Ulica Velike stepenice (Beograd)
  Ulica Velike stepenice
| |
|---|---|
  | |
| Opština | Gradska opština Savski venac |
| Početak | Karađorđeva 13 (podnožje stepenica) |
| Kraj | Pariska 9 (vrh stepenica) |
| Dužina | 120 m, same stepenice 90 m |
| Stvorena | 1862. |
| Nazvana | 1872. |
_03.jpg) | |
 
| |
Ulica Velike stepenice je pešačka ulica u Beogradu, u opštini Savski venac. Stepenice su sagrađene 1862. godine i predstavljaju prvi uređeni prilaz od Kalemegdana i beogradske varoši do Savskog pristaništa. Iako je gotovo cela pod stepeništem, sa ukupno 108 stepenika, status ulice dobila je još 1872. godine. Spaja Kosančićev venac i Karađorđevu ulicu.
Ime
[uredi | uredi izvor]Velike stepenice dobile su naziv 1872. prilikom imenovanja beogradskih ulica, iako je Veliko stepenište na Kalemegdanu nosilo gotovo isto ime. Trideset godina nakon toga, 1902. godine, doneta je odluka prema kojoj je ova ulica trebalo da dobije naziv Stepenište kneza Mihaila. Postoje različita mišljenja zašto do toga nije došlo. Smatra se da ova odluka ili nije sprovedena ili, ukoliko jeste, da ulica nije dugo zadržala novonastali naziv.[1]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Kada se, povodom smrti kneza Miloša u jesen 1860. godine, u Beogradu okupila čitava porodica Obrenović na skup je došla i sestra knez Mihaila, Perka Bajić. Perku je na povratku knez lično ispratio do pristaništa na lađu. Vraćajući se uzbrdo ka Sabornoj crkvi, uverio se u neprohodnost između beogradske varoši i obale reke Save. U to vreme put od Savskog pristaništa do beogradske varoši bio je samo uski prolaz strmom stazom koja je pratila teren, uzbrdo i nizbrdo.[2] Beogradska opština je više puta pokušavala da izgradi stepenice, ali su je sprečavali Turci, koji su bili vlasnici nekih parcela na tom potezu.[3] Knez je tada naredio da se odmah, o njegovom trošku, na tom mestu izrade kamene stepenice.[1] Godine 1862. potpisan je sporazum o obavezi iseljavanja turskog stanovništva iz svih mesta u Srbiji,[4] pa je ovaj poduhvat mogao biti realizovan.
Izgradnja
[uredi | uredi izvor]Knežev prilog za ovu gradnju iznosio je 300 dukata, a stepenice je gradio građevinar Štajnlehner. Izgradnja je završena 1862. godine.[1] Od vrha stepeništa na Kosančićevom vencu do podnožja vodi 108 stepenika, a od podnožja do Karađorđeve ulice još oko 30 metara ravnog puta.[5]
Značaj Velikih stepenica grad
[uredi | uredi izvor]_01.jpg)
Izgradnjom Velikih stepenica beogradska varoš spojila se sa pristaništem, a to je za tadašnje Beograđane značilo sponu sa svetom. Čak ih je Jovan Skerlić nazvao Prozorom u svet.[5]
Nekada je kraj oko Stepenica bio najživlji deo grada. Sve što je u Beograd dolazilo iz Austrije i ostalih delova Evrope moralo je proći tuda, jer je Železnički most sagrađen tek 1884. godine. Do tada, a i kasnije, do Prvog svetskog rata, oko pristaništa je bio veoma živ saobraćaj, jer je to bio trgovački i putnički centar tadašnje srpske prestonice. Duž Velikih stepenica sa obe strana bile su poređane male zanatske radnje, jedna do druge, i tu je kao na pristaništu po celu noć bilo prolaznika i uličnih prodavaca. Radnje su noću bile zatvorene, ali su ulični prodavci sedeli ispred njih i po celu noć nudili svoju robu. Posle Velikog rata granice su pomerene ka zapadu, pa ovo više nije bio pogranični deo države i stepenice su izgubile svoj dotadašnji značaj.[5]
Velike stepenice danas
[uredi | uredi izvor]_02.jpg)
Savsko pristanište je danas pristanište za turističke brodove. Velike stepenice su pešačka ulica i turistička atrakcija duž koje se nalaze kafići i restorani.[5][6][7]
Rekonstrukcije
[uredi | uredi izvor]Ovo stepenište sa statusom ulice prvi put je rekonstruisano 1904. godine. Početkom 21. veka bilo je u fazi raspadanja, pa je 2005. sto godina posle prve rekonstrukcije, raspisan konkurs za njegovu rekonstrukciju. Poslednja obnova bila 2015. godine, kada je stepenište obloženo granitnim pločama, popravljeni su potporni zidovi i popravljena metalna ograda.[1]
Status zaštite
[uredi | uredi izvor]Velike stepenice čine deo prostorne kulturno istorijske celine Kosančićev venac, koji se nalazi pod zaštitom grada Beograda. Ovaj deo grada predstavlja jednu od retkih očuvanih starih urbanih celina, gde se još u srednjem veku formiralo i razvijalo srpsko naselje, sa crkvom i grobljem. Početkom 19. veka postao je jezgro oko koga se izgrađuje, razvija i širi Beograd. Kosančićev venac je svojom kaldrmom, dvorištima i zgradama do danas sačuvao deo arhaične atmosfere.[1]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]- Ulica Male stepenice (Beograd)
- Prostorno kulturno-istorijske celine od velikog značaja
- Veliko stepenište u Kalemegdanskom parku
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g d Cvejić, B. (20. 11. 2016). „Velike stepenice: Izgradnja o trošku kneza Mihaila”. Danas. Pristupljeno 2. 3. 2020.
- ^ Nušić, Branislav (1984). „Preterana usluga”. Stari Beograd. Beograd: Prosveta. str. 183. Pristupljeno 3. 3. 2020.
- ^ „Velike stepenice Beograd”. Moja Avantura. Pristupljeno 2. 3. 2020.
- ^ Istorija Beograda 2. Beograd: Prosveta. 1974. str. 307.
- ^ a b v g Nikolić, Zoran (27. 8. 2014). „Savsko "prozorče u svet"”. Novosti. Pristupljeno 3. 3. 2020.
- ^ „RESTORAN STEPENICE”. gdeizaci.com. Pristupljeno 4. 3. 2020.
- ^ „MULLER CAFE RESTORAN”. navidiku.rs. Pristupljeno 4. 3. 2020.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- Stojanović, Marko (14. 8. 2019). „Rekonstrukcija Karađorđeve ulice – od Velikih stepenica do nove pasarele”. Gradnja.rs. Pristupljeno 4. 3. 2020.