Dentalna nomenklatura

Standardizovana dentalna nomenklatura je neophodna radi lakšeg označavanja morfoloških elemenata na zubima, i lakšeg i jednostavnijeg sporazumevanja.

Sve komponente stomatognatog sistema se posmatraju, analiziraju i opisuju u tri osnovne orijentacione ravni: sagitalnoj, frontalnoj i horizontalnoj. Postoji i tzv. interkondilarna osovina koja prolazi kroz centre rotacije desnog i levog viličnog zgloba, a koja se koristi za opisivanje kretanja donje vilice.

• 
  sagitalna ravan
• 
  frontalna ravan
• 
  horizontalna ravan

Prednji i bočni zubi

1- prednji zubi
2- bočni zubi
3- vestibularna strana
4- oralna strana

Prednji zubi (lat. dentes anteriores) obuhvataju klasu sekutića i očnjaka i nalaze se u prednjem delu usta. Koriste se za sečenje i kidanje hrane, a značajni su i sa stanovišta fonetike, estetike i dr.

Bočni zubi (lat. dentes posteriores) obuhvataju klasu molara u mlečnoj denticiji i klasu premolara i molara u stalnoj denticiji. Koriste se za gnječenje i mlevenje hrane, a imaju i druge značajne funkcije.

Površine (strane) zuba

Pri opisivanju krune i korena često se koriste različiti nazivi koji opisuju strane zuba. Prednji zubi imaju četiri strane i jedan sečivni greben, a bočni zubi imaju pet površina (uključujući i okluzalnu).

Spoljašnja strana se naziva vestibularna (lat. facies vestibularis), jer je okrenuta prema predvorju (vestibulumu) usne duplje. Njeni sinonimi su labijalna strana (lat. facies labialis) za prednje zube, jer je okrenuta ka usnama, i bukalna strana (lat. facies buccalis) za bočne zube, jer je okrenuta ka obrazima.

Unutrašnja strana zuba se jednim imenom naziva oralna (lat. facies oralis) jer je okrenuta ka usnoj duplji. Osim toga postoje i sinonimi: palatinalna strana (lat. facies palatinalis) za gornje bočne zube, i lingvalna strana (lat. facies lingualis) za donje i gornje bočne zube.

Strana svakog zuba okrenuta prema sagitalnoj medijalnoj liniji (koja deli lice i čitav zubik na dve simetrične polovine) naziva se mezijalna strana (lat. facies mesialis).

Naspram mezijalne nalazi se distalna strana (lat. facies distalis), a zajednički naziv im je proksimalne strane (lat. facies proximalis s. aproximalis s. contactus).

Strana zuba okrenuta prema antagonistima iz suprotne vilice naziva se grizna ili okluzalna strana (lat. facies occlusalis s. masticatoria) za bočne zube, a kod zuba interkanine regije ova strana je svedena na sečivnu ivicu ili greben (lat. margo incisalis s. occlusalis).

Na korenu se još razlikuje njegov završni deo, koji se naziva vrh korena (lat. apex radicis dentis) na kome se nalazi i otvor (lat. foramen apicis dentis) za ulazak krvnih i limfnih sudova, živaca i drugih struktura u unutrašnjost zubne šupljine.

Ivice (ugaone linije) i temena zuba

Ivice zuba nastaju spajanjem dve susedne površine, a njihov naziv odgovara površinama koje se graniče. Sinonimi za ivice zuba su kraci ugla, odnosno ugaone linije. U zavisnosti od pravca pružanja, postoje: incizalni (okluzalni) i aksijalni kraci uglova. Prvi se pružaju u pravcu mezio-distalno, a drugi u pravcu incizo-cervikalno (od sečivne ivice preva vratu, tj. korenu zuba).

IVICE (UGAONE LINIJE) NA KRUNI ZUBA
prednji zubi		bočni zubi
aksijalni krak ugla	incizalni krak ugla	aksijalni krak ugla	incizalni krak ugla
mezio-labijalna	labio-incizalna	mezio-bukalna	buko-okluzalna
mezio-lingvalna	lingvo-incizalna	mezio-lingvalna	lingvo-okluzalna
disto-lingvalna	mezio-incizalna	disto-bukalna	disto-lingvalna
disto-labijalna	disto-incizalna	disto-lingvalna	mezio-okluzalna

Na spoju tri površine (strane) zuba nastaje odgovarajuće teme ugla, koje nosi ime sudelujućih površina.

TEMENA UGLOVA NA KRUNI ZUBA
prednji zubi	bočni zubi
aksijalni krak ugla	incizalni krak ugla
mezio-labio-incizalno	mezio-buko-okluzalno
mezio-lingvo-incizalno	mezio-lingvo-okluzalno
disto-lingvo-incizalno	disto-buko-okluzalno
disto-labio-incizalno	disto-lingvo-okluzalno

Smerovi i pravci pri opisu zuba

Zub se može posmatrati iz tri pravca:

• incizocervikalni (za prednje zube), odnosno okluzocervikalni pravac (za bočne zube);
• meziodistalni ili proksimalni pravac;
• vestibulo-oralni ili transverzalni pravac.

Smerovi koji se koriste pri opisu zuba su:

• incizalni (okluzalni),
• cervikalni (gingivalni),
• apikalni,
• mezijalni,
• distalni,
• vestibularni (labijalni, bukalni) i
• oralni (lingvalni, palatinalni) smer.

Topografska podela zuba

Radi detaljnije analize i objašnjavanja morfoloških detalja na zubu, njegova kruna je iz svih aspekata podeljena zamišljenim vertikalnim i horizontalnim linijama na odgovarajuće trećine. Sa druge strane, koren je podeljen na trećine samo horizontalnim linijama. One su dobile imena saglasno odnosu deobnih linija prema posmatranoj površini.

TREĆINE KRUNE I KORENA ZUBA
vertikalna podela				horizontalna podela
distalna	1	labijalna (bukalna)	4	incizalna (okluzalna)	6	cervikalna	7
srednja	2	srednja	2	srednja	2	srednja	2
mezijalna	3	lingvalna (palatinalna)	5	cervikalna	7	apikalna	8

Vidi još

• Topografsko-anatomska obeležja zuba
• Posebne morfološke karakteristike zuba

Reference

• Željko Martinović: Osnovi dentalne morfologije, II izdanje ("Službeni glasnik“ Beograd, 2000) ISBN 978-86-7549-175-0
• Olga Janković, Verica Vunjak: Morfologija zuba, VII izdanje ("Zavod za udžbenike i nastavna sredstva“ Beograd, 2001) ISBN 978-86-17-08912-0

Ovaj tekst je objašnjenje pojma vezanog za medicinske i srodne nauke.Tekst ima za cilj opširnije opisivanje pojma, proširivanje njegovog značenja i povezivanje sa srodnim člancima.