Literarno novinarstvo

Literarno novinarstvo (Novo novinarstvo) je stil pisanja vesti 1960-ih i 1970-ih godina i novinarstvo koje koristi književne tehnike. Tom Vulf je kodifikovao termin sa svojim sadašnjim značenjem 1973. godine objavivši zbirku novinarskih članaka pod nazivom Novo novinarstvo. Zbirka je uključivala i dela Trumana Kapotea, Hantera S. Tompsona, Normana Majlera, Džoan Didion i drugih.

Istorija

Za ovu vrstu novinarstva karakteristično je da se pojavljivalo u više vremenskih talasa. U svakoj od pojavnih faza pratilo ga je veće ili manje početno nerazumevanje, da bi se poslednje dve decenije otklonile dileme da li je ova vrsta pisanja primerena novinarstvu. Prvi put se ovaj pravac pojavio krajem 18. veka u Francuskoj i početkom 19. veka u Americi. Ali jedan talas ove vrste novinarstva snažno je obeležio medijsku produkciju polovinom 20. veka. U literaturi se još naziva književno novinarstvo, narativnim novinarstvom ili vrstom novog žurnalizma. Odrednica "novo" odnosi se na promenu obrade i izmenu stila pisanja medijskog sadržaja. Novi stil pisanja odnosi se pre svega na unošenje senzibiliteta u tekst i balans emocija s faktografijom.

Tom Vulf je zabeležio da se sa novim stilom izveštavanja u novinarstvu pomenutog tipa prvi put susreo 1962. godine u tekstu pod nazivom Gospodin, autora Gej Talesa. Talesov članak nije bio klasični članak u časopisu. To je bila kratka priča koju on je nije počeo podacima, već opisom jedne scene događaja. Vulf je rekao kako je Tales bio prvi koji je spojio tehniku fikcije sa izveštavanjem. Gospodin se smatra kolevkom ove nove tehnike.

Veliki uticaj na ove promene u novinarstvu imala je tadašnja književnost, posebno neka izdanja koja su imala revolucionarni karakter sa gledišta književnosti i s gledišta novinarskog stvaralaštva. Jedno do najuticajnijih književnih dela ovog tipa je bio roman In Cold Blood, autora Trumana Kepotea , objavljen 1966. Ovaj roman doneo mu je svetsku slavu i svrstao ga u anale novinarstva. Zasluge su mu pre svega bile uspešnost u povezivanju književne forme (romana) sa događajem koji je izazvao veliki nemir javnosti u Americi. Reč je o ubistvu jedne porodice u Kanzasu. Kepote je nekoliko godina proveo istražujući ovaj događaj, objavljujući ga prvo u Njujorkeru, a potom ga transponovao u knjigu pod nazivom In Cold Blood. u oba formata, Kepot neguje isti stil pisanja: mnogo uspešnih naracija, mnoštvo gledišta, dijaloga, intervjua, detalja, novih činjenica. Pri tom je iznosio i lično mišljenje o događaju. Jednom rečju, autor je uspešno kombinovao veštinu pisanja i zapažanja s mnoštvom samostalno pronađenih činjenica o događaju.

U svim razvojnim periodima, literarno ili novo novinarstvo unelo je u medijsku produkciju nove elemente i praksu pisanja s više emocija, deskripcije, detalja, dijaloga, fičer, drame, hronike i slično. Literarno novinarstvo 30-ih godina 19. veka uspostavilo je neka nova pravila, kasnije preuzeta i produbljena u talasima noovg žurnalizma 60-ih godina 20. veka. Reportaže Elizabet Kokrin, inspirisane delom Žila Verna Put oko sveta za 80 dana, navele su ovu autorku ne samo da piše na granici između književnog i publicističkog stila već i da živi u događaju koji prati. Ovaj segment "ulaska u priču" već u tom periodu može biti označen i kao vrsta angažovanog žurnalizma, s obzirom na visok stepen direktne novinarske uključenosti u događaj. Reportažno izveštavanje Elizabet Kokrin uticalo je na nastanak feljtona, priče u nastavcima, ali i na promenu stava u novinarstvu a priori nepoznati postupci iznošenja ličnog mišljenja i slikovite deskripcije. Elizabet Kokrin pisala je kombinujući faktografiju s ličnim impresijama, događaju je davala humanu stranu, istraživala je uključujući se u događaj, a sadržaj publikovanog teksta u medijima odisao je naracijom i dijalogom, svojstvenim novom žurnalizmu. Uspešnim kombinovanjem u pisanju ove dve metode i tehnike, Kokrinova je otvorila vrata ležernijem strukturisanju i komponovanju teksta u novinarstvu, što je 60-ih godina 20. veka u novom žurnalizmu bilo odlučujuće za diferencijaciju od dotadašnjih, ustaljenih formi medijskog produkovanja sadržaja.

Stil pisanja vesti novinara literarnog profila jeste stil u razvijanju, jer predstavlja novinarsku inicijaciju prema književnom i umetničkom pisanju i izražavanju. Pri tome narativno-novinarski tekst ne bi smeo da izgubi element realnosti. On mora da predstavi stvarnost i činjenice iz događaja onakvim kakve one zapravo jesu i u skladu sa etičkim zahtevima pisanja i stvaranja u medijskoj produkciji. Posebnost novinara-naratora iz ovog pravca novinarstva ogleda se u kreativnoj upotrebi književne kompozicije, strukture, jezika, delimično i forme. Oni važnost daju zanimljivoj prezentaciji medijskog događaja i pri tome u velikoj meri koriste faktore emocija. I to čine na dvojak način. S jedne strane, dozvoljen je autorski (novinarsko-naratorski) ugao gledanja na događaj i unošenje "subjektivnog" u sadržaj narativnog teksta. S druge strane, autor svesvno usmerava delove teksta na emotivnu reakciju i preradu medijske publike. Pri tome naratori literarnog novinarstva teže da uspostave blizak odnos s publikom pišući u prvom licu jednine i time postižu neposrednost u obraćanju i komunikaciji.

Karakteristike literarnog novinarstva

Američki novinar Tom Vulf pravi jasnu distinkciju literarnog novinarstva od klasičnog. Smatra da je ono što razlikuje ovu vrstu pisanja od klasičnog novinarstvu pre svega upotreba dijaloga, subjektivnost novinara-pisca, koju on naziva "lažno treće lice", izbegavanje uobičajne metode i tehnike pisanja, koje koristi novinar u klasičnom novinarstvu. Mnoštvo emocija, senzibilnih gledišta, ličnih priča i detalja u ovom novinarstvu vešto se kombinuju s činjenicama, što kao rezultat ima intrigantan medijski sadržaj. Stoga se kao opšte karakteristike ove vrste novinarstva navode:

• subjektivizam
• novi književno-novinarski žanrovi
• pomeranje granica medijske stvarnosti (novi ugao gledanja na događaj)
• novi profil novinara (novinar-književnik)

Literarno novinarstvo unosi jednu novu dinamiku posmatranja i beleženja stvarnosti događaja. Uključuje u strukturu i promenu stila pisanja za medije, element subjektivnog doživljavaja činjenice ili konteksta događaja otvara one skrivene dubine u novinaru-piscu, koje ne može da koristi u pisanju za klasične forme i stilove u medijskom stvaralaštvu.

Literatura

• Tatjana Tapavički Duronjić, 2011; strana 211; Komuniciranje u medijasferi. Beograd: Bird-fin.