Opekotina laserom
Opekotina laserom jedna je od svetlosnim talasom izazvana termička povreda koja je najčešće lokalizovana na očima i koži. Posebno su opasni snažni laserki uređaji 4. kategorije, koji mogu izazvati opekotine na koži, dok direktno gledanje u snop, i slabijih lasera, duže od 0,25 sekundi, može da izazove opekotine u oku i teška oštećenja mrežnjače.
Termički efekti laserskog zraka su dominantni uzrok oštećenja laserskim zračenjem, ali i fotohemijski efekti mogu biti od značaja i za specifične talasne dužine laserskog zračenja. Čak i umereni laseri mogu izazvati povrede oka. Laseri velike snage takođe mogu spaliti kožu. Neki laseri su toliko moćni da čak i difuzna refleksija sa površine može biti opasna za oko.
Opšte informacije[uredi | uredi izvor]
Kako su laseri uređaji visokog rizika, njihova primene povezana je se nekoliko faktora rizika povezanih sa — laserskim instalacijama i štetnim efektima lasera po zdravlje. Ta štetnost lasera odnosi se pre svega na neadekvatno preduzete načine zaštite od dejstva štetnih faktora koji su direktno povezani sa laserskim zračenjem.
U tom smislu čak i najmanje nepoštovanje mera zaštite kod primene lasera najmanje snage (od nekoliko milivata) može biti opasna za vid. Jer kada se laserski znak nađe u oku, njegov snop se fokusira na tačku veoma male površine, što može dovesti do opekotina mrežnjače oka — koja može rezultovati delimičnim ili potpunim i/ili nepovratnim gubitka vida u deliću sekunde.
Laseri veće snage mogu uzrokovati oštećenje oka čak i kod difuznog zračenja. Ovi laseri u direktnom dejstvu, a u nekim slučajevima i raspršenom zračenju mogu izazvati direktne opekotine kože (sve do potpunog uništenja derma) ili sekundarno mogu dovesti do opekotina sa laserskim snopom zapaljenih predmeta.[1]
Klasifikacija lasera prema stepenu opasnosti od generisanog zračenja[uredi | uredi izvor]
Laserski proizvodi, u zavisnosti od generisanog zračenja, podeljeni su u četiri klase opasnosti.
* da direktna ekspozicija izaziva oštećenje oka
* snaga uređaja
* talasna dužina laserskog zraka
* klasa uređaja
| Klasa lasera | Karakteristike lasera |
|---|---|
| Klasa 1 |
|
| Klasa 2 |
|
| Klasa 3A |
|
| Klasa 3B |
|
| Klasa 4 |
|
Klasa opasnosti laserskih proizvoda određuje se tokom njihovog razvoja i navodi se u specifikacijama proizvoda, operativnoj i drugoj tehničkoj i reklamnoj dokumentaciji.
Ako se tokom proizvodnje ili rada laserskog proizvoda vrše promene koje utiču na osnovne parametre laserskog proizvoda (snaga, laserska energija, talasna dužina, prečnik snopa, trajanje impulsa, itd.), Kompanija koja vrši takve promene treba reklasifikovati proizvod lasera i napraviti izmjene, uključujući zahtjeve za opasnost, u relevantnoj tehničkoj dokumentaciji.
Svaki laserski proizvod mora imati znak upozorenje o opasnosti od lasera koji ukazuje na klasu proizvoda u skladu sa normativima svake države ponaosonob.
Laserski proizvodi, tokom kojih je moguće formiranje i drugih vrsta zraćenja, osim laserskog zračenja, opasni i štetni proizvodni faktori tik uređaja, moraju imati odgovarajuće sigurnosne oznake.
Patofiziologija[uredi | uredi izvor]
Koherencija i mali ugao odstupanja laserske svetlosti, uz pomoć fokusiranja iz sočiva oka, može da dovede do koncentracije laserskog zračenja na izuzetno malom mestu na mrežnjači. Prolazno povećanje od samo 10 °C može uništiti fotoreceptorske ćelije retine.
Ako je laser dovoljno snažan, trajno oštećenje oka može nastati u deliću sekunde, doslovno brže od treptaja oka.
Dovoljno snažni laseri u vidljivom području u blizini infracrvenog spektra (400—1.400 nm) će prodreti kroz očnnu jabučicu i mogu izazvati zagrevanje mrežnjače, dok izloženost laserskom zračenju sa talasnim dužinama manjim od 400 nm i većim od 1.400 nm se uglavnom apsorbuje u rožnjači i sočivu, što dovodi do razvoja katarakte ili opekotina.[2]
Infracrveni laseri su posebno opasni, jer zaštitni odbojni odziv tela, koji se takođe naziva „refleks treptanja", pokreće samo vidljiva svetlost. Na primer, neki ljudi koji su izloženi visokom energetskom Nd: IAG laseru koji emituje nevidljivo zračenje od 1.064 nm, možda neće osetiti bol ili primetiti trenutno oštećenje vida. Bol i buka koja se javlja iz očne jabučice može biti jedina indikacija da je došlo do oštećenja mrežnjače i/ili da je mrežnjača zagrejana na preko 100 °C, i posledica je lokalizovanog ključanja i eksplozivnog oštećenja praćenog stvaranjem trajnog slepog ugla.[3]
U osnovi mehanizama delovanja lasera na koži je razvoj različitih procesa na nivou molekula i ćelija. Nastale promene u koži mogu biti od jedva primetnih do dubokih nekroza sa poremećenom strukturom organa. Snop lasera, ne samo da izazva bihemijske promene u kožim već menja i njena bioelektrična svojstva i oštećuju nervne završetke.
Kontrolisana upotreba lasera i laserom izazvane opekotine u medicini[uredi | uredi izvor]
Iako je efekat laserskog zračenja destruktivan za ljudski organizam, ta njegova „destruktivnost” našla je primenu medicini, u kojoj se koristi uz pomoć specijalnih uređaja, strogo definisanih karakteristika uz pravilno rukovanje obučenog osoblja. Laser se sve masovnije koriste u medicini kao hirurški nož, kao termalni agens za sagorevanje krvnih sudova,[4] pre svega kapilara, za izazivanje funkcionalnih promena u obolelim i degenerisanim delovima tkiva ili organa, itd.[5]
Dana se laseri sve masovnije koriste u medicini kao sredstvo u:
- dijagnostici bolesti oka i drugih organa,
- lečenju bolesti oka,
- obradi vaskularnog tkiva,
- kao hirurški nož, za sečenje i spaljivanje malih krvnih sudova na jetri, bubrezima, oku,
- lečenju ulkusa i polipa želuca,
- uklanjanja masnog tkiva,
- lečenju tumora i karcinogena,
- lečenju bolesti mozga i nervni završetak,
- tretmanu kože,
- akupunkturi i
- kozmetičkim tretmanima.
Prevencija[uredi | uredi izvor]
Imajući u vidu napred iznete činjenice,a kao i to da je lasersko zračenje u interakciji sa različitim materijalima, kao i da je osnova primena ove tehnologije, na u obradi materijala, naučnim istraživanjima, medicinskoj terapiji itd, jasno je da nekontrolisana upotreba predstavlja opasnost za ljude i resurse u njihovom okruženju.
Sa druge strane, rad lasera prati postojanje električni podsistema visokog napona, podsistema za bezbednost i distribuciju aktivnih ili pomoćnih gasova, kao i radni stolovi, manipulatori, pomoćni pribor, itd. Sve to zahteva strogo pridržavanje opštih i posebnih mera zaštite koje su dostupne svakom korisniku lasera, jer su u većini slučajeva sastavni deo dokumentacije koju proizvođači isporučuju sa uređajem.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Laser safety. General safety requirements for development and operation of laser products”. Tehэkspert. Pristupljeno 11. 2. 2019.
- ^ Bader, Osama. „Laser Safety and the Eye: Hidden Hazards and Practical Pearls”. www.dermatology.org, 1996. Pristupljeno 11. 2. 2019.
- ^ Chuang LH, Lai CC, Yang KJ, Chen TL, Ku WC (2001). "A traumatic macular hole secondary to a high-energy Nd:YAG laser". Ophthalmic Surg Lasers. 32 (1): 73–6.
- ^ Wust P, Hildebrandt B, Sreenivasa G, et al. Hyperthermia in combined treatment of cancer. The Lancet Oncology 2002; 3(8):487–497.
- ^ Garrett CG, Reinisch L, Wright HV. Laser surgery: basic principles and safety considerations. In: Flint PW, Haughey BH, Lund V, et al, eds. Cummings Otolaryngology: Head and Neck Surgery. 6th ed. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2015:chap 60.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Pravilnik o tehničkim normativima za laserske uređaje i sisteme, Savezni zavod za standardizaciju, 1984.
- Klasifikacija laserskih uređaja s obzirom na zaštitu od laserskog zračenja, SRBS.N.S9.002., 1984.
- I.Belić, Laserski uređaji i sistemi za obradu materijala, Monografija, VTMŠ, Beograd, 2005.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
