Organizacija uprave

Organizacioni sistem uprave u jednoj zemlji se označava izrazom javna uprava. Čine je državni organi uprave i upravne organizacije, s jedne strane, i nedržavni subjekti, s druge strane. Državna uprava, kojoj je obavljanje upravnih i stručnih poslova osnovna delatnost, obuhvata: organe uprave i upravne organizacije.

Organizacija državne uprave u Srbiji

Prema Zakonu o državnoj upravi (2005) i Zakonu o ministarstvima (2008) organi državne uprave organizovani su kao:

1. ministarstva
2. organi uprave u sastavu ministarstva
3. posebne organizacije

Ovi organi obavljaju sledeće poslove državne uprave: učestvovanje u oblikovanju politike Vlade, praćenje stanja, izvršavanje zakona, drugih propisa i akata, inspekcijski nadzor, staranje o javnim službama, razvojni poslovi, ostali stručni poslovi. Ministarstvo se obrazuje za poslove državne uprave u jednoj ili vise međusobno povezanih oblasti. Organi uprave u sastavu ministarstva obrazuju se za inspekcijske poslove koji zahtevaju veću samostalnost od sektora u ministarstvu – to su uprave, inspektorat i direkcije, dok se posebne organizacije formiraju za stručne i s njima povezane izvršne poslove veće samostalnosti od organa u sastavu. Vrste posebnih organizacija su sekretarijati i zavodi.

Nedržavna uprava u Srbiji

Nedržavna uprava (nedržavni subjekti ovlašćeni za vršenje upravne delatnosti, tzv. javni sektor) kod nas se prema Zakonu o državnoj upravi razvrstava na:

1. javne ustanove
2. javne agencije

koje kao imaoci upravnih javnih ovlašćenja, u koje spadaju rešavanje o upravnim stvarima, vođenje javnih evidencija i vršenje inspekcijskog nadzora, imaju ista prava i dužnosti kao organi državne uprave. Njima je povereno donošenje propisa, a zakonom se određuje upravni organ koji ih kontroliše (najčešće ministarstvo). Međutim, Ustavom se propisuje da određena ovlašćenja se zakonom mogu poveriti i javnim službama:

1. javne ustanove (npr. fakultet)
2. javna preduzeća (npr. elektrodistribucija, PTT)
3. drugi oblici organizovanja

Decentralizacija uprave

U Srbiji su prema Ustavu Srbije iz 2006. godine ustanovljene decentralizovane teritorijalne jedinice autonomne pokrajine i lokalna samouprava. U Autonomnim pokrajinama Vojvodina i Kosovo i Metohija, čije su nadležosti u okviru uprave određene posebnim zakonom, građani ostvaruju pravo na pokrajinsku upravu, statutom uređuju pitanja od pokrajinskog značaja. Poslove pokrajinske uprave obavljaju:

• pokrajinski sekretarijati
• pokrajinske upravne organizacije, službe i direkcije

Lokalna samouprava u Srbiji organizovana je prema je jedinicama: opštine, gradovi i grad Beograd. Organi opštine su skupština opštine i organi određeni statutom: predsednik opštine, opštinsko veće i opštinska uprava.

Položaj i uloga uprave

Mesto uprave u političkom i ustavnom sistemu određujemo pojmovima položaj i uloga uprave, polazeći od principa podele vlasti, parlamentarizma i političkog pluralizma. Poslove državne uprave organi mogu da vrše i van svog sedišta, radi čega se formiraju upravni okruzi. Aktom o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji radnih mesta određuje se unutrašnje uređenje organa državne uprave. Ove poslove vrše državni službenici koje treba razlikovati od političkih i upravnih funkcionera, i oni predstavljaju “osnovni supstrat” uprave. Zato je veoma važno kako funkcioniše službenički sistem i poštovanje brojnih uvedenih evropskih standarda pravnog uređenja ovog sistema. Prijem i zapošljavanje službenika, njihova prava i dužnosti, kao i odgovornost, način prestanka službe glavni su zadatak kadrovskog sistema. Čine ga: kadrovski plan, Služba za upravljanje kadrovima i visoki službenički savet. Povećanje stručnog nivoa i ljudskih kvaliteta upravnih kadrova je put ka postizanju krajnjih pozitivnih rezultata upravne organizacije.