Leontije Rostovski

Leontije Rostovski

Leontije Rostovski (umro 1077. godine) - episkop Rostovsko-Suzdaljski. Poštovan od strane Ruske pravoslavne crkve u liku svetitelja. Proslavlja se 23. maja (po julijanskom kalendaru).

Poreklo i rane godine

Sveti Simon, episkop Vladimirsko-suzdaljski, u pismu Kijevsko-pečerskom arhimandritu Akindinu, priloženom Pečerskom paterikonu, navodeći postrige Kijevo-pečerskog manastira i među njima nazivajući svetog Leontija, naziva ga trećim „građaninom ruskog sveta“. Žitije ovog svetitelja, sačuvano u brojnim crkvenim knjigama. Navodi se da je bio Grk, rodom iz Carigrada. Mitropolit Makarije, mireći ove protivrečnosti, priznaje da je Leontije mogao biti Grk koji je kasnije došao u Rusiju. Vasilij Ključevski se zalaže za rusko poreklo Leontija. Služba ovom svetitelju, sačuvana autora episkopa rostovskog Jovana, koji je 1190-1214. godine bio na rostovskom tronu, savremenik i blizak poznavaoc episkopa Vladimirskog Simona, potvrđuje, po njegovom žitija, grčko poreklo svetog Leontija: „iz carskog grada, kao sunce, obasjao si grad Rostov“, u isto vreme kaže: „voleo si od mladosti Hrista rugao si se idolu i podlom idolopoklonstvu, posvetio si hram sebi“ i time ukazuje na njegovo rusko poreklo. U žitijama 4. izdanja i u prologu o Svetom Leontiju kaže se: „Ruski i grčki jezik je dobro razumeo ali ruske i grčke knjige su mudre i pripovedač je od mladosti bio” .

Kršten je u detinjstvu („posvećen od pelena, od mladih dana“), zatim je, po naredbi kneza Vladimira ili Jaroslava, odveden „u knjiško učenje“ („Ruske knjige su od mladosti pripovedač“ ), sa ciljem da vremenom uzdigne do duhovnog dostojanstva („jer te je Bog najpre izabro od mladosti, oče, pastir ovaca reči, pa će videti prečasno lice tvoje“).

Zahvaljujući školskom vaspitanju i učenju svetih knjiga, sveti Leontije je od malih nogu osećao privlačnost za monaški život i poslat je ili dobrovoljno otišao u Carigrad na dalje učenje, gde je, moguće, i zamonašen. Po povratku iz Carigrada došao je u Pečerski manastir kod monaha Antonija, što je bilo ne ranije od 1032. godine, odakle su ga lica koja su bila na čelu tadašnje vlasti pozvana na rostovsku katedru kao obrazovanog ruskog monaha i hirotonisan je za episkopa, kao prvi od monaha Pečerskih. U vremenu pre 1051. godine, uzdignut u čin mitropolita kijevskog.

U Rostovu se Sveti Leontije pokazao kao usamljeni borac za hrišćansku veru, pošto Rostov, posle smrti kneza Borisa Vladimiroviča, dugo nije imao svoje knezove, a iako je 1054. godine, posle smrti Jaroslava Mudrog, tri godine nakon što je Leontije stigao u Rostov, ovaj je pao u nasledstvo sinu Jaroslava Vsevoloda, ali je Vsevolod živeo tokom čitave vladavine u Perejaslavlju Ruskom ili u samom Kijevu, dok je njegov sin Vladimir Monomah svoje mlade godine proveo u vojnim poslovima ili u blizini svog oca. Istina, prvi episkop rostovski Teodor podigao je hrast, „divan i veliki“, prema letopisu, u Rostovu sabornu crkvu u ime Uspenja Bogorodice još u vreme svetog Vladimira, 991. godine i pod njim je ustanovljeno crkveno sveštenstvo, ali hrišćana je bilo malo, a sam sveti Teodor, kao i njegov naslednik Ilarion, behu sramno prognani iz grada.

Neprijateljski dočekan od starešina grada Rostova, Leontije se nastanio u sabornoj crkvi i, pre svega, preuzeo prosvetljenje sveštenstva. Spomenik ovoj prosvetiteljskoj delatnosti svetog Leontija je „Pouka i kazna svešteniku o svemu, kako dolikuje deci da im daju svoje duhovne pouke i epitimiju, po zapovesti i po pravilu svetog otaca“, koja je do nas došla i pripisana mu u dva rukopisa. Ovo učenje ne liči na druge koji nose isto ime. Govori o značaju sveštenstva, pokajanja, krštenja, vaskrsenja mrtvih i monoteizma. Međutim, profesor Nikolaj Nikolski kaže da se u većini spisa ovo učenje pripisuje mitropolitu Kirilu (pre 1280).

Sveti Leontije je toliko voleo crkveno sveštenstvo, organizovano duhovno i moralno prosvetljeno, da je sa sobom u grob poneo svitak sa imenima sveštenstva koje je postavio: posle pronalaska moštiju „video si velikog Leontija ... držeći u ruci svitak u kome su pisani i prezviteri i đakoni, ali ih nisam svojom rukom postavio.“

Istovremeno sa „kaznama“ sveštenstva, Leontije se trudio da propoveda hrišćanske istine stanovnicima Rostova – paganima iz mnogoljudnog Marijinog plemena, ali je njegova otvorena propoved naišla najpre na tihi otpor, a zatim i na njihovu otvorenu pobunu: nekoliko puta su ga terali i, konačno, potpuno ga proterali iz grada. Zatim se nastanio van grada kod malog potoka Brutovštice, gde je podigao malu drvenu crkvu u ime svetog Arhangela Mihaila. Podvizavajući se ovde u postu i molitvama, posejao je seme hrišćanske vere u srcima rostovske omladine, koju je u tu svrhu prizvao k sebi i nahranio pšenicom kuvanom sa medom. Vremenom se sveti Leontije ponovo nastani u gradu i revnosno propoveda reč Božiju i tamo krsti mnoge mlade i odrasle.

Uspeh misionarstva svetog Leontija otvrdnuo je srca stanovnika Rostova paganske vere, i oni su odlučili da ga ubiju. Jednom su sa oružjem u rukama prišli sabornoj crkvi i zahtevali da svetac izađe. „Sveštenici i đakoni Sabornog hrama su se uplašili i počeli da mole svog arhipastira da ne izlazi i tajno se krije od idolopoklonika koji su bili spremni da ga ubiju. Ali on, obuvši se u episkopske odežde, zajedno sa sveštenicima i đakonima, koji su se, po njegovoj zapovesti, obukli u sveštene odežde, pustio je narod u hram. Pogođeni svetiteljevom hrabrošću i nebeskom svetlošću koja je izbijala iz njegovog lica, neznabošci padoše na zemlju, osetili su telesnu obamrlost i kao mrtvi, ležali su na zemlji pred nogama svetitelja. Pomolivši se Gospodu, podigao ih je i iscelio; na njegov poziv primili su njegovu veru i krstili se, i od tog vremena počinje da raste crkva u Rostovu. „Tada poče da se razilazi tama idola, i zablista svetlost pobožne vere“, kaže se u drevnom slavoslovlju svetom Leontiju.

Podatak o pogibiji svetog Leontija je kontradiktoran: po jednima upokojio se u svetu, po drugima, ubila ga je rulja neznabožaca; neki pripisuju njegovu smrt 1070. godine, drugi veruju da je ubijen 1073. godine. Eugene Golubinski ukazuje da je umro oko 1077. godine. U svakom slučaju, svi spisi žitija na koje je ukazao mitropolit Makarije, u skladu sa prvim i drugim izdanjem poslanice svetog Simona, govore o mirnoj smrti svetog Leontija. A episkop rostovski Jovan u kanonu svetitelju proslavlja Svetog Leontija kao blaženog i prepodobnog, ali ne kao mučenika. A u službi ovom svetitelju, sastavljenoj istovremeno sa kanonom i, najverovatnije, od istog episkopa Jovana, jasno se govori o njegovoj mirnoj smrti: „Gospode, zavapih“ na Velikom Večernji).

Sveto telo svetog ravnoapostolnog Leontija sahranjeno je u Sabornoj Uspenskoj crkvi u gradu Rostovu, a pronađeno je netruležno 1162. godine pri kopanju rovova ispod zidova kamene saborne crkve.