Sinagoga u Zrenjaninu
Sinagoga u Zrenjaninu ili Velikobečkerečka sinagoga je naziv za jevrejski hram koji je postojao u Zrenjaninu od 1896. do 1941. godine. Sinagoga se nalazila na uglu današnje Jevrejske i Sarajlijine ulice u gradskom centru Zrenjanina, koji se ranije nazivao „Čivutski sokak” zbog brojnih Jevreja koji su živeli u tom kvartu. Projektovao ju je mađarski arhitekta Lipot Baumhorn i građena je od 1894. do 1896. godine. Svečano je osveštana 17. avgusta 1896. godine za 66. rođendan cara Franca Jozefa. Srušena je u aprilu 1941. godine, tokom nemačke okupacije.[1][2]
Stilska obeležja[uredi | uredi izvor]
Sinagoga u Zrenjaninu je bila prvi samostalni projekat mađarskog arhitekte Lipota Baumhorna. Rađena je po uzoru na sinagogu u Frankfurtu.. Građena je u mavarskom stilu sa izuzetno dekorativnom fasadom. Fasada je bila višebojna, sa površinama u žutoj opeci i omalterisanim površinama na kojima su bile smeštene bifore, trifore i rozete. U izgradnji je korišćen raznobojan materijal, što je bio jedan od uzroka raskošnog izgleda. Osnova spoljašnjeg izgleda su bile trobrodne bazilike sa predvorjem, iz čijeg središta se uzdizala kupola sa višeugaonom osnovom i lanternom na vrhu. Trapezasti polustubovi su naglašavali uglove ulaze u hram, a protezali su se duž fasade, čime su naglašavali vertikalnost sinagoge, a završavali su se bakarnim kuglama u zoni krova. Krov je bio pokriven bakarnim limom.[3]
Rušenje sinagoge[uredi | uredi izvor]
Zrenjaninska sinagoga je srušena 1941. godine. Nacističkom okupacijom grada, započeto je pljačkanje, deportovanje i ubijanje Jevreja. Jozef Gion, novi gradonačelnik i dr Sep Janko, vođa nemačke narodnosne grupe u Banatu, su podržali inicijatu Jirgena Vagnera da se sruši sinagoga. Sinagoga je najpre demolirana, a nakon što su iz nje izvučene dragocenosti, minirana je. Od dragocenosti iz Zrenjaninske sinagoge, danas se mogu videti orgulje, koje su od nemačkih vlasti otkupili rukovodioci Reformatske crkve, gde se i danas nalaze.[3]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Čolić, Dragoljub D. (1979). „Sinagoga u Zrenjaninu”. Zbornik 4 : Studije, arhivska i memoarska građa o Jevrejima Jugoslavije, Jevrejski istorijski muzej - Beograd = Jewish studies 4 : Studies, archival and memorial materials about the Jews in Jugoslavia, Jewish historical museum - Belgrade (na jeziku: srpski) (4): 199—213. ISSN 0353-0612. Arhivirano iz originala 07. 05. 2021. g. Pristupljeno 07. 05. 2021.
- ^ Media, Progressive (2013-06-07). „Sinagoge u srednjem Banatu”. I love Zrenjanin portal (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 07. 05. 2021. g. Pristupljeno 2021-05-07.
- ^ a b „Velikobečkerečka/petrovgradska sinagoga - ZRIKIPEDIA.COM”. Z1INFO.RS (na jeziku: engleski). 2018-06-01. Arhivirano iz originala 11. 03. 2019. g. Pristupljeno 2021-05-07.