Devonširske kolike
Devonširske kolike u vreme njihove pojave u 17. i 18. veku koristile su se kao pojam za označavanje simptomia nepoznate epidemije praćene bolnim grčevim u stomaku koja je vladala nekoliko decenija među stanovnicima engleske tradicionalne grofovija u jugozapadnom regionu Engleske u okrugu Devon. Tek početkom 19. veka utvrđeno da su kolike izazvano trovanjem olovom, nakon unosa malih količina soli olova prisutnih, iz više razloga, u jabukovači koja se tradicionalno proizvodila u ovom regionu. Kada je olovo uklonjeno iz procesa proizvodnje jabukovače, problem je nestao.[1]
Devonširske kolike u istoriji medicine bile samo jedan od mnogih epidemioloških oblika klasične olovne kolike, izazvane trovanjem olovom, koji su lekari i hroničari opisivali još od antike . Antički autori i autori dela Rečnik medicine, hirurgije, farmacije, nauke... Isidor Brišetoa, Džozef Brianda, Osijan Henri svrstali su ove kolike među „ biljne kolike“ (odbijajući da ih pripišu olovu), jer su bili ubeđeni da bolove u stomaku izaziva prekomerna kiselost voća, a ne olovo.[2]
- Luzuriaga je (ove navodno voćne kolike) na sličan način nazvao madridske kolike (što će se kasnije pokazati kao jedan od epidemioloških oblika olovne kolike) . Ali očigledno je iz uzroka i simptoma koje su prijavili istraživači, bolest dobila ove različite denominacije zbog sličnosti sa dizenterijom ili kolitisom nastalim nakon upotrebe kiselog voća ili pića lošeg kvaliteta.
Ovaj sindrom u početku nije identifikovan kao trovanje olovom iz dva razloga: lažne i skrivene upotrebe soli olova u procesu proizvodnje, ili vidljive upotrebr olova ( rezervoari od olova, poklopci rezervoara od olova, itd.).
Slična bolest pračena kolikama prijavljena je i u Francuskoj 1616. godine pod nazivom „Poitonska kolika“ (fr. De colica pictonum). Da se radi o istom oblik trovanja olova kao onom kod Devonširskih kolika prvi je obelodanio Tronšen, Teodor iz Ženeve 1757. godine.[3]
Ove kolike će senakon otkrića njihovog uzroka često navoditi kao primeri ekstremne toksičnosti olova, čak i pri unosu malih doza.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prvi pisani izveštaj o bolesti (sa do tada lekarima nepoznatim grčevima u trbuhu) potiču iz 1655. godine. Simptomi (kolike ili jak bol u trbuhu koji se povremeno završavao fatalno), kasnije su nazvani pa gradu u kome su se javile prvi put kao Devonširske kolike.
Ova bolest je ubrzo povezana sa konzumiranjem jabukovače (tradicionalnog pića stanovnika Devona u to vreme). Jabukovača, kao tradicionalno piće Devona, proizvodi se najmanje od trinaestog veka. Godine 1285-6, račun izvršitelja za imanje Ekminster grofa od Devona ukazuje na proizvodnju jabukovače u obimu koji je dovoljan da generiše redovan izvor prihoda. Kako jabukovača nije bila uobičajeno piće u većini delova Engleske, u to vreme,se na jabukovaču se gledalo kao na „delikatesnu vrstu pića“, što objašnjava činjenicu zašto su se kolike javljale samo kod stanovnika Devona.[4]
Epidemija kolika prvo je pripisana kiselosti pića ili jabuka koje su se koriste za spravljanje jabukovače.
Razni istraživači i lekari nastojali su više godina da naučno objasne uzroke ove bolesti. Publikacija Vilijema Mugrejva De arthritide symptomatica (2. izdanje, 1715)[5] uključivala je prvi naučni opis „Devonširske kolike“, na koju su se kasnije pozvali Džon Hadžam i ser Džordž Bejker.[6]
Međutim, tačan uzrok bolesti nije otkriven sve do 1760-ih kada je dr Džordž Bejker izrazio sumnju u trovanje olovom rastvorenom u jabukovači. Na to je Bejker posumljao kada je uočio da su simptomi kolike slični onima kod trovanja olovom. Da je trovanje najverovatnije izazvano olovom rastvorenom u jabukovači, Bejker je došao do zaključka kada je otkrio da se olovo koristilo u procesu spravljenja i skladištenja jabukovače. Naime prese za jabukovaču bile su u potpunosti obložene olovom kako bi se sprečilo njihovo curenje. Na drugim mestima je bila praksa da se olovni list zakucava preko pukotina ili spojeva na presama. Sok od jabuke se ispuštao iz presa u olovnim cevima, a i u bure sa jabukovačom stavljano je parče olova, kako bi usporila kisela fermentacija.[4]
Bejker je zatim istraživao epidemiologiju bolesti i utvrdio da je ova bolest uobičajena u celom okrugu Devon; ali da posebno napada one delove okruga, gde se prave najveće količine jabukovače. Zato je udeo takvih pacijenata iz Devonširskog okruga u odnosu na one u okruzima Hereford, Gloster i Vuster bio je uglavnom osam prema jedan.[4]
O upotrebi olova za oblaganje i zaptivanje bačvi ili u određenim posudama koje se koriste za proizvodnju jabukovače, ili za konzumiranje pića (pehari ili vrčeva glaziranih lošim emajlom bogatim olovom, kao i među siromašnima), govori ovaj zapis:[2]
Oko jedanaest godina (dakle od 1767. godine) u Engleskoj se mnogo pisalo o bolesti koja je predmet ovog rada, a spor se zahuktao do tačke koja nije uobičajena u raspravama ove prirode . Neki su tvrdili da se kolike u Devonširu moraju pripisati olovu koje se često koristi u bačvama za jabukovaču; drugi su tvrdili, iz vrlo očiglednih razloga, da to nije bio pravi uzrok; svi su ostali pri svom mišljenju. Da olovo proizvodi devonširske kolike; posumljao je g. Hardi koji je primetio da siromašni i obični ljudi mnogo više podložni ovoj bolesti nego bogati ljudi, jer je pretpostavio da je uzrok tome upotreba glaziranih zemljanih bokala. Pregledavši ove vrčeve, otkrio je da je učešće olova upotrijebljenog u laku veoma značajno, i da se ono rastvra u jabukovači i drugim pićima. Stoga je smatrao da ima pravo da zaključi da je olovo pravi uzrok devonširskih kolika, pogotovo zato što drugi navodi koji se pripisuju ovoj bolesti ne objašnjavaju tako dobro sve uzroke.
Na trovanje olovom ukazalo je i jedno otkriće, kada je jedan farmer koji je ostao bez buradi i napunio olovnu cisternu novim jabukovačem, To je imalo za posledicu ...izazvanje bolesti kod svih koji su redovno pili jabukovaču, kao što su to vodeći radnici.[4]
Da bi to dokazao Džordž Bejker je sproveo hemijske testove na prisustvo olova u soku jabukovače iz Devona, pomoću hemijskih reagenasa (sulfida amonijaka, kreča i potaša), a u prisustvu nekoliko članova Kraljevskog naučnog društva u Londonu i dokazao skriveno prisustvo „preparata olova“ u Devonsširskoj jabukovači.
Objavljivanje njegovih rezultata izazvalo je neprijateljsku reakciju proizvođača jabukovače, željnih da brane svoj proizvod. Kada su Bejkerovi zaključci prihvaćeni i kada je preduzeto uklanjanje olova iz presa za jabukovaču, grčeve su se kod korisnika pića smirili.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Dictionnaire de médecine, de chirurgie, de pharmacie, des sciences accessoires et de l'art vétérinaire (na jeziku: francuski). E. Laurent. 1834.
- ^ a b „Colique du Devonshire - Définition et Explications”. Techno-Science.net (na jeziku: francuski). Pristupljeno 2022-11-05.
- ^ Tronchin, Théodore (1757). De colica pictonum. Francis A. Countway Library of Medicine. Genevae, Apud fratres Cramer.
- ^ a b v g d „Etched on Devon's Memory”. web.archive.org. 2005-02-10. Arhivirano iz originala 10. 02. 2005. g. Pristupljeno 2022-11-05.
- ^ William Musgrave ; De arthritide symptomatica (2e édition, 1715)
- ^ Essai sur les fièvres, et dissertations sur les maux de gorge gangréneux et la colique de Devonshire, par Jean Huxam, Paris. Gautret. 1838.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
