Stari srpski arhiv

Stari srpski arhiv - izgled korice

Stari srpski arhiv (SSA) je stručni časopis, godišnjak, u kome se na moderan, kritički, način izdaje diplomatička građa srpskih zemalja u srednjem veku. Ovo je prvi časopis koji je u potpunosti posvećen srpskoj srednjovekovnoj diplomatici. Pokrenuo ga je 2002. godine akademik Rade Mihaljčić.

„Više od sto godina deli nas od pobede kritičke škole u srpskoj istoriografiji. Međutim, pobedu kritičke misli nije pratio organizovan rad na prikupljanju i objavljivanju izvora. Ovaj složen i zamašan posao kod nas nisu organizovale najpoznatije naučne ustanove. Ono što se postiglo na prilupljanju i izdavanju izvora pretežno je rezultat pojedinačnih napora, individualnih postignuća. A nije se postiglo mnogo, bar kada je reč o diplomatičkoj građi, najpouzdanijim izvorima.“ Ovim rečima akademik Rade Mihaljčić započeo je svoje uvodno slovo uz prvu svesku Starog srpskog arhiva.

Sve ranije zbirke starih srpskih isprava sa gledišta savremene nauke nisu ispunile zahteve kritičkih izdanja, te stoga ne mogu biti podloga za Srpski diplomatar, za koji je prethodno neophodno kritički obraditi i izdati svaku ispravu ponaosob. Upravo to je glavni zadatak Starog srpskog arhiva.

Kako se već decenijama priprema prvi deo Srpskog diplomatara koji će obuhvatati period do kraja vladavine kralja Milutina, Redakcija Starog srpskog arhiva je odlučila da se pažnja, pre svega, posveti ispravama koje su nastale posle 1321. godine.

Stari srpski arhiv načelno je podeljen na dve celine, prva celina nosi naslov Diplomatička građa, a druga Prilozi srpskom diplomataru i namenjena je radovima iz pomoćnih istorijskih nauka na podlozi srpske diplomatičke građe.

Na kraju svake sveske štampa se tekst pod naslovom Uputstvo za izdavanje isprava gde su detaljno navedene smernice i načela prilikom kritičke obrade isprava, koja je nužno da poštuju svi saradnici časopisa. Među smernicama vredi istaći: Kratak istorijat isprave; Ranija izdanja; Tekst isprave (na izvornom jeziku); Prevod na savremeni jezik; Diplomatičke osobenosti, Ustanove i važniji pojmovi; Prosopografski podaci; Topografski podaci; Obavezan snimak isprave. Na početku svakog priloga obavezan je rezime na maternjem jeziku i prevod rezimea na jedan od svetskih jezika.

Odgovorni urednik časopisa od osnivanja je akademik Rade Mihaljčić, a od 2008. godine i profesor dr Andrija Veselinović kao kourednik.

Redakciju časopisa čine profesori Univerziteta u Beogradu: Andrija Veselinović, Smilja Marjanović-Dušanić, Rade Mihaljčić, Siniša Mišić, Tatjana Subotin-Golubović, Irena Špadijer, a od 2006. godine i Anatolij Turilov sa Ruske akademije nauka, kao inostrani član.

Recenzenti svih priloga koji se objavljuju u časopisu su akademici Sima Ćirković i Rade Mihaljčić.

Sekretar Redakcije od osnivanja do 2007. godine bio je Nebojša Porčić, a od jeseni 2007. Dejan Ječmenica.

Časopis se realizuje uz pomoć Ministarstva nauke Republike Srbije. Izdavači od osnivanja su Filozofski fakultet u Beogradu i Filozofski fakultet u Banjoj Luci, uz koje se, zavisno od godine, kao ostali suizdavači javljaju : Istorijski institut u Banjoj Luci, Arhiv Srbije u Beogradu, Međuopštinski istorijski arhiv u Valjevu, Filozofski Fakultet u Srpskom Sarajevu i Istorijski arhiv u Čačku.

Do sada je objavljeno šest svezaka Starog srpskog arhiva, sedma sveska je u štampi.

Stari srpski arhiv 1 (2002)

Diplomatička građa:

• Smilja Marjanović-Dušanić, Povelja kralja Milutina opatiji Svete Marije Ratačke, 13-29.
• Nebojša Porčić, Pismo kralja Vladislava II dubrovačkom knezu i opštini, 31-54.
• Siniša Mišić, Povelja kralja stefana Uroša III Dešanskog manastiru svetog Nikole Mračkog u Orehovu, 55-68.
• Dragić Živojinović, Hrisovulja cara Stefana Dušana keliji Svetog Save Jerusalimskog u Kareji, 69-78.
• Jelena Mrgić-Radojčić, Povelja bana Stjepana II Kotromanića kneževima Vuku i Pavlu Vukasoviću, 79-92.
• Sima Ćirković, Povelja despota Jovana Uglješe vlastelinu Novaku Mrasoroviću, 93-98.
• Sima Ćirković, Povelja krelja Vukašina vlastelinu Novaku Mrasoroviću, 99-102.
• Stanoje Bojanin, Povelja cara Stefana Uroša kojom potvrđuje dar velikog vojvode Nikole Stanjevića manastiru Hilandaru, 103-115.
• Rade Mihaljčić, Povelja kralja Stefana Tvrtka I Kotromanića knezu i vojvodi Hrvoju Vukčiću Hrvatiniću, 117-129.
• Andrija Veselinović, Povelja despota Stefana Lazarevića despotici Evpraksiji, 131-142

Prilozi Srpskom diplomataru:

• Aleksandar Solovjev, O potrebi izdavanja srpskog diplomatara, 145-175.
• Đorđe Bubalo, O nazivu i vremenu nastanka popisa imanja Htetovskog manastira, 177-194.

Stari srpski arhiv 2 (2003)

Diplomatička građa:

• Nebojša Porčić, Akt jednog srpskog kralja o razrešenju računa Dubrovčanina Andrije Peštića, 11-19.
• Nebojša Porčić, Akt kralja Stefana Uroša III o razrešenju računa Dubrovčanina Andrije Peštića, 21-28.
• Siniša Mišić, Hrisovulja kralja Stefana Uroša III manastiru Hilandaru, 29-40.
• Dragić Živojinović, Povelja bratskog sabora manastira Hilandara o adelfatima za Karejsku keliju Svetog Save Jerusalimskog, 41-54.
• Smilja Marjanović-Dušanić, Hrisovulja kralja Dušana o darivanju manastira Svetog Nikole Mračkog u Orehovu manastiru Hilandaru, 55-68.
• Srđan Rudić, Povelja bana Tvrtka Kotromanića knezu Vlatku Vukosaviću, 69-83.
• Rade Mihaljčić, Hrisovulja cara Uroša melničkom mitropolitu Kirilu, 85-97.
• Đorđe Bubalo, Falsifikovana povelja cara Uroša o Stonskom dohodku, 99-142.
• Marko Šuica, Povelja cara Uroša o zameni poseda između kneza Vojislava i čelnika Muse, 143-166.
• Jelena Mrgić-Radojčić, Povelja bana Tvrtka knezu Vukcu Hrvatiniću, 167-184.
• Aleksandra Fostikov, Pismo dubrovačkog kneza i opštine velikom vojvodi Hrvoju Vukčiću Hrvatiniću, 185-192.
• Andrija Veselinović, Povelja despota Stefana Lazarevića manastiru Mileševi, 193-202.

Prilozi Srpskom diplomataru:

• Sima Ćirković, Povelje kneza Lazara i njegova kancelarija, 207-215.
• Siniša Mišić, Rad Miloša Blagojevića na hronološkim i drugim problemima srpske diplomatike, 217-225.
• Žarko Vujošević, Stari zavet u arengama povelja Stefana Dušana, 227-247.

Stari srpski arhiv 3 (2004)

Spomenica profesora Sime Ćirkovića

• Andrija Veselinović, Profesor Sima Ćirković i rad na izdavanju izvora, IX-XVIII.
• Đorđe Bubalo, Bibliografija radova akademika Sime Ćirkovića, XIX-LXIII.

Diplomatička građa:

• Siniša Mišić, Hrisovulja kralja Stefana Uroša III Hilandaru o sporu oko međa Kruševske metohije, 3-17.
• Jelena Mrgić-Radojčić, Povelja bana Stjepana II Kotromanića velikom knezu Grguru Stjepaniću, 19-33.
• Smilja Marjanović-Dušanić, Povelja kralja Stefana Dušana starcu Jovanu, 35-44.
• Žarko Vujošević, Hrisovulja kralja Stefana Dušana manastiru Sv. Petra i Pavla na Limu, 45-69.
• Rade Mihaljčić, Mljetske povelje cara Uroša, 71-87.
• Dragić Živojinović, Akt hilandarskog bratskog sabora o davanju kelije Svetog Save Jerusalimskog u Kareji carici Jeleni, 89-105.
• Marko Šuica, Povelja kneza Stefana Lazarevića kojom se Hilandaru prilaže crkva Vavedenja Bogorodičinog u Ibru, 107-123.
• Aleksandra Fostikov, Pismo bosanske kraljice Jelene Grube knezu i opštini dubrovačkoj i njihov odgovor, 125-140.
• Srđan Rudić, Povelja kralja Stefana Tomaša sinovima Ivanca Jurčinića, 141-150.

Prilozi Srpskom diplomataru:

• Smilja Marjanović-Dušanić, O pitanju autentičnosti povelja mračkog kompleksa, 153-168.
• Đorđe Bubalo, O prepisima povelje kralja Uroša I hramu Svetog Nikole u Hvosnu, 169-183.

Stari srpski arhiv 4 (2005)

Spomenica profesora Miloša Blagojevića

• Siniša Mišić, Profesor Miloš Blagojević i njegov rad na srpskoj diplomatici, XI-XVI.
• Jelena Mrgić-Radojčić, Bibliografija radova profesora Miloša Blagojevića, XVII-XXX.

Diplomatička građa:

• Vladan Trijić, Povelja kralja Stefana Uroša II Milutina manastiru Svetih apostola na Limu, 3-22.
• Dragić Živojinović, Akt arhiepiskopa Nikodima I za keliju Svetog Save Jerusalimskog u Kareji, 23-50.
• Žarko Vujošević, Povelja kralja Stefana Dušana crkvi Svetog Nikole u Dobrušti, 51-67.
• Smilja Marjanović-Dušanić, Povelja kralja Stefana Dušana poklanjanju crkve Svetog Nikole u Vranju manastiru Hilanadaru, 69-85.
• Sima Ćirković, Povelja cara Dušana opštini dubrovačkoj o isplati 200 perpera godišnje crkvi Svetog Nikole u Bariju, 87-98.
• Jelena Mrgić-Radojčić, Povelja bana Tvrtka Kotormanića kojom potvrđuje baštinske posede knezu Vlatku Vukoslaviću, 99-114.
• Jelena Mrgić-Radojčić, Povelja bana Tvrtka Kotormanića kojom daje „vjeru gospodsku“ knezu Vlatku Vukoslaviću, 115-118.
• Stanoje Bojanin, Povelja cara Stefana Dušana o darovanju sela Leskovljane manastiru Hilandaru, 119-134.
• Siniša Mišić, Hrisovulja cara Stefana Dušana o poklanjanju crkve Svetog Nikole u Psači manastiru Hilandaru, 135-149.
• Rade Mihaljčić, Hrisovulja cara Uroša manastiru Hilandaru, 151-160.
• Sima Ćirković, Povelja kralja Vukašina Dubrovniku kojom potvrđuje povelje ranijih srpskih vladara, 161-172.
• Srđan Rudić, Povelja kralja Stefana Dabiše kćerci Stani, 173-192.
• Aleksandra Fostikov, Pismo dubrovačkog kneza i opštine bosanskoj kraljici Jeleni Grubi, 193-200.
• Aleksandra Fostikov, Akt bosanske kraljice Jelene Grube o razrešenju računa protovestijara Žore Bokšića, 201-207.
• Nada Zečević, Bračni ugovor Leonarda III Toko i Milice Branković, 209-233.

Prilozi Srpskom diplomataru:

• Smilja Marjanović-Dušanić, O nekim nerešenim pitanjima iz povelje kralja Stefana Dušana za crkvu Svetog Nikole u Vranju, 237-248.

Stari srpski arhiv 5 (2006)

Diplomatička građa:

• Dragić Živojinović, Interpolisana hrisovulja kralja Milutina za Karejsku keliju Svetog Save Jerusalimskog, 11-41.

• Sima Ćirković, Povelja kralja Stefana Uroša III Dečanskog Dubrovčanima iz 1321. godine, 43-49.
• Vladan Trijić, Povelja kralja Stefana Dečanskog manastiru Svetih apostola Petra i Pavla na Limu, 51-64.
• Siniša Mišić, Povelja kralja Stefana Uroša III manastiru Hilandaru, 65-81.
• Nebojša Porčić, Povelja kralja Stefana Dušana Dubrovčanima o carini sluge Dabiživa, 83-98.
• Dragić Živojinović, Hrisovulja cara Stefana Dušana za Hilanadar o Lužačkoj metohiji, 99-113.
• Žarko Vujošević, Hrisovulja cara Stefana Dušana Hilandaru o selu Potolinu, 115-137.
• Rade Mihaljčić, Hrisovulja cara Uroša manastiru Hilandaru o daru kaluđera Romana, 139-148
• Rade Popović, Povelja bana Tvrtka I Kotromanića Dubrovniku o oslobađanju od carina, 149-156.
• Srđan Rudić, Povelja kralja Stefana Dabiše braći Semković, 157-171.
• Aleksandra Fostikov, Povelja kraljice Jelene Dubrovčanima o ukidanju carina u Maslinama i Slanom, 173-186.
• Aleksandra Fostikov, Četiri pisma kraljice Jelene Dubrovačkoj opštini o bosanskim dohocima, 187-205.
• Miloš Antonović, Osnivačka povelja Balše III Balšića manastiru Svetog Nikole na Praskvici, 207-227.
• Katarina Mitrović, Povelja despota Đorđa Brankovića o prihvatanju ktitorstva nad Hilandarom, 229-239.

Prilozi Srpskom diplomataru:

• Đorđe Bubalo, Srednjovekovni arhiv manastira Vranjine (prilog rekonstrukciji), 243-276.
• Žarko Vujošević, Diplomatika u XXI veku – rezultati i perspektive (Kongres Međunarodne komisije za diplomatiku, Bon 2005), 277-290.

Stari srpski arhiv 6 (2007)

Diplomatička građa:

• Snežana Božanić, Povelja kralja Milutina barskoj porodici Žaretića, 11-17.
• Nebojša Porčić, Povelja kralja Stefana Dečanskog Dubrovčanima iz 1326. godine, 19-34.
• Rade Popović, Povelja bana Stjepana II Kotromanića o rešavanju sporova između Bosne i Dubrovnika, 35-54.
• Smilja Marjanović-Dušanić – Tatjana Subotin-Golubović, Povelja kralja Stefana Dušana o poklonu crkve Sv. Đorđa i sela Pološko manastiru Hilandaru, 55-67.
• Đorđe Bubalo, Početak treće Dečanske hrisovulje, 69-82.
• Dragić Živojinović, Hrisovulja kralja Stefana Dušana Hrusijskom pirgu o poklonu sela Gaidarohora, 83-101.
• Dragić Živojinović, Prostagma cara Stefana Dušana hilandarskom igumanu Kaliniku, 103-111.
• Sima Ćirković, Prevod povelje cara Stefana Dušana gradu Skadru, 113-121.
• Neven Isailović, Povelja bana Tvrtka Kotromanića Dubrovčanima iz 1355. godine, 123-138.
• Neven Isailović, Povelja bana Tvrtka Kotromanića Dubrovčanima iz 1356. godine, 139-149.
• Rade Mihaljčić – Irena Špadijer, Slovo braće Brankovića manastiru Hilandaru, 151-166.
• Srđan Rudić, Povelja kralja Stefana Dabiše Dubrovniku, 167-182
• Siniša Mišić, Povelja vojvode Radiča Sankovića Dubrovniku, 183-199.
• Jelena Mrgić, Pismo kneza Dragiše Dinjičića knezu Vukašinu i vojvodi Vukmiru Zlatonosoviću, 201-207.
• Katarina Mitrović, Povelja despota Đorđa, Jovana i Angeline Branković manastiru Svetog Pavla, 209-217.

Prilozi Srpskom diplomataru:

Đorđe Bubalo, Dva priloga o Dečanskim hrisovuljama, 221-231.

Stari srpski arhiv 7 (2008)

Diplomatička građa:

• Nebojša Porčić, Pisma Nemanjićkih vladara Dubrovčanima o podizanju Svetodmitarskog dohodka, 11-26.
• Dejan Ječmenica, Pismo kralja Stefana Uroša III o razrešenju računa Dubrovčanina Paskoja Gučetića, 27-35.
• Dejan Ječmenica, Razrešnica kralja Stefana Uroša III Dečanskog za Dubrovčanina Luku Lukarevića, 37-49.
• Jelena Mrgić, Povelja bana Stjepana II Kotromanića kojom knezu Vukoslavu Hrvatiniću daje svoju „vjeru gospodsku“, 51-58.
• Dragić Živojinović, Skopska hrisovulja cara Dušana za keliju Svetog Save Jerusalimskog u Kareji (Hil. 31), 59-70.
• Dragić Živojinović, Velika prilepska hrisovulja cara Stefana Dušana Karejskoj keliji Svetog Save (Hil. 149), 71-90.
• Stanoje Bojanin, Povelja despota Jovana Uglješe o darivanju sela Akrotir i katuna Zarvince manastiru Hilandaru, 91-98.
• Rade Popović, Povelja bana Tvrtka kojom potvrđuje povlastice Dubrovčanima, 99-112.
• Siniša Mišić, Povelja Beljaka i Radiča Sankovića Dubrovniku , 113-127.
• Aleksandra Fostikov, Četiri pisma bosanskog kralja Stefana Dabiše dubrovačkoj opštini o bosanskim dohocima , 129-139.
• Aleksandra Fostikov, Dva dokumenta bosanskog kralja Stefana Dabiše o razrešenju računa protovestijara Žore Bokšića , 141-155.
• Srđan Rudić, Povelja Radiča i Stefana Crnojevića Dubrovniku , 157-161.
• Rade Mihaljčić, Povelja kralja Ostoje kojom potvrđuje ranije darovnice Dubrovniku, 163-173.
• Neven Isailović, Akreditivno pismo kralja Stefana Tomaša za poslanika Nikolu Testu, 175-186.
• Srđan Rudić, Povelja kralja Stefana Tomaševića kojom odobrava da se u Bosni koriste dubrovački novci, 187-194.
• Katarina Mitrović, Povelja despotice Jelene Jakšić manastiru Hilandaru, 196-203.

Prilozi Srpskom diplomataru:

• Đorđe Bubalo, Za novo, kritičko izdanje treskavačkih hrisovulja kralja Dušana, 207-229.
• Sima Ćirković, Aleksandar Mladenović, Povelje i pisma despota Stefana, 231-242.