Tupijski jezici
| Tupijski jezici | |
|---|---|
| Geografska rasprostranjenost | Južna Amerika: Brazil, Bolivija, Paragvaj, Urugvaj i severoistočna Argentina |
| Jezička klasifikacija | ? Že-tupi-karipski jezici
|
| Prajezik | Pratupijski jezik |
| Podpodela | |
| ISO 639-2 / 5 | tup |
| Glotolog | tupi1275[1] |
 Geografska rasprostranjenost tupijskih jezika | |
Tupijski jezici su jezička porodica zastupljena u Južnoj Americi, uključuju 70-ak jezika (živih i izumrlih). Najpoznati jezici ove porodice su gvaranski i (klasični) tupijski.
Pradomovina[uredi | uredi izvor]
Prema Rodrigezu (2007) pradomovina pratupijskog jezika je negde između reka Gvapore i Aripuana, u basenu reke Madeira.[2] Veliki deo ove teritorije se nalazi u brazilskoj državi Rondoniji. Od 10 podgrupa tupijskih jezika 5 je zastupljeno u ovoj državi. Prema Rodrigezu pratupijski jezik je bio u upotrebi oko 3000. p. n. e..
Istorija[uredi | uredi izvor]
Kada su prvi Portugalci doplovili do obala Brazila, primetili su da na većem delu obale koju su posetili domoroci govore sličnim jezicima. Jezuiti su zatim stvorili nekoliko književnih jezika, koje su nazvali lingva-žeral („opšti jezik”). Upotreba ovih jezik je bila široko rasprostranjena do 19. veka. Najpoznatiji od ovih jezika je bio klasični (ili staro) tupijski jezik, čiji je današnji predstavnik jezik nengatu ([ɲɛʔẽŋaˈtu]) ili „dobri jezik”, kojim govore starosedeoci oblasti Rio Negro.
U susednim španskim kolonijama, gvarani, tupijski jezik srodan starotupijskom, je imao sličan razvoj, ali je uspeo da se održi kao govorni jezik i nije ga istisnuo španski, za razliku od starotupijskog koga je skoro potpuno zamenio portugalski. Danas gvaranski jezik ima 7 miliona govornika i jedan je od zvaničnih jezika Paragvaja.
Prema Ribeiru tupijski jezici su srodni karipskim i makro-že jezicima, sa kojima čine hipotetičku makroporodicu že-tupi-karipski jezici.[3]
Klasifikacija[uredi | uredi izvor]
Prema Rodrigezu i Kabralu (2012), jezici ove porodice se dele na dve grupe: zapadnotupijske i istočnotupijske, koji se dalje dele na 10 pogrupa.[2]
Tupijski jezici:
- zapadnotupijski jezici:
- arikemski jezici (2 jezika)
- tuparski jezici (6 jezika)
- mondejski jezici (6 jezika)
- puruboransko–ramaramski jezici (3 jezika)
- istočnotupijski jezici:
- jurunajski jezici (3 jezika)
- mundurukuanski jezici (2 jezika)
- mavejski jezik
- avetski jezik
- tupijsko-gvaranski jezici (50 jezika)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian, ur. (2016). „Tupian”. Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ a b Rodrigues, Aryon Dall'Igna, and Ana Suelly Arruda Câmara Cabral (2012). "Tupían". In Campbell, Lyle, and Verónica Grondona (eds). The indigenous languages of South America: a comprehensive guide. Berlin: De Gruyter Mouton.
- ^ Rodrigues A. D., 2000, "‘Ge–Pano–Carib’ X ‘Jê–Tupí–Karib’: sobre relaciones lingüísticas prehistóricas en Sudamérica", in L. Miranda (ed.), Actas del I Congreso de Lenguas Indígenas de Sudamérica, Tome I, Lima, Universidad Ricardo Palma, Facultad de lenguas modernas, p. 95-104.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Rodrigues, Aryon Dall'Igna (2007). "As consoantes do Proto-Tupí". In Ana Suelly Arruda Câmara Cabral, Aryon Dall'Igna Rodrigues (eds). Linguas e culturas Tupi, p. 167-203. Campinas: Curt Nimuendaju; Brasília: LALI.
