Rimski putevi u Crnoj Gori

Ostaci glavnog miljokaza u Rimu

Dio Pojtingerove table (Tabula Peuntigeriana )

Rimski putevi na području Crne Gore

Tačka u starom Rimu, iz koje su se granali na sve četiri strane, smatrana je središtem tada poznatog svijeta. To mjesto, na Forumu, lijevo od slavoluka Septimera Severa, još je uočljivo na preostaloj podlozi od cigle. Nekada, bilo je kamenom označeno i pozlaćenom bronzom optočeno. U zenitu rimskog carstva, mreža puteva je pokrivala oko 300.000 km. Najvećim dijelom rimski putevi bili su popločani, sa ivičnjacima i kanalima za odvod vode. Na svakih tridesetak kilometara nalazila se po jedna postaja (mansio) štala za zamjenu konja (mitatio) ili krčma, gdje se moglo prespavati, a svaka je milja bila obelježena miljokazom (miliarius). U okviru rimske provincije Dalmacije, kojoj je pripadao predio današnje Crne Gore, postojao je veći broj puteva, koji su do sada nepotpuno istraženi.

Istorijski izvori

Antički intinerari i karte:

Pojtingerova tabla (Tabula Peuntigeriana)

Potiče iz IV – VI vijeka nove ere

Itinerarium Antonini

Potiče iz IV vijeka nove ere.

Osnovna saobraćajnica

Kao dio glavne saobraćajnice, od Nerone (Vid, kod Metkovića) do Skodre (Skadar) ovaj put je prolazio pravcem zapad – istok. U stvari, sastojao se od dva osnovna puta. Jedan je išao od Nerone kroz unutrašnjost zemlje, ka Skadru. Drugi krak ide prema Epidauru (Cavtat ), pa morskom obalom prolazi do Ulcinja, a potom u unutrašnjost, do Skadra.

Sjeverni krak

Rimski je put ovom trasom od Skadra išao i ravnicom, pored jezera, danas vodoplavnim terenima u blizini Trešnjice, zapadno od današnje Podgorice. Naime, nivo Skadarskog jezera se tek kasnije podigao. Jedan rimski putni miljokaz pronađen je u Vuksan-Lekićima, gdje postoje i drugi rimski ostaci. Naselje Birziminium (Birzuminium) koje pominje takozvani Ravenski kartograf, nalazilo se na području današnje Podgorice (ušće Ribnice u Moraču ), u blizini Meteona (danas Medun). Poseban ogranak ovog puta svakako je vodio do grada Duklje (čiji ostaci postoje ). Kod naselja Tuzi pronađena su dva miljokaza, a pored rijeke Cijevne dio rimskog puta. Put je išao zapadno od Tološa, u pravcu Momišića (danas naselja u Podgorici) dolinom Trešnjice, prema selu Kolovozu, spuštajući se u Zetko polje (Danilovgrad). Smatra se da je put išao lijevom stranom rijeke Zete, do Nikšićkog polja. Kod mjesta Povije otkrivena su dva miljokaza. Zapadno od Nikšića, na lijevoj obali Moštanice pronađeni su fragmenti rimskog miljokaza. Kod sela Trubjela, djelimično postoje ivičnjaci puta, a miljokazi su nađeni u selu Pandurica. Dalje, od Podbožura, antička trasa puta (širine 3 metra) dijelom je usječena u stijene. Zapadno od grada Nikšića, u Riječanima, na lokalitetu Suntulija, postojalo je značajno rimsko naselje Salthua, koji se izjednačava sa mjestom Sallunto (između Leusinija i Anderbe) na Pojtingerovoj tabli. Put je dalje vodio prema Neroni ili drgim krakom prema Epidauru (Cavtat). Ispod Budetine gradine, jedan krak ovog puta se odvajao na jug, preko Grahova i Krivošija, prema Risnu - Boka kotorska. (Ovaj dio rimskog puta bio je značajna komunikacija. Vodio je od Risna ka Nikšiću, prema sjeveru, a kod Komina, u blizini današnjih Pljevalja, račvao se u dva pravca, vodeći dalje u unutrašnjost).

Obalski krak

Na ovom putu su zabelježena sljedeća mjesta: Resinium (Risan), Batua (Budva), Vicinium (Ulcinj). U primorju je rimski život bio intenzivan, što potvrđuju brojni ostaci iz ovog perioda.

Put prema sjeveru

Trasa ove rimske saobraćajnice se uglavnom poklapa sa savremenom: Risan, Krivošije, Grahovo, Nikšić, Šavnik, Jezera, Lever-Tara, Pljevlja. Na lokalitetu Preslica, kod Lever- Tare, vjerovatno se nalazilo i svetilište boga Mitre. Niz antičkih naselja se nalazilo u blizini današnjih Pljevalja (Municipij S, kod Komina, kao i romanska naselja u Radosavcima i Potpeću). Rimski miljokaz iz Otilovića, danas se čuva u pljevaljskom muzeju. Jedan je pronađen i u selu Ćićije.

Ostali mogući putevi

Nema nikakvih podataka o putu koji je mogao voditi od Budve ka unutrašnjosti, do Skadarskog jezera, a preko sela Dupila i Rijeke Crnojevića. To se tiče i puteva od Barskog zaliva do Skadarskog jezera. Mada su okolina Goražda i Pljevalja u rimskom periodu igrale značajnu ulogu i međusobna je komunikacija morala biti važna, ali nema pomena o rimskom putu između njih.