Lord Džim
„Lord Džim“ je roman koji je napisao Džozef Konrad, prvi put objavljen na izvornom engleskom jeziku i časopisu »Blekvuds« od oktobra 1899. do novembra 1900. godine.
Inspiracija[uredi | uredi izvor]
Glavni događaj iz priče o Lordu Džimu vjerovatno je zasnovan na istinitom događaju. Iako Konrad to nikada nije potvrdio, previše je sličnosti da bi se smatralo prostim podudaranjem.
17. jula 1880. godine brod pod nazivom »Džeda« (Jeddah) plovio je iz Singapura prevozeći 778 muškarca, 147 žena i 67 djece, uglavnom muslimana sa malajskih ostrva, koji su bili na hodočašću prema Meki.
»Džeda« je plovio pod britanskom zastavom, a i većina oficira na brodu su bili britanci. Brod je bio u vlasništvu Singapurske parobrodske kompanije čiji je upravnik bio Sajid Muhamed al-Sagov (Seyyid Muhammad al-Sagoff), član bogate arapske porodice iz Singapura. Sajid Omar al-Sagov, Muhamedov sin, bio je na takođe brodu u vrijeme incidenta. Nakon užasnih vremenskih neprilika tokom prve nedjelje putovanja, brodski kotlovi su počeli da se odvajaju sa ležišta i brod je počeo da propušta vodu. Uskoro se pojavio veliki otvor na brodu, tako da je voda voda počela ubrzano da nadire u unutrašnjost, a odmah zatim su kapetan i oficiri napustili brod, a sa njima i Sajid Omar. Pokupio ih je drugi brod koji ih je prevezao za Aden gdje su ispričali lažnu priču o nasilnim putnicima. Hodočasnici su ostavljeni na nemilost sudbini za koju su članovi pobjegle posade u tom trenutku pretpostavljali da će biti kobna.
Međutim, na opšte iznenađenje, 8. avgusta je jedan francuski parobrod doteglio brod »Džeda« u Aden, sa svim preživjelim hodočasnicima. Pošto su ih na cjedilu ostavili oni koji su bili dužni da ih zaštite uslijedila je zvanična istraga tog velikog skandala. Uopšte se smatra da je ovaj sramni događaj nadahnuo Konrada, koji je boravio u Singapuru 1883. godine, a on je dalje ispleo priču o Lordu Džimu oko toga uzevši za svoj zamišljeni brod naziv »Patna«.
Roman[uredi | uredi izvor]
Roman se sastoji iz dva dijela. U prvom se događaji odvijaju oko Džimovog boravka na »Patni« i o njegovoj propasti nakon toga, a u drugom o pustolovnoj priči o Džimovom uzdizanju i padu među stanovništvom Patusana u indonežanskim ostrvima. Glavne teme se pletu oko potencijala mladog Džima („…on je bio jedan od nas“, kaže Marlov) koji pooštrava dramu i tragediju njegovog pada, oko njegove potonje borbe da se iskupi, i oko Konradovih daljnjih nagovještaja kako se istinska snaga karaktera izvjesno mora pokazati kada joj se doda odgovarajući podstrek.
Pored lirike i ljepote Konradovih opisa, roman se ističe i po svojoj sofisticiranoj strukturi. Veći dio romana je ispričan u obliku Marlovljevog pripovijedanja grupi slušalaca, a zaključak je predstavljen u obliku Marlovljevog pisma. U okviru Marlovljevog pripovijedanja i drugi likovi takođe pičaju svoje priče u ugnježdenim dijalozima. Tako su događaji u romanu prepričani sa nekoliko tačaka gledišta, a često ne slijedeći njihov hronološki raspored.
Čitaocu je ostavljeno da na osnovu tih višestrukih spoljnih tačaka gledišta uobliči svoje shvatanje Džimovog unutrašnjeg psihološkog stanja. Ali, proste činjenice se pokazuju neodgovarajućim da objasne ljudsko stanje. Kao što Marlov kaže na suđenju: „Željeli su čuti činjenice. Činjenice! Oni su od njega zahtijevali činjenice, kao da činjenice mogu išta objasniti!“
Marlov je pripovjedač u tri Konradova djela: pored Lorda Džima još i u romanima Srce tame i Mladost i prilika.
Sažetak radnje[uredi | uredi izvor]
Džim (čije prezime se ni jednom ne navodi), mladi britanski pomorac, bude postavljen za prvog oficira na Patni, brodu punom hodočasnika koji putuju u Meku na hadž. U jednom trenutku slabosti (bilo zbog nedostatka hrabrosti, procjene, instikta ili čega drugog) tokom jedne nesreće, Džim se pridružuje kapetanu i ostalim članovima posade koji napuštaju brod i putnike. Nekoliko dana kasnije pokupi ih jedan britanski brod. Međutim, Patna i putnici na njoj budu takođe spaseni i time bude otkriven sramni postupak posade. Ostali vinovnici izbjegnu presudu, ostavljajući Džima da se sam suoči sa sudskim ispitivanjem. Sud mu zbog zanemarivanja dužnosti oduzme pravo na pomorsko svjedočanstvo. Džim bude bijesan zbog svojih postupaka, kako zbog trenutne slabosti tako i zbog propuštene prilike da se dokaže junakom.
Na suđenju on upozna Marlova, pomorskog kapetana, koji se i pored prvobitne lične osude Džimove moralne slabosti sprijatelji sa njim, jer ga ipak smatra „jednim od nas“. Marlov mu kasnije u nekoliko prilika posreduje u zapošljavanju. Džim svaki put nastoji da ostane neprepoznat u novoj sredini, ali kad god ga sustigne priča o incidentu na Patni on napušta to mjesto i seli se dalje na istok.
Nakon određenog vremena, Marlovljev prijatelj Štajn predloži da pošalju Džima kao njegovog predstavnika u Patusan, naselje u unutrašnjosti jednog udaljenog ostrva u kojem izmiješano žive Malajci i Bugiji, a gdje bi Džimova prošlost mogla lako da ostane neotkrivena. Tu Džim stiče poštovanje stanovništva i postane njihov vođa oslobodivši ih grabežljivosti bandita Šerifa Alija i štiteći ih od pokvarenog lokalnog malajskog poglavice, Radže Tunku Alanga. Džim osvaja i naklonost Draguljke, mlade žene mješovitog porijekla, i postaje „skoro zadovoljan“. Njegov kraj dolazi nakon nekoliko godina, kada naselje napada odmetnik „džentlmen“ Braun. Iako Džim uspije da udalji Brauna i njegove zločince iz naselja, oni ubiju Daina Vorisa, sina poglavice Bugija. Smatrajući se odgovornim za njegovu smrt Džim konačno ispunjava svoju junačku sudbinu predajući svoj život u ruke poglavice Doramina.
Aluzije i reference u drugim djelima[uredi | uredi izvor]
Džimov zloglasni brod »Patna« se pominje i u kratkoj priči Horhe Luisa Borhesa „Besmrtni“.
Lord Džim je ime broda, a kasnije i nadimak vlasnika broda, Ričarda Blejka, u romanu „Offshore“ Penelope Ficdžerald.
Martin Levin je u kanadskom dnevnom listu Glob end mejl 2007. godine objavio recenziju pod nazivom „Lord Džimi“ u kojoj piše o djelu Džimija Kartera.[1]
Filmske adaptacije[uredi | uredi izvor]
Knjiga je dva puta bila inspiracija za filmove:
- Lord Džim (1925), režisera Viktora Fleminga.
- Lord Džim (1965), režisera Ričarda Bruksa, sa Piterom O’Tulom kao Lordom Džimom.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
