Корисник:Padraga/песак

Arapski nacionalizam

Arapski nacionalizam (arap. القومية العربية‎; al-Qawmiyya al-`arabiyya) je nacionalistička ideologija koja se poziva na dostignuća arapske kulture, jezika i književnosti na temelju kojih se zalaže za političko ujedinjenje Arapskog sveta od Atlantskog okeana do Arapskog mora. Ideologija se javlja krajem 19. veka, značajnije se prima tokom velikog Arapskog ustanka protiv Osmanskog Carstva (1916. – 1918.).

Na samom početku arapskog nacionalizma održan je Arapski kongres u Parizu 1913. godine, koji je verbalizirao zahtev za širu autonomiju Arapa u Osmanskom carstvu. Za vreme Prvog svetskog rata, Arapi u današnjoj Saudijskoj Arabiji podižu 1916. godine Arapski ustanak protiv Osmanskog carstva, te uz britansku i francusku potporu zauzimaju krajem rata područja Jordana, Sirije i Iraka, te čitavog Arapskog poluotoka. Čitavo to područje je međutim pod snažnim uticajem i čak vlašću Velike Britanije i Francuske, a njime vladaju arapske velikaške porodice s posve nemodernim nazorima: moderno obrazovani intelektualci će narednih vekova prenositi u taj deo sveta nacionalističke i republikanske ideje kakve su bile moderne u zemljama u kojima su se školovali.

Arapski nacionalisti stavljaju naglasak na nacionalni identitet Arapa, radije nego na Islam (znaju ukazivati da su Arapi stvorili Islam, a ne obrnuto); makar uglavnom nisu ateisti. Stoga se - suprotno islamistima - zalažu za modernizaciju koja će nastojati uspostaviti u arapskim zemljama suvremene i efikasne ustanove prema uzorima iz suvremenog sveta, čak i ako ti uzori ne mogu naći uporišta u islamskoj tradiciji.

Arapski nacionalisti su kroz vekove bili republikanci, te su zaista svrgnuli monarhije u Egiptu (1952.), Tunisu (1957.), Iraku (1963.), Libiji (1969.) i Severnom Jemenu (1970., nakon Građanskog rata u Severnom Jemenu između monarhista i republikanaca, koji je trajao od 1962. godine).

U prvoj polovini 20. veka dobija arapski nacionalizam i antikolonijalističku dimenziju usmerenu protiv kolonijalističkih sila Zapadnog sveta, a u drugoj polovini i anticionističku (nakon osnivanja Izraela u do tada Arapima nastanjenoj Palestini) odnosno socijalističku, uz zbližavanje sa SSSR-om. Neki od najpoznatijih predstavnika arapskog nacionalizma bili su egipatski predsednik Gamal Abdel Naser (te se govori o naserizmu), libijski pukovnik Muammar al-Gaddafi, te sirijski filozof Michel Aflaq koji se smatra utemeljiteljem baasizma. Među arapske nacionaliste ubrajaju se i Jaser Arafat, dugogodišnji (od 1966. do smrti 2004. godine) vođa Palestinske oslobodilačke organizacije, Hafez al-Assad, predsjednik Sirije 1971. – 2000., te Habib Bourguiba, predsjednik Tunisa 1957. – 1987. godine.

Arapskom nacionalizmu je srodan panarabizam, koji poziva na zbližavanje i tesnu saradnju arapskih država.

Uticaj arapskog nacionalizma je svoj vrhunac doživio krajem 1960.-ih godina, da bi zapao u ozbiljnu krizu nakon Šestodnevnog rata 1967. godine kada su arapske zemlje predvođene Egiptom i podržavane od Sovjetskog Saveza doživele teški poraz.

Najznačajniji oprečni pan-pokret arapskom nacionalizmu jest sunitski panislamizam koji poziva na obnovu islamskog (dakle, ne samo arapskog) kalifata.

Veze

• Arapski svet
• Arapska liga
• Panarabizam
• Naserizam
• Baasizam

Literatura

• Choueiri, Youssef M. 2000. Arab nationalism: nation and state in the Arab world. Blackwell Publishing. Oxford, U.K.. ISBN 9780631217282. OCLC 4713354

• Hiro, Dilip. 1996. Arab nationalism. Dictionary of the Middle East. St. Martin's Press. New York. str. str. 24.-25. ISBN 9780312125547. OCLC 34076807

• Khalidi, Rashid. 1991. The origins of Arab nationalism. Columbia University Press. New York. ISBN 9780231074346. OCLC 23732543