih ekoloških niša ostvaruju simbiotske zajednice sa nekim od partnera koji preferiraju higrofilna staništa (najčešće razne vrste vrba Salix spp.),
• različite vrste saprotrofa koje regulišu kruženje materije u prirodi i vrše pretvaranje organske materije u neorgansku.

U okviru inundacijskih zona sliva Trebišnjice pojedine vernalne vrste gljiva počinju sa fruktifikacijom još u rano proleće, odnosno nakon prvog značajnijeg zagrevanja tla, a pojava vrsta raste proporcionalno sa zagrevanjem i porastom temperature tla i vazduha. U ovakvim uslovima i na opisanim staništima registrovane su vrste kao što su:

• Adelphella babingtonii — koja naseljava i razlaže natopljene i delimično ili u potpunosti inundirane ostatke bjelogorice.
• Peziza michelii —
• Peziza succosella — ranije smatrana za humusni saprotrof ali novija molekularna istraživanja svrstavaju ovu vrstu u ektomikorizni simbiont. Raste u grupama, u listopadnim i/ili mešovitim šumama, šumskim putevima, jarugama, pored potoka, po obodu šuma i uglavnom u senovitim mestima. Vreme rasta: od proleća do kasne jeseni.
• Scutellinia nigrohirtula,
• Scutellinia trechispora,
• Geopora arenicola,
• Trichophaea gregaria i dr.

Na ovakvim tipovima staništa otkriven je niz ektomikoriznih vrsta iz roda Helvella.

• Deo registrovanih vrsta u slivu Trebišnjice
• 
  Peziza spec.
• 
  Geopora arenicola
• 
  Peziza succosella
• 
  Scutellinia spec.

Gljive u stajaćim vodenim staništima

Značajna staništa, pored voooooodotokova, predstavljaju i stalne ili sezonske manje bare ili lokve poput onih na Ublima na čijim obalama s riparijskom, odnosno močvarnom vegetacijom stanište mogu pronaći određene vrste reda Helotiales.

• Deo gljiva iz reda Helotiales
• 
• 
• 

Gljive u vlažnim obalnim staništima

U vlažnim obalnim staništima, odnosno ovakvim skrovitim mestima mogu se pronaći i određene briofilne vrste koje naseljavaju ova staništa odnosno parazitiraju na mahovinama koje se mogu pronaći na ovim mestima.

Problemi

Glavne pretnje nabrojanim vodnim telima, odnosno vrstama gljiva koje žive na ovakvim staništima svakako mogu predstavljati:

• izgradnje mini-hidrocentrala,
• preusmeravanje rečnih korita,
• uništavanje i modifikacije spontanog karaktera obala tekućih vodotokova,
• polutacija vodnih tokova ili nekontrolisano odlaganje otpada (što je slučaj sa izvorom Skočigrm kod skretanja za Orovac).

Zaštita

Od ukupnog broja registrovanih vrsta u slivu Trebišnjice na prostoru Parka prirod Orjen za određeni stepen zaštite predloženo je ukupno 25 vrste (8 askomiceta i 17 bazidiomiceta) ili 9,54% ukupnog broja registrovanih vrsta, prema Uredbi o zaštićenim i strogo zaštićenim vrstama Republike Srpske. Od Prema IUCN kriterijima za zaštitu od ukupno 25 registrovanih vrsta, predložene su ove vrste po kategorijama:

• jedna vrsta kao kritično ugrožena (CR),
• sedam vrsta kao ugroženo (EN – endangered),
• sedam vrsta kao ranjive i osjetljive (VU – vulnerable)
• deset vrsta kao gotovo ugrožene (NT – near threatened).

Sve vrste koje su prema IUCN-u kategorisane kao NT i VU predložene su za status „Zaštićenih” vrsta prema kriterijumima za Uredbu zaštićenih i strogo zaštićenih vrsta Republike Srpske, a sve vrste koje su prema IUCN-u kategorisane kao EN i CR predlažu se sa statusom „Strogo zaštićene vrste”.

Vidi još

• Trebišnjica
• Park
• Bijela gora (Orjen)
• Gljive

Spoljašnje veze

• Agencija Republike Srpske za vode oblasnog riječnog sliva Save: Sliv Trebišnjice (jezik: srpski)
• Park prirode Orijen - studija zaštite Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. novembar 2020)
• Odluka o proglašenju parka prirode “Orjen”