Teodor Metohit
Teodor Metohit | |
|---|---|
 Ktitorski portret, Crkva Hrista Spasitelja u Polju | |
| Puno ime | Teodor Metohit |
| Datum rođenja | 1270. |
| Mesto rođenja | Carigrad, Vizantijsko carstvo |
| Datum smrti | 13. mart 1332. (61/62 god.) |
| Mesto smrti | Carigrad, Vizantijsko carstvo |
| Deca | Irene |
| Roditelji | George Metochites |
Teodor Metohit (grčki: Θεόδωρος Μετοχίτης; 1269. ili 1270.[a] - 13. mart 1332. godine) je bio vizantijski državnik, književnik, filozof i pokrovitelj umetnosti. Obavljao je funkciju velikog logoteta.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je u Carigradu[b] 1269. ili 1270. godine kao sin arhiđakona Georgija Metohita, pobornika unije pravoslavne i katoličke crkve. Prvo obrazovanje stekao je u Carigradu. Nakon Vlaheranskog sabora, njegov otac je osuđen i prognan, a Teodor je, izgleda, mladost proveo u monaškoj sredini u Bitiniji u Maloj Aziji. Posvetio se proučavanju sekularnih i crkvenih autora. Godine 1290. zajedno sa ocem je ponovo u Carigradu. Međutim, iako je Georgije Metohit do kraja života (1328) ostao protivnik vizantijskog cara, njegov sin nije. Kada je Andronik II posetio Nikeju (1290/1), Metohit je na njega ostavio jak uticaj. Vizantijski car poverio mu je funkciju logoteta stada (των αγελών). Nakon nešto više od godinu dana, Metohit je imenovan senatorom. Vizantijski senat (sinklit) tada je već izgubio svoju funkciju iz ranovizantijskog perioda, te je titula senatora značila da je Metohit svrstan u red povlašćenih Romeja. Zaputivši se u Kilikiju i na Kipar, unapređen je u logoteta careve privatne blagajne (των οίκείακών). Cilj Metohitove misije u Kilikiji bio je da se isprosi nevesta za Mihaila IX, sina cara Andronika. Metohit je to i postigao. Naredni zadatak bila je diplomatska misija u Srbiji kojom je trebalo da se okonča rat Andronika i srpskog kralja Milutina Nemanjića sklapanjem braka kralja i Simonide, vizantijske princeze. Prisustvovao je tajnim razgovorima između cara Andronika II i patrijarha Jovana XII, vođenim povodom udaje. Brak je sklopljen 1299. godine. Tokom vođenja pregovora, Metohit je više puta boravio u Solunu, drugom po veličini gradu Carstva.
Kada je carica Irina 1303. godine, zbog sukoba sa mužem, došla u Solun, sa njom je krenuo i Teodor Metohit. Irinini preci su na Solun polagali prava još pre više od jednog veka. Metohit je tvrdio da je sa caricom krenuo po njenoj i carevoj ličnoj želji, kao neophodni činovnik i savetnik u važnim poslovima. Verovatno je bio i Andronikom špijun u Solunu. Tamo je proveo skoro dve godine, kada se vratio u Carigrad. Tada je bio na vrhuncu svoje političke karijere. Godine 1305. nagrađen je titulom logoteta του γενικοϋ. Ubrzo po povratku iz Soluna postao je i "mezason". Tako je po efektivnom uticaju na cara prišao, a možda čak i prestigao svoga prijatelja, Nićifora Humnu. Humna je takođe nosio titulu mezasona. Do 1320. godine, Metohit je po rangu bio iza njega.
Ubrzo po povratku u Carigrad, Metohit je svoju ćerku Irinu udao za panhipersevasta Jovana Paleologa, carevog sinovca. Time se orodio sa dinastijom Paleolog. Humnova politička zvezda se od tada postepeno gasi.
Pored svojih političkih dužnosti, poput ambasadora u Kilikiji i u Srbiji, Metohit je nastavio da uči i piše dela. Počeo je studirati astronomiju kod Manojla Vrijenija 1312/3. godine. Bio je oženjen i imao je petoricu sinova i ćerku Irinu, suprugu Jovana Komnina Paleologa.
Građanski rat[uredi | uredi izvor]
Metohitova politička karijera završena je 1321. godine kada je imenovan velikim logotetom. Tada je bio na vrhuncu moći. Bio je i jedan od najbogatijih ljudi svoga vremena. Deo novca potrošio je na obnovu i dekoraciju manastira Hora na severozapadu Carigrada, gde se i dalje može videti njegov donatorski portret, mozaik na priprati, na ulazu u naos. Metohit je bio povezan sa Andronikom II. Svedočanstva o Metohitu govore kao o grabežljivom, isključivom i nadmenom političaru. Memoari Jovana VI Kantakuzina čak kazuju da su mnogi sinklitici starijeg Andronika 1328. godine pristali da mlađem Androniku otvore kapije prestonice ukoliko ih ovaj oslobodi velikog logoteta. Nakon što je vizantijski car poražen u građanskom ratu od svoga unuka, Andronika III, Metohit je sa njim otišao u progonstvo. Tamo se razboleo od prostatohipertrofije. Lišen je imovine i izgnan u Didimotiku. Dozvoljeno mu je 1330. godine da se vrati u Carigrad. Povukao se u manastir Horu, gde je umro 13. marta 1322. godine kao monah Teolept. Na mestu velikog logoteta nasledio ga je Aleksije Apokavk.
Dela[uredi | uredi izvor]
- O Skitima (Περί Σκυθών), u kome je među prvima uočio opasnost od Turaka (Skita) po Vizantijsko carstvo.
- Uvod u anatomiju (Στοιχείωσις)
- Lične beleške i zapažanja (Hypomnematismoi kai semeioseis gnomikai), eseji o filozofskim, istorijskim i klasičnim književnim temama.
- Poslaničko slovo (Pρεσβευτικός), izveštaj sa putovanja u Srbiju, na samom izmaku XIII veka i pregovora koje je vodio na srpskom dvoru o braku kralja Milutina sa princezom Simonidom, kao i o miru između Vizantije i Srbije
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Datiranje rođenja Metohita zavisi od datiranja njegovog poslanstva kiparskom i jermenskom kilikijskom kralju 1294. ili 1295. godine, odnosno uzrasta u kome se mladi Teodor nalazio u trenutku kada mu je otac pao u nemilost i bio prognan iz Carigrada.
- ^ Metohit je u pohvali gradu Nikeji (Νικαεύς), pisanoj oko 1290. godine, zabeležio da je "ovaj grad moja (njegova) najlepša otadžbina (zavičaj). Pored toga je dodao "delimično" (το μέρος). Tokom izgnanstva Teodora Metohita u Maloj Aziji, u Nikeji se nalazila čitava porodica, pa i sam mladi Teodor. Kasnije će se Teodor često baviti ovim gradom čiji je bio vrsni poznavalac. Teodorov pravi zavičaj bio je Carigrad, „Polis", kako ga naziva. U Carigradu je Metohit proveo prvih 13 godina života.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, tom 6, Vizantološki institut SANU, Beograd (1986)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Akademske | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
