Stalni vetrovi

Vetar

Ovaj članak je deo serije o Vetrovima

Atmosfera Cirkulacija atmosfere Vazdušni pritisak Temperatura Hadlijeva ćelija Ferelova ćelija Polarna ćelija

Stalni Pasati Antipasati Zapadni Istočni

Periodični Monsuni Tropski monsun Vantropski monsun

Lokalni Košava Bura Jugo Ostali

Stalni vetrovi su deo opšte cirkulacije atmosfere na planeti Zemlji i predstavljaju vetrove koji duvaju tokom cele godine. Njihovo formiranje i pravac duvanja zavise od vazdušnog pritiska i temperature na Zemlji. U stalne vetrove ubrajaju se pasati, antipasati, zapadni i istočni vetrovi. Od njih umnogome zavisi formiranje lokalnih vremenskih prilika u svetu.

Osnovni parametri

Vetar je horizontalno strujanje vazduha koje nastaje usled razlike u vazdušnom pritisku. Pritisak na Zemlji teži da se izjednači tako što vazduh struji iz polja visokog (anticiklon) prema polju niskog pritiska (ciklon). Visok pritisak je najčešće u vezi sa oblastima gde je temperatura niža (polovi), a nizak pritisak je u oblastima visoke temperature (ekvator, povratnici). Hladan vazduh je gušći i teži, te zbog toga propada i struji u prizemnim slojevima. Topao vazduh je lakši i ređi, pa se u procesu konvekcionog strujanja izdiže i struji na visinama.

Cirkulacija atmosfere

Cirkulacija atmosfere na planeti zemlji odvija se po ustaljenim šablonima koji su zasnovani na kretanju vazduha zahvaljujući razlikama u vazdušnom pritisku. Takva kretanja su horizontalna i odvijaju se iz polja visokog prema polju niskog vazdušnog pritiska, pri čemu nastaju vetrovi.

Kretanje vazduha odvija se u šest kružnih ćelija. Između polova i polarnika (na obe polulopte) vazduh cirkuliše u okviru polarne ćelije. Iznad 60 stepeni sgš i jgš (u blizini polarnika) relativno zagrejana vazdušna masa se izdiže u gornju troposferu, gde se hladi i kondenzuje. To dovodi do pojave padavina. Vazdušne mase se na visinama kreću prema polovima gde se zbog niskih temperatura i visokog pritiska hlade i propadaju. Tako rashlađene kreću se prema polarnicima gde je temperatura viša, a pritisak niži, zatvarajući vazdušnu ćeliju. U polarnoj ćeliji nastaju istočni vetrovi.

Između polarnika i povratnika postoji Ferelova ćelija u kojoj se odvija cirkulacija vazduha. Deo vazdušnih masa iznad polarnika odlazi ka polu dok, ostatak ide prema povratnicima, gde se zagreva i propada. Tako zagrejava masa struji nazad prema polarnicima i na sudaru sa polarnim vazdušnim masama se izdiže zbog niskog pritiska i pravi krug. U ovoj ćeliji nastaju zapadni vetrovi.

Hadlijeva ćelija je zatvorena vazdušna petlja koja egzistira između povratnika i ekvatora. Na ekvatoru su temperature veoma visoke što dovodi do zagrevanja vazduha i njegovo uzlaznog kretanja. Na visini se mase kondenzuju i izlučuju se velike količine padavina. Te mase se dalje kreću prema povratnicima gde usled visokog pritiska propadaju. Od povratnika se vraćaju ka ekvatoru zatvarajući ćeliju. Time nastaju vetrovi pasati.

Vetrovi

Na Zemlji duvaju četiri vrste stalnih vetrova čije je kretanje uslovljeno rasporedom vazdušnog pritiska i rotacijom planete. To su pasati, antipasati, zapadni i istočni vetrovi.

Zapadni vetrovi

Zapadni vetrovi duvaju od povratnika prema polarnicima, a zbog rotacije Zemlje pravac duvanja na severnoj hemisferi im je jugozapad-severoistok.

Vidi još

• Vetar
• Vazdušni pritisak
• Atmosfera
• Temperatura

Literatura

• Mastilo, Natalija (2005). Rečnik savremene srpske geografske terminologije. Beograd: Geografski fakultet. ISBN 86-82657-55-4. 
• Kovačević, Vinko; et al. (2014). Geografija 1. Beograd: Klet. ISBN 978-86-7762-375-3.