Трнозуби чистац
| Trnozubi čistac | |
|---|---|
| |
| Stachys atherocalyx K.Koch | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Potporodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | S. atherocalyx
|
| Binomno ime | |
| Stachys atherocalyx | |
| Sinonimi[1] | |
| |
Trnozubi čistac (lat. Stachys atherocalyx) je višegodišnja biljka iz familije usnatica Lamiaceae. Ova vrsta se javlja u jugoistočnoj Evropi, Ukrajini, Transkavkazu i Maloj Aziji.[1][2]
Opis vrste[uredi | uredi izvor]
Trnozubi čistac je biljka sa drvenastim i razgranatim rizomom, koja razvija stolone. Visoka je do 70 cm, obično je uspravna ali može biti i delimično puzeća. Najčešće nerazgranata, pokrivena je upečatljivim dlakama - kratkim i krutim, kao i dugim i mekim. Listovi su izduženo lancetasti ili linearni i prekriveni su gustim sivim dlakama i na licu i na naličju. Dugački su 5-6 cm i široki 7-10 cm. Pri dnu stabljike su donji listovi koji imaju lisnu dršku, njihov obod je tupo testerasto nazubljen i ušiljenog su vrha. Gornji listovi su pri osnovi suženi, nemaju lisnu dršku i obod je ceo. Brakteje su jajastog oblika, nisu nazubljene i imaju izdužen šiljati vrh. Donje brakteje su duže od cvetova u pršljenu, a gornje su iste dužine ili kraće. Cvetovi su na kratkim drškama i organizovani su u prividne pršljenove, koji su grupisani u prividan klas. U svakom prividnom pršljenu postoji 8-10 cvetova. U donjem delu prividnog klasa pršljenovi su na većoj međusobnoj udaljenosti nego u gornjem delu. Čašica je zvonasta i dugačka oko 1 cm i, kao i listovi, prekrivena je sivim dlakama. Kao što ime vrste sugeriše, prepoznatljiva je po čašičnim zupcima, koji su izuzetno dugački - dužine čašične cevi ili čak duži. Krunica je beličasta ili belo žućkasta i na spoljašnjem delu je prekrivena dlakama. Gornja usna je nešto kraća od donje, trorežnjevite usne. Srednji režanj je široko jajast i ima upadljivu purpurnu pegu na osnovi. Prašnički konci su takože prekriveni dlakama, a a plodići su mrki, trouglasti i fino rupičavi. Cveta od juna do jula. [2]
Rasprostranjenje u Republici Srbiji[uredi | uredi izvor]
Trnozubi čistac u Srbiji nastanjuje zatravljena mesta i šikare. Poznat je jedan lokalitet na Kosovu, na planini Koritnik u okolini Prizrena. [2]
Ugroženost i zaštita vrste[uredi | uredi izvor]
Kao vrsta sa izuzetno ograničenim rasprostranjenjem u Srbiji, u Pravilniku o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva izdvojena je kao zaštićena vrsta.[3]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Cvast trnozubog čisca -
Trnozubi čistac - prepoznatljivi čašični zupci
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Stachys atherocalyx K.Koch | Plants of the World Online | Kew Science”. Plants of the World Online (na jeziku: engleski). Pristupljeno 10. 11. 2023.
- ^ a b v Josifović, M. (1974). Flora SR Srbije 6. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti. str. 424.
- ^ Pravilnik o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva: https://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/eli/rep/sgrs/ministarstva/pravilnik/2010/5/3/reg