Fabrika celuloze i papira Prijedor
| Fabrika celuloze i papira - Celpak Prijedor | |
|---|---|
 | |
| Delatnost | Proizvodnja celuloze i papira |
| Osnovano | 1947. Prijedor, |
| Osnivači | Vlada FNRJ |
Fabrika celuloze i papira Prijedor - Celpak (Fabrika celuloze, Celpapir, Celpak ) sulfitnim postupkom proizvodi celulozu i od nje papir; vrši preradu papira i proizvodi papirnu konfekciju. Počela je sa radom 1950. godine. [1]
Istorijat fabrike[uredi | uredi izvor]
Fabrika celuloze i papira u Prijedoru osnovana je „Rešenjem“ Vlade FNRJ-e , broj IV .br. 2936/47 od 24. avgusta 1947.g. a njena izgradnja je počela još u maju iste godine na prostoru jugoistočno od grada Prijedora na desnim obalama rijeka Miloševice, Gomjenice i Sane uz uskotračnu prugu Prijedor – Drvar , na parceli „Radetića gaj“. Fabriku su gradili stručni kadrovi sa prostora cijele tadašnje države postavljani dekretima Vlade FNRJ-e, a fizička radna snaga je gotovo isključivo bilo domicilno podkozarsko stanovništvo . Izgradnja je završena a fabrika svečano puštena u rad 27. jula 1950. godine. Poslije fabrike celuloze, 27. jula 1960g. puštena je u rad i fabrika papira. Objedinjene fabrike 1961.g. postaju fabrika „Celpapir“, da bi integrisani sa drvarskom fabrikom „Celpak“ postali RO „Celpak“. Danas je fabrika privatizovana. 6.septembra 1950. godine održana prva sjednica Radničkog savjeta. (Radnički savjet je najviši organ radničkog samoupravljanja preduzećima) [2] [1]
Fabrički tehnološki proces[uredi | uredi izvor]
Prve mašine i prva fabrička postrojenja u Fabrici celuloze i papira su dobijeni kao ratna odšteta Njemačke Jugoslaviji - reparacija. Primarna djelatnost fabrike je proizvodnja celuloze iz koje se dobija papir. (Celuloza je bijela vlaknasta materija bez ukusa i mirisa, netopljiva u vodi i ogranskim rastvaračima. Glavni je sastojak ćelijskih zidova biljaka. Najrasprostranjeniji je polisaharid i najrašireniji organski spoj u prirodi. [3] Celuloza se dobija u fabričkom tehnološkom procesu mehaničke i hemijske obrade određenih organskih materija, a najviše i najčešće drveta. Posebnim tehnološkim procesima od celuloze se dobijaju: papir, papirna ambalaža i konfekcija, vata, pamučna i tekstilna vlakna za tekstilnu industriju, a od njenih derivata proizvode se i lakovi, eksplozivi, ljepila, celuloid, sintetska vata, tkanina i dr. Celuloza u ovoj fabrici se proizvodi iz drveta. Ono se mehanički usitnjava u takozvane „sječke“, koje se ispiraju, kuhaju u autoklavima ili kuhačima, i hemijski tretiraju u tzv. sulfitnom postupku. Celuloza se u daljnjem tehnološkom procesu dobija cijeđenjem, ispiranjem i po potrebi sušenjem, i ona je tzv. „nebjeljena celuloza“. Zavisno o namjeni ona se izbijeljuje i dobija se tzv. „bijeljena “ celuloza. Poslije dobijene celuloze u Fabrici celuloze, iz nje se, u posebnom tehnološkom procesu, u Fabrici papira proizvodi papir . Daljnjim tehnološkim procesima nastaju mnogobrojni proizvodi od paprira. [1]
Značajni fabrički radnici[uredi | uredi izvor]
Monteri brigadiri koji su gradili fabriku: Svetozar Kresojević, Nedeljko Kokotović Tarzan, Josip Kolčak, Radomir Banović, Franjo Domazet...Među inovatorima za koje se zna i van Jugoslavije, a koji su unaprijedili tehnologiju prerade drveta i celuloze bili su: Rajko Bogunović, Vukašin Batoz Kašo, Rade Kantar, Jovo Knežević. Prvi predsjednik Radničkog savjeta bio je Franjo Domazet. „Kaloričnu centralu“ , glavni objekat za proizvodnju struje u fabrici ali i dijelu grada vodio je Leo Iskra. Prvi profesionalni vozači kamiona u fabrici ali i gradu bili su: Besim Krkić (dijamantna značka fabrike „Mercedes“ za vožnju bez saobraćajnih prekršaja i nezgoda), Braco Zurovac i D. Ćatović. Za osnivanje i vođenje vatrogasnog i streljačkog društva zaslužni su Stevo Peretin i Boško Zorić.
Direktori: Josip Mesarić, Jaroslav Kudera, Marijan Potočnjak, Rastko Milić, Ilija Ćupurdija, Kosta Čelar, Asim Sušić, Abaz Terzić, v.d. Stojan Baltić, Mustafa Ćoralić, Dragomir Kaurin; tehnički direktori: Rudolf Šram, Jaroslav Kudera, Mladen Karanović, Kosta Čelar, Dragoslav Novaković, Mesud Smailagić, v.d. Jovan Kadić, Dušan Banović; komercijalni direktori: Željko Kornicer, Edgar Iglić, Tihomir Marošan, Joža Vrbančič, Danko Damjanović, Halid Bikić, Milan Vojinović, Dragomir Kaurin, Ekrem Sinanović, Mile Balaban. Direktor Marijan Potočnjak je najuspješniji direktor u istoriji Fabrike. Za vrijeme njegovog rukovođenja Fabrikom proizvodnja i životni standard radnika su najbrže i najviše uznapredovali, a u gradu Prijedoru se najviše gradilo.[1]
Fabrika radnicima[uredi | uredi izvor]
U fabrici se brinulo o zdravlju radnika. Neposredno po puštanju Fabrike u rad te 1950. godine u krugu fabrike izgrađena je i ambulanta za zdravstveni nadzor radnika. 1958. godine ambulanta prerasta u Dom zdravlja i useljava u novoizgrađenu zgradu u neposrednoj blizini Fabrike . Prvi ljekar koji je pružao ljekarsku pomoć radnicima Fabrike bio je dr Svetozar Savić. Prvi zaposleni fabrički ljekar bio je dr Risto Zec, a prvi zubarski stručnjak Husein Katica a potom i Srđo Srdić.
Transparentnost u upravljanju i poslovanju Fabrikom obezbjeđuje, a probleme i radne uspjehe bilježi, blagovremenim i tačnim obavještavanjem fabrički list. Prvi broj ovih novina izašao je iz pera glavnog i odgovornog urednika Branka Trkulje 1. maja 1958.g. i zvao se "Bilten", da bi već 27. maja iste godine, promjenivši naziv u "Celuloza", bio promovisan u zvanično glasilo Fabrike celuloze sa mjesečnim tiražem od 1500 primjeraka.
Opismenjavanje radnika vršio je Petar Joksimović koji je bio i prvi fabrikčki bibliotekar.
U novoosnovanom kulturno umjetničkom društvu "Petar Kočić" okupio se već broj radnika i radničke i školske omladine u horsku, muzičku, folklornu, recitatorsku i dramsku sekciju. Tu su bili Boris Ovsenjikov , Dušan Suhanek i Stjepan Peretin. Muzičku sekciju su osnovali inženjer Antun Donat i Josip Zombra čiji je muzičko dejlovanje značajno i za grad Prijedor.
U fabrici su postojale mnogobrojne sportske i kulturne sekcije. Osnovan je fudbalski klub „Caluloza“, kao i šahovski , bokserski i veslački klub. 1950. godine, odmah po početku rada Fabrike, u restoranu - kafani "Golubinjaku", drvenoj sojenici sa terasama, postavljenoj na desnoj obali rijeke Sane nešto iznad vodostanice, osnovano je Pomorsko - brodarsko društvo. Osnivači su bili Radomir Banović, Mladen Đermanović i Salih Kovačević. Restoran je vodio predratni ugostitelj Dragutin Ostojić. U izgrađenom Domu sportova bila je kuglana sa svojim kuglaškim klubom kao i biblioteka. U sklopu doma postojala je restoran-sala u kojoj su gostovali tada prvi estradni umjetnici iz cijele države, održavane igranke i druge zabave. Tu se gledao i prvi televizijski program. Fabrika je omogućavala svojim radnicima odmor na moru u Biogradu i Omišu pod izuzetno povoljnim uslovima plaćanja.[1]
Značaj fabrike[uredi | uredi izvor]
Gotovo svo domicilno stanovništvo koje je izgradilo fabriku i zaposlilo se u njoj. Tako je poratna nezaposlenost u velikom procentu smanjena. Životni standar građana Prijedora se podigao.
Sredstvima fabrike izgrađeni su vodovod i kanalizacija, asfaltirane prve ulice, napravljeni prvi restorani i kafane. Izgrađene su prve stambene zgrade i čitava nova naselja zgrada u ulicama Vuka Karadžića, Ilije Stojanovića i Radničkoj. Izgrađeni su i prvi prijedorski soliteri, kao i zgrada Opštine Prijedor, Amatersko pozorište, hala sportova „Mladost“. Napravljeni su prvi teniski tereni, fudbalska igrališta i gradski stadion. Fabrika celuloza odškolovala je svojim stipendijama veliki broj najobrazovanijih sugrađana.
Pored prijedorske gimnazije i Fabrika celuloza je sudjelovala u kulturnom i sportskom životu grada, mjenjajući i unapređujući njegov gradski profil. [1]
Zanimljivost[uredi | uredi izvor]
Ulaznice na Svjeskom prvenstvu u fudbalu 1966.g. u Engleskoj bile su štampane na „Celpakovom papiru“. [1]