Fantazijske novčanice
Fantazijske novčanice ili fantazijski novac (engl. fantasy issues) označava izdanja slična novcu, čija je osnovna karakteristika da nisu odobrena od bilo koje institucije državne vlasti suverene države u čije se ime, ili za čiju se teritoriju (ili delove teritorije) taj „novac” štampa ili kuje. Kako se radi uglavnom o privatnim izdanjima novčanica ona nisu sredstvo plaćanja, već najčešće imaju političku ili nepolitičku propagandnu ulogu.[1]
Osnovne postavke[uredi | uredi izvor]
Fantazijske novčanice, su izmišljena i lažna monetarna izdanjima, često se vrlo tipičnim falsifikatima. Njihovo izdavanje najčešće, ima propagandno-političku ulogu. Zato su u svetu izdavači ovog novca razni separatistički, oslobodilački i drugi pokreti, uglavnom u inostranstvu (politička emigracija).[2]
Izdavači ovih novčanica mogu biti i privatna lica ili institucije u samoj zemlji za koju se isti izdaje.
Kako se radi uglavnom o privatnim izdanjima koja nisu sredstvo plaćanja, fantazijski novac najčešće ima propagandnu funkciju (političku ili nepolitičku).
Zanimljivo je da se najveći broj novčanice ove vrste odnose na bivšu SFR Jugoslaviju.[3] Naime prvi nagoveštaji raspada Jugoslavije tesno su bili vezani za numizmatiku. Takav novac se pojavio u svim federalnim jedinicama biše SFR Jugoslavije osim u Vojvodini. Neka od ovih izdanja poput slovenačkih tada još nezvaničnih „Lipa” koje su proglašene za polu-zvanična sredstva plaćanja, uporedo sa još uvek službenim jugoslovenskim dinarom. Već početkom 1990. godine lipa zauzima mesto u monetarnom sistemu Slovenije. To tolerišu slovenačke, a ne sprečavaju jugoslovenske savezne vlasti. Prvo izdanje bila je novčanica od 1 lipe sa datumom 29.11.1989. godine. Da ovaj trend štampanja fantazijskih novčanica nije karakterističan samo za one zemlje koje su želele da napuste Jugoslaviju govori i podatak da je i u Srbije došlo do pojave izdavanja fantazijskih novčanica početkom 1990-ih. To su bila suvenir izdanja propagandnog karaktera, oba izdanja - za Srbiju i za Crnu Goru - štampana u Užicu. To je bila „Srbijanka” kao novčanica Republike Srbije i tzv. Ujedinjenih Srpskih Republika, kao i „Perper” kao novčanica Republike Crne Gore.[1]
Međutim motiv za izradu ovih novčanica ne mora biti političko-propagandni (ako je to najčešći razlog izdavanja), već želja nekog autora da vidi i pokaže drugima kako su neke novčanice mogle izgledati da su bile izdate.
Takođe pojedini numizmatičari da bi malo osvežili numizmatičko tržište, u oblasti fantazijskih novčanica, pristupaju izradi „novih” čiji se dizajn bazira na neizdanim novčanicama. Primer za to su novčanice FNR Jugoslavije s kraja 40-ih i početka 50-ih godina koje su poznate pod imenom „Informbiro serija”. Ove novčanice štampao je u Nemačkoj početkom 20. veka nem. Manfred Dietl.[1]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Ranko Mandic; Katalog fantazijskog metalnog novca jugoslovenskih zemalja (1934-1990); Moneta; Beograd; 1990
- ^ Dr. Ivan Turk; Omejevanje in razclenjevanje denarja v numizmatiki; Num. vestnik št.8; Ljubljana; 1980
- ^ Sulejmanagic, Amer. „KULINI - Fantazijski papirni novac Bosne i Hercegovine”. Magbul Škoro-sakupljač papirnog novca i razglednica. Arhivirano iz originala 18. 10. 2016. g. Pristupljeno 17. 10. 2016.