Rusizam
Rusizam je pojam koji označava reči ili jezička značelja u srpskom ili nekom drugom jeziku koje predstavljaju pozajmljenice i usvojene reči koje potiču iz ruskog jezika[1].
Rusizmi se u srpskom jeziku javljaju posredno – preko pisanih izvora (rečnici, prevodi književnih dela iz ruske književnosti). Proces preuzimanja reči iz ruskog jezika počeo je krajem 19. veka, dostigao je vrhunac u periodu posle Drugog svetskog rata, kada je tzv. sovjetizam bio dominantan na prostorima gde žive Srbi[2].
Pojava rusizama povezana je i sa pojačanim interesovanjem za rusku književnost, kada su počela intenzivno da se prevode dela ruskih realističkih pisaca[3]. Mnogi tzv egzotičnosti, reči koje se odnose na tipične ruske pojave, npr. balalajka, samovar, stepa, a ponekad su korišćene reči koje su imale ekvivalent u srpskom, ali su doprinele stvaranju „ruske atmosfere“.
Pod pojmom rusizam u širem smislu podrazumevamo osnovnu i izvedenu reč ruskog porekla kod koje se sačuvala jaka formalno-semantička veza sa modelom ili je ta veza oslabila da gotovo ne postoji, kao i onu reč neruskog porekla preuzetu iz ruskog jezika u kome se odomaćila ili pak preuzetu iz ili preko ruskog posredstvom drugih jezika pri čemu može biti ruskog ili neruskog porekla, a koju govorni predstavnici jezika primaoca mogu doživljavati ili kao domaću ili kao stranu.
19 vek[uredi | uredi izvor]
U ovom periodu nastalo je dosta usvojenih reči, od kojih su neke ušle u jezik kao izvorne ruske reči: bodar, smelo, poseta, pukovnik, tačno, verovatno, a neke kao ruski kalkovi iz drugih jezika (najčešće nemačkog) : imitirati, granica, svojstvo[4] .
Period 1945-1948[uredi | uredi izvor]
Ovo je period najintenzivnijeg usvajanja ruskih reči. Počinje reorganizacija društva po uzoru na SSSR, pojavljuju se reči karakteristične za sovjetski način života. Na primer sovjetizmi agitka, boljševik, petoletka, uravnilovka ili egzotizmi čekista, komsomolac, profsojuz, subotnik itd.
Pojavljuju se i skraćenice, na primer CK (centralni komitet), gensek (generalni sekretar), a njihova pojava utiče na stvaranje hrvatskih skraćenica kao što su: AP (autonomna pokrajina), SKOJ (Savez komunističke omladine Jugoslavije), OUR ( organizacija udruženog rada), SIZ (samoupravna interesna zajednica).
U ovom periodu zabeležene su dve vrste promena u ruskim rečima: prenos značenja (reč je preuzeta iz stranog jezika, a njeno značenje ostaje nepromenjeno) i adaptacija značenja (reč je već preuzeta, ali je njeno značenje prošireno). Na primer reč naturščik na ruskom znači živi model, manekenka, a na srpskom označava osobu koja nije profesionalni glumac, koja igra na filmu, televiziji ili u pozorištu ono što je inače u životu, baćuška – sva trojica značenja su preuzeta iz ruskog: „otac“, „narodno ime za pravoslavnog sveštenika“ i „obraćanje među Rusima“, a u srpskom su mu dodata značenja „rus“ i „ruski vojnik“).
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Vokabular”. Vokabular. Pristupljeno 2024-04-17.
- ^ Avramović, Marko S. (2021). „Jovan Dučić u antologijama srpske poezije”. Bratstvo : časopis Društva „Sveti Sava”. 25: 133—145. ISSN 1451-2386. doi:10.18485/bratstvo.2021.25.8.
- ^ Nicolai, Giorgio Maria (2003). Dizionario delle parole russe che s'incontrano in italiano. Biblioteca di cultura. Roma: Bulzoni. ISBN 978-88-8319-858-8.
- ^ Specifikacije, Team Auto. „Rusizam”. malazbirka.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-04-17.