Пређи на садржај

Rak dojke — разлика између измена

С Википедије, слободне енциклопедије
Интерактиван преглед историје
← Старија изменаНовија измена →
Садржај обрисан Садржај додат
ВизуелноВикитекст
Нема описа измене
ознаке: мобилна измена мобилно веб-уређивање
.
Ред 1: Ред 1:
{{Infobox disease-lat
{{Infobox medical condition (new)
| Name = Rak dojke
| name = Rak dojke
| image = Mammo breast cancer wArrows.jpg
| DiseasesDB = 1598
| caption = [[Mamogram]]i pokazuju normalnu dojku (levo) i rak dojke (desno).
| Image = Mammo breast cancer.jpg
| field = [[Oncology]]
| Caption = [[Mamogram]]i pokazuju normalnu dojku (levo) i rak dojke (desno).
| symptoms = Lump in a breast, change in breast shape, [[dimpling]] of the skin, fluid coming from the nipple, a newly inverted nipple, red scaly patch of skin<ref name=NCI2014Pt/>
| ICD10 = {{ICD10|C|50||c|50}}
| complications =
| ICD9 = {{ICD9|174}}-{{ICD9|175}},{{ICD9|V10.3}}|
ICDO =
| onset =
| OMIM = 114480
| duration =
| MedlinePlus = 000913
| causes =
| risks = Female, [[obesity]], lack of exercise, [[alcoholic beverage|alcohol]], [[hormone replacement therapy]] during [[menopause]], [[ionizing radiation]], early age at [[menarche|first menstruation]], having children late or not at all, older age, prior breast cancer, family history, [[Klinefelter syndrome]]<ref name=NCI2014Pt /><ref name=WCR2014 /><ref name = NICHD>{{cite web |url = http://www.nichd.nih.gov/health/topics/klinefelter_syndrome.cfm |title = Klinefelter Syndrome |accessdate = |date = 24 May 2007 |publisher = [[Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development]] |archiveurl = https://web.archive.org/web/20121127030744/http://www.nichd.nih.gov/health/topics/klinefelter_syndrome.cfm |archivedate = 27 November 2012 |deadurl = yes }}</ref>
| eMedicineSubj = med
| diagnosis = [[Tissue biopsy]]<ref name=NCI2014Pt />
| eMedicineTopic = 2808
| differential =
| eMedicine_mult = {{eMedicine2|med|3287}} {{eMedicine2|radio|115}} {{eMedicine2|plastic|521}}
| MeshID = D001943
| prevention =
| treatment = [[Surgery]], [[radiation therapy]], [[chemotherapy]], [[Hormonal therapy (oncology)|hormonal therapy]], [[targeted therapy]]<ref name=NCI2014Pt />
}}
| medication =
[[Rak (bolest)|Rak]] dojke je najčešći zloćudni [[tumor]] kod žena. Retko se javlja pre 20. godine života, a najčešći je između 55. i 70. godine života. Ova [[bolest]] preti sve većem broju [[žena]], a najveći uzrok je mala informisanost, i neredovni pregledi. Od raka dojke mogu oboleti i [[muškarci]], ali je rak dojke stotinu puta češći kod žena, nego u muškaraca.
| prognosis = [[Five-year survival rate]] ~85% (US, UK)<ref name=SEER2014 /><ref name=UK2013Prog />
[[Dojka]] se sastoji od žlezdanog i potpornog [[Ткиво (биологија)|tkiva]]. Žlezdano tkivo čine mlečne žlezde i mlečni kanali, a potporno čine masno i vezivno tkivo. Najveći broj karcinoma dojke javlja se u gornjem spoljnjem kvadrantu i izdancima žlezdanog tkiva usmerenim prema aksili (pazušnoj jami). Zloćudni tumori dojke najčešće su epitelnog porekla. Mogu nastati iz epitela kanalića (90%) ili epitela režnjića (10%), a oba se dele na one koji nisu probili bazalnu membranu (neinfiltrirajući in situ) i na one koji su se probili (infiltrirajući).
| frequency = 2.1 million affected as of 2015<!-- prevalence --><ref name=GBD2015Pre>{{cite journal |last1 = GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence |first1 = Collaborators. |title = Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015. |journal = Lancet |date = 8 October 2016 |volume = 388 |issue = 10053 |pages = 1545–1602 |pmid = 27733282 |doi = 10.1016/S0140-6736(16)31678-6 |pmc = 5055577 }}</ref>

| deaths = 533,600 (2015)<ref name=GBD2015De>{{cite journal |last1 = GBD 2015 Mortality and Causes of Death |first1 = Collaborators. |title = Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015. |journal = Lancet |date = 8 October 2016 |volume = 388 |issue = 10053 |pages = 1459–1544 |pmid = 27733281 |doi = 10.1016/s0140-6736(16)31012-1 |pmc = 5388903 }}</ref>

}}{{rut}}
Opasnost od raka dojke je povećana u žena:
<!-- Definitions and Symptoms -->

[[Rak (bolest)|Rak]] dojke je najčešći zloćudni [[tumor]] kod žena.<ref>{{cite web |title = Breast Cancer |url = http://www.cancer.gov/cancertopics/types/breast |website = NCI |accessdate = 29 June 2014 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20140625232947/http://www.cancer.gov/cancertopics/types/breast |archivedate = 25 June 2014 |df = dmy-all |date = January 1980 }}</ref> Retko se javlja pre 20. godine života, a najčešći je između 55. i 70. godine života. Ova [[bolest]] preti sve većem broju [[žena]], a najveći uzrok je mala informisanost, i neredovni pregledi. Od raka dojke mogu oboleti i [[muškarci]], ali je rak dojke stotinu puta češći kod žena, nego u muškaraca. [[Dojka]] se sastoji od žlezdanog i potpornog [[Ткиво (биологија)|tkiva]]. Žlezdano tkivo čine mlečne žlezde i mlečni kanali, a potporno čine masno i vezivno tkivo. Najveći broj karcinoma dojke javlja se u gornjem spoljnjem kvadrantu i izdancima žlezdanog tkiva usmerenim prema aksili (pazušnoj jami). Zloćudni tumori dojke najčešće su epitelnog porekla. Mogu nastati iz epitela kanalića (90%) ili epitela režnjića (10%), a oba se dele na one koji nisu probili bazalnu membranu (neinfiltrirajući in situ) i na one koji su se probili (infiltrirajući). Signs of breast cancer may include a [[Breast lump|lump]] in the breast, a change in breast shape, [[dimpling]] of the skin, fluid coming from the nipple, a newly inverted nipple, or a red or scaly patch of skin.<ref name=NCI2014Pt>{{cite web |title = Breast Cancer Treatment (PDQ®) |url = http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/breast/Patient/page1/AllPages |website = NCI |accessdate = 29 June 2014 |date = 23 May 2014 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20140705110404/http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/breast/Patient/page1/AllPages |archivedate = 5 July 2014 |df = dmy-all }}</ref> In those with [[Metastatic breast cancer|distant spread of the disease]], there may be [[bone pain]], swollen [[lymph node]]s, [[shortness of breath]], or [[jaundice|yellow skin]].<ref>{{cite book |last1 = Saunders |first1 = Christobel |last2 = Jassal |first2 = Sunil |title = Breast cancer |date = 2009 |publisher = Oxford University Press |location = Oxford |isbn = 978-0-19-955869-8 |page = Chapter 13 |edition = 1. |url = https://books.google.com/books?id=as46WowY_usC&pg=PT123 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20151025013217/https://books.google.com/books?id=as46WowY_usC&pg=PT123 |archivedate = 25 October 2015 |df = dmy-all }}</ref>
- koje su imale prvu [[menstruacija|menstruaciju]] pre 12. godine

- koje su imale [[menopauza|menopauzu]] pre 50. godine

- koje nisu rodile ili su rodile posle 30. godine

- u kojih je kod [[biopsija|biopsije]] dojke nađen poremećaj normalnih struktura [[ćelija]]


<!-- Causes and Diagnosis' -->
- koje su operisane zbog raka jedne dojke (verovatna učestalost raka u drugoj dojci je oko 6%)
Risk factors for developing breast cancer include being female, [[obesity]], lack of physical exercise, drinking [[alcoholic drink|alcohol]], [[hormone replacement therapy]] during [[menopause]], [[ionizing radiation]], early age at [[menarche|first menstruation]], having children late or not at all, older age, prior history of breast cancer, and family history.<ref name=NCI2014Pt /><ref name=WCR2014>{{cite book |title = World Cancer Report 2014 |date = 2014 |publisher = World Health Organization |isbn = 978-92-832-0429-9 |pages = Chapter 5.2 }}</ref> About 5–10% of cases are due to genes [[Heredity|inherited]] from a person's parents,<ref name=NCI2014Pt /> including [[BRCA1]] and [[BRCA2]] among others.<ref name=NCI2014Pt /> Breast cancer most commonly develops in cells from the lining of [[lactiferous duct|milk ducts]] and the [[lobules]] that supply the ducts with milk.<ref name=NCI2014Pt /> Cancers developing from the ducts are known as [[Mammary ductal carcinoma|ductal carcinomas]], while those developing from lobules are known as [[lobular carcinoma]]s.<ref name=NCI2014Pt /> In addition, there are more than 18 other sub-types of breast cancer.<ref name=WCR2014 /> Some cancers, such as [[ductal carcinoma in situ]], develop from [[pre-invasive lesions]].<ref name=WCR2014 /> The diagnosis of breast cancer is confirmed by taking a [[breast biopsy|biopsy]] of the concerning lump.<ref name=NCI2014Pt /> Once the diagnosis is made, further tests are done to determine if the cancer has spread beyond the breast and which treatments are most likely to be effective.<ref name=NCI2014Pt />


<!-- Screening and treatments -->
- ako je u porodici neko od bliskih srodnika imao rak dojke
The balance of benefits versus harms of [[breast cancer screening]] is controversial. A 2013 [[Cochrane review]] stated that it is unclear if [[mammography|mammographic]] screening does more good or harm.<ref name=Got2013>{{cite journal |vauthors = Gøtzsche PC, Jørgensen KJ |title = Screening for breast cancer with mammography |journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews |volume = 6 |issue = 6 |pages = CD001877 |date = 4 June 2013 |pmid = 23737396 |doi = 10.1002/14651858.CD001877.pub5 }}</ref> A 2009 review for the [[US Preventive Services Task Force]] found evidence of benefit in those 40 to 70 years of age,<ref>{{cite journal |last1 = Nelson |first1 = HD |last2 = Tyne |first2 = K |last3 = Naik |first3 = A |last4 = Bougatsos |first4 = C |last5 = Chan |first5 = B |last6 = Nygren |first6 = P |last7 = Humphrey |first7 = L |title = Screening for Breast Cancer: Systematic Evidence Review Update for the US Preventive Services Task Force [Internet]. |date = November 2009 |pmid = 20722173 }}</ref> and the organization recommends screening every two years in women 50 to 74 years old.<ref name=USPSTFScreen2016>{{cite journal |last1 = Siu |first1 = Albert L. |title = Screening for Breast Cancer: U.S. Preventive Services Task Force Recommendation Statement |journal = Annals of Internal Medicine |date = 12 January 2016 |doi = 10.7326/M15-2886 |pmid = 26757170 |volume = 164 |issue = 4 |pages = 279–96 }}</ref> The medications [[tamoxifen]] or [[raloxifene]] may be used in an effort to prevent breast cancer in those who are at high risk of developing it.<ref name=WCR2014 /> [[Preventive mastectomy|Surgical removal of both breasts]] is another preventative measure in some high risk women.<ref name=WCR2014 /> In those who have been diagnosed with cancer, a number of treatments may be used, including [[surgery]], [[radiation therapy]], [[chemotherapy]], [[Hormonal therapy (oncology)|hormonal therapy]] and [[targeted therapy]].<ref name=NCI2014Pt /> Types of surgery vary from [[breast-conserving surgery]] to [[mastectomy]].<ref name="ACSfive">{{Citation |author1 = American College of Surgeons |author1-link = American College of Surgeons |date = September 2013 |title = Five Things Physicians and Patients Should Question |publisher = American College of Surgeons |work = [[Choosing Wisely]]: an initiative of the [[ABIM Foundation]] |page = |url = http://www.choosingwisely.org/doctor-patient-lists/american-college-of-surgeons/ |accessdate = 2 January 2013 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20131027085747/http://www.choosingwisely.org/doctor-patient-lists/american-college-of-surgeons/ |archivedate = 27 October 2013 |df = dmy-all }}</ref><ref name=NCI2014TxProf>{{cite web |title = Breast Cancer Treatment (PDQ®) |url = http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/breast/healthprofessional/page1/AllPages |website = NCI |accessdate = 29 June 2014 |date = 26 June 2014 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20140705110521/http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/breast/healthprofessional/page1/AllPages |archivedate = 5 July 2014 |df = dmy-all }}</ref> [[Breast reconstruction]] may take place at the time of surgery or at a later date.<ref name=NCI2014TxProf /> In those in whom the cancer has spread to other parts of the body, treatments are mostly aimed at improving quality of life and comfort.<ref name=NCI2014TxProf />


<!-- Prognosis and Epidemiology-->
- posle 50. godine života opasnost se povećava s gojaznosti i odnosom telesne težine prema visini. Žene s vlažnim cerumenom (cerumen = usna mast) sklonije su raku dojke.
Outcomes for breast cancer vary depending on the cancer type, [[cancer staging|extent of disease]], and person's age.<ref name=NCI2014TxProf /> Survival rates in the [[developed world]] are high,<ref name=WCR2008>{{cite web |publisher = [[International Agency for Research on Cancer]] |year = 2008 |title = World Cancer Report |url = http://www.iarc.fr/en/publications/pdfs-online/wcr/2008/wcr_2008.pdf |accessdate = 26 February 2011 |deadurl = yes |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110720232417/http://www.iarc.fr/en/publications/pdfs-online/wcr/2008/wcr_2008.pdf |archivedate = 20 July 2011 |df = dmy-all }}</ref> with between 80% and 90% of those in England and the United States [[Five-year survival rate|alive for at least 5 years]].<ref name=SEER2014>{{cite web |title = SEER Stat Fact Sheets: Breast Cancer |url = http://seer.cancer.gov/statfacts/html/breast.html |website = NCI |accessdate = 18 June 2014 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20140703030149/http://seer.cancer.gov/statfacts/html/breast.html |archivedate = 3 July 2014 |df = dmy-all }}</ref><ref name=UK2013Prog>{{cite web |title = Cancer Survival in England: Patients Diagnosed 2007–2011 and Followed up to 2012 |url = http://www.ons.gov.uk/ons/dcp171778_333318.pdf |website = Office for National Statistics |accessdate = 29 June 2014 |date = 29 October 2013 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20141129124915/http://www.ons.gov.uk/ons/dcp171778_333318.pdf |archivedate = 29 November 2014 |df = dmy-all }}</ref> In developing countries survival rates are poorer.<ref name=WCR2014 /> Worldwide, breast cancer is the leading type of cancer in women, accounting for 25% of all cases.<ref name=WCR2014Epi>{{cite book |title = World Cancer Report 2014 |date = 2014 |publisher = World Health Organization |isbn = 978-92-832-0429-9 |pages = Chapter 1.1 }}</ref> In 2012 it resulted in 1.68 million new cases and 522,000 deaths.<ref name=WCR2014Epi /> It is more common in developed countries<ref name=WCR2014 /> and is more than 100 times more common in women than in men.<ref name=WCR2008 /><ref>{{cite web |title = Male Breast Cancer Treatment |publisher = [[National Cancer Institute]] |year = 2014 |url = http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/malebreast/HealthProfessional |accessdate = 29 June 2014 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20140704182515/http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/malebreast/HealthProfessional |archivedate = 4 July 2014 |df = dmy-all }}</ref>


== Simptomi raka dojke ==
== Simptomi raka dojke ==


- Bezbolni čvor u dojci je glavni znak. Većina žena sama napipa čvor. Ponekad je čvor bolan na dodir ili praćen spontanim bolovima.
* Bezbolni čvor u dojci je glavni znak. Većina žena sama napipa čvor. Ponekad je čvor bolan na dodir ili praćen spontanim bolovima.
* Iscedak iz bradavice koji je najčešće sukrvav ili krvav, a rjeđe proziran ili zamućen

* Nedavno uvučena bradavica koja se ne može izvući. Kod nekih je žena bradavica prirodno uvučena, ali nije pričvrsćena u tom položaju kao kod raka dojke i može se delomično izvući.
- Iscedak iz bradavice koji je najčešće sukrvav ili krvav, a rjeđe proziran ili zamućen
* Osip, rane na koži dojki i kraste na bradavici

* Ograničena uvučenost kože iznad tumora
- Nedavno uvučena bradavica koja se ne može izvući. Kod nekih je žena bradavica prirodno uvučena, ali nije pričvrsćena u tom položaju kao kod raka dojke i može se delomično izvući.
* Koža dojke koja sliči kori od narandže

* Crvenilo, oteklina, toplina i bolna osetljivost tipični su znakovi upalnog oblika karcinoma dojke.
- Osip, rane na koži dojki i kraste na bradavici
* Povećani limfni čvorovi u pazušnoj jami, bolovi u leđima ili "patološki" prelomi kostiju (prelomi koji nastaju usled minimalnog opterećenja kosti) koji nastaju zbog presadnica (metastaza) u nekih žena mogu biti prvi znakovi raka dojke.

- Ograničena uvučenost kože iznad tumora

- Koža dojke koja sliči kori od narandže

- Crvenilo, oteklina, toplina i bolna osetljivost tipični su znakovi upalnog oblika karcinoma dojke.

- Povećani limfni čvorovi u pazušnoj jami, bolovi u leđima ili "patološki" prelomi kostiju (prelomi koji nastaju usled minimalnog opterećenja kosti) koji nastaju zbog presadnica (metastaza) u nekih žena mogu biti prvi znakovi raka dojke.


== Dijagnostika ==
== Dijagnostika ==


Za dijagnostikovanje raka dojke potrebne su sledeće pretrage:
Za dijagnostikovanje raka dojke potrebne su sledeće pretrage:
* pregled i pipanje promena na dojci, u pazušnoj jami, području iznad ključne kosti, trbuhu, pregled jetre i osetljivost kičme na bol i lagani udarac (sukusija)

* [[mamografija]] i eventualno galaktografija (snimanje izvodnih kanala dojke)
- pregled i pipanje promena na dojci, u pazušnoj jami, području iznad ključne kosti, trbuhu, pregled jetre i osetljivost kičme na bol i lagani udarac (sukusija)
* [[punkcija]] (probadanje iglom i izvlačenje uzorka ćelija) čvora na dojci i operacijska biopsija (uzimanje komada tkiva za analizu)

* [[krvna slika]] i količina enzima alkalne fosfataze (ovaj je enzim povećan u stanjima pojačane razgradnje kosti, a upravo se to događa kad presadnice raka dojke nalazimo u kostima)
- [[mamografija]] i eventualno galaktografija (snimanje izvodnih kanala dojke)
* rentgenska snimka [[pluća]] i kostura

* scintigrafija (snimanje pomoću rastvora izotopa) jetre i kosti koja služi za otkrivanje presadnica
- [[punkcija]] (probadanje iglom i izvlačenje uzorka ćelija) čvora na dojci i operacijska biopsija (uzimanje komada tkiva za analizu)

- [[krvna slika]] i količina enzima alkalne fosfataze (ovaj je enzim povećan u stanjima pojačane razgradnje kosti, a upravo se to događa kad presadnice raka dojke nalazimo u kostima)

- rentgenska snimka [[pluća]] i kostura

- scintigrafija (snimanje pomoću rastvora izotopa) jetre i kosti koja služi za otkrivanje presadnica


== Histološka klasifikacija ==
== Histološka klasifikacija ==


'''[[Tumor]]e [[dojka|dojke]]''' je [[Svjetska zdravstvena organizacija]] (WHO) [[histologija|histološki]] klasifikovala na sljedeći način:
'''[[Tumor]]e [[dojka|dojke]]''' je [[Svjetska zdravstvena organizacija]] (WHO) [[histologija|histološki]] klasifikovala na sljedeći način:
{{colbegin|3}}

* '''[[Epitel]]ni tumori'''
* '''[[Epitel]]ni tumori'''
** Benigni
** Benigni
Ред 96: Ред 80:
** [[Fibroadenom dojke]] (benigni)
** [[Fibroadenom dojke]] (benigni)
** [[Filoidni tumor dojke]] (benigni i maligni)
** [[Filoidni tumor dojke]] (benigni i maligni)
{{colend}}


== Lečenje raka dojke ==
== Terapija raka dojke ==
[[Lečenje]] raka dojke sastoji se od više [[metod]]a, a zavisi o stadijumu bolesti, vrsti tumorskih ćelija i njihovoj zloćudnosti, osetljivosti tumora na hormone, opštem stanju organizma i o dobi bolesnice s obzirom na menstrualni ciklus.


Brojna [[naučna istraživanja]] poslednjih dvadesetak godina doprinela su sve ranijem otkrivanju zloćudnih promjena na dojci i s time promenila i način lečenja raka dojke.
[[Lečenje]] raka dojke sastoji se od više [[metod]]a, a zavisi o stadijumu bolesti, vrsti tumorskih ćelija i njihovoj zloćudnosti, osetljivosti tumora na hormone, opštem stanju organizma i o dobi bolesnice s obzirom na menstrualni ciklus. Brojna [[naučna istraživanja]] poslednjih dvadesetak godina doprinela su sve ranijem otkrivanju zloćudnih promjena na dojci i s time promenila i način lečenja raka dojke. Metode lečenja su: [[hirurško lečenje]], [[zračenje]]m, hormonsko, lekovima ([[hemoterapija]]), [[imunoterapija]].


=== Operativni zahvat ===
Metode lečenja su:
Ukoliko je rak otkriven na samom početku kada je kvržica manja od 1&nbsp;cm, ako je moguće odstraniti sve tumorsko tkivo, ako tumor nije fiksiran na [[koža|kožu]] ili duboke strukture, ako nije metastazirao izvan [[limfni čvor|limfnih čvorova]] [[aksila|aksile]], ovisno o pokretljivosti tumora prema prsnim mišićima ili ako je dojka tako velika da nakon što se tumor odstrani ostane tri četvrtine dojke, radi se poštedna operacija, modificirana radikalna [[mastektomija]]. Uklanja se samo bolesno tkivo (tumor), okolni [[parenhim]] i najbliži limfni čvor, koji se šalje na analizu.
Rekonstrukcija dojke nakon mastektomije i poštedne operacije ima vrlo veliki utjecaj na psihičko stanje i oporavak bolesnice, moguće ju je učiniti istodobno s mastektomijom, tj. poštednim kirurškim zahvatom ili naknadno, pomoću implantata ili mišićno-kožnog režnja.


Najčešće komplikacije nakon kirurške terapije jesu popuštanje šava i edem ruke nakon disekcije aksile, koji može prerasti i u tromboflebitis.
- [[hirurško lečenje]]


=== Radioterapija ===
- [[zračenje]]m
Uz radioterapiju je često omogućeno poštedno kirurško liječenje s boljim kozmetičkim rezultatom i istom lokalnom kontrolom bolesti kao nakon mastektomije. Radioterapiju bi trebalo započeti 6 tjedana, a najkasnije do 12 tjedana, nakon operativnog zahvata.
Dojka se zrači telekobaltom ili [[X-zrake|X-zrakama]] linearnog akceleratora, čija je energija prilagođena debljini tkiva koje se zrači, a zbog blizine pluća i srca, zračenje se mora svesti na najmanju moguću mjeru i stoga je radioterapija vrlo složen postupak.
Uobičajena preporučena tumorska doza koja se aplicira na cijelu dojku, tangencijalnim poljima iznosi 45 do 50 Gy, a raspodijeljena je u 22 do 25 frakcija zračenja tijekom 4,5 do 5 tjedana sa ili bez boosta (dodatne doze zračenja).
Radioterapija nakon poštednog kirurškog liječenja, obuhvaća osim preostale dojke i područja regionalnih limfnih čvorova, ukoliko je patohistološki nalaz diseciranih ([[Latinski jezik|lat.]] ''dissectio''; ''dissecare'': rasijecati) čvorova bio pozitivan.


Najčešća komplikacije kod radioterapije je radiodermatitis, a kod bolesnica kod kojih je proveden poštedni kirurški zahvat, može se pojaviti fibroza dojke, mastitis ili miozitis sa serijskim prijelomom rebara.
- hormonsko


=== Hemoterapija ===
- lekovima ([[hemoterapija]])
Kod nekih tumora hemoterapija ima važnu ulogu u liječenju ili ublažava simptome i produljuje preživljavanje. Koliko dugo treba uzimati kemoterapiju ovisi o njezinoj vrsti, tako se razlikuju:
* '''Adjuvantna terapija''' -oblik sistemnog liječenja nakon lokalnog (koji je najčešće kirurška operacija), a cilj je iskorijeniti mikrometastatska žarišta bolesti)
* '''Neoadjuvantna terapija''' - ili primarna kemoterapija, kojom se nastoji postići smanjenje tumorske mase, kako bi kirurški zahvat bio manji, a obično se primjenjuje u nekoliko ciklusa
* '''Palijativna terapija'''- njezin je cilj produljenje života, odnosno smanjenje simptoma bolesti. Nastoji se postići potpuna ili djelomična remisija bolesti (nestanak bolesti ili značajno smanjenje tumorske mase) i obično se primjenjuje dok god postoji terapijski odgovor.


Najčešći kemoterapijski protokol:
- imunoterapija
* [[CMF]]: Ciklofosfamid , Metotrexat i [[Fluorouracil|5-Fluorouracil]]. Ciklus se ponavlja svaka tri tjedna. Postoji i klasični CMF protokol, koriste se kao adjuvantna terapija, te za metastatsku i recidivnu bolest.
* FAC: Ciklofosfamid, Doxorubicin i 5-Fluorouracil. Ciklus se ponavlja svaka tri tjedna. Koristi se kao adjuvantna terapija N+ i visoko rizičnog N- raka dojke, te u terapiji recidivne i metastatske bolesti.
* FEC: Ciklofosfamid, Epirubicin i 5-Fluorouracil. Ciklus se ponavlja svaka tri tjedna i koristi se kao adjuvantna terapija N+ bolesnika.
* AC s paclitaxelom: Doxorubicin i Ciklofosfamid. Ciklus se ponavlja svaka tri tjedna od ukupno četiri ciklusa, nakon kojih slijedi Paclitaxel. Ciklus se ponavlja svaka tri tjedna do ukupno četiri ciklusa i koristi se kao adjuvantna terapija u visoko rizičnih N+ i ER- tumora.

=== Hormonsko lečenje i imunoterapija ===
* Antiestrogeni. [[Tamoxifen]] - palijativna terapija kod postmenopauzalnih bolesnica ([[raloksifen]])
* [[Inhibitori aromataze]] - terapija za uznapredovali rak dojke u postmenopauzalnih bolesnica kod progresije bolesti uz antiestrogen ([[anastrazol]], [[letrazol]])
* Progestini - palijativna terapija kod uznapredovalog raka dojke, najčešće nakon neuspjele terapije tamoksifenom (magestrol acetat, medroksiprogesteron acetat).
* Ciljana terapija. Kod nekih pacijentica kod kojih je indicirano, koristi se monoklonalno antitelo [[transtuzumab]] ([[herceptin]]).

== Reference ==
{{Reflist|refs=
<ref name=NCI2014Pt>{{cite web |title = Breast Cancer Treatment (PDQ®) |url = http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/breast/Patient/page1/AllPages |website = NCI |accessdate = 29 June 2014 |date = 23 May 2014 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20140705110404/http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/breast/Patient/page1/AllPages |archivedate = 5 July 2014 |df = dmy-all }}</ref>
<ref name=WCR2014>{{cite book |title = World Cancer Report 2014 |date = 2014 |publisher = World Health Organization |isbn = 978-92-832-0429-9 |pages = Chapter 5.2 }}</ref>
<ref name=SEER2014>{{cite web |title = SEER Stat Fact Sheets: Breast Cancer |url = http://seer.cancer.gov/statfacts/html/breast.html |website = NCI |accessdate = 18 June 2014 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20140703030149/http://seer.cancer.gov/statfacts/html/breast.html |archivedate = 3 July 2014 |df = dmy-all }}</ref>
<ref name=UK2013Prog>{{cite web |title = Cancer Survival in England: Patients Diagnosed 2007–2011 and Followed up to 2012 |url = http://www.ons.gov.uk/ons/dcp171778_333318.pdf |website = Office for National Statistics |accessdate = 29 June 2014 |date = 29 October 2013 |deadurl = no |archiveurl = https://web.archive.org/web/20141129124915/http://www.ons.gov.uk/ons/dcp171778_333318.pdf |archivedate = 29 November 2014 |df = dmy-all }}</ref>

}}

== Spoljašnje veze ==
{{Medical resources
| eMedicine_mult = {{eMedicine2|med|3287}} {{eMedicine2|radio|115}} {{eMedicine2|plastic|521}}
| DiseasesDB = 1598
| ICD10 = {{ICD10|C|50||c|50}}
| ICD9 = {{ICD9|174}}-{{ICD9|175}},{{ICD9|V10.3}}
| ICDO={{ICDO|8502|3}}
| OMIM = 114480
| MedlinePlus = 000913
| eMedicineSubj = med
| eMedicineTopic = 2808
| MeshID = D001943
}}
{{Commons category-lat|Breast cancer}}
* {{dmoz|Health/Conditions_and_Diseases/Cancer/Breast/}}


{{Medicinsko upozorenje-lat}}
{{Medicinsko upozorenje-lat}}
{{Authority control-lat}}

{{DEFAULTSORT:Рак дојке}}
{{DEFAULTSORT:Рак дојке}}


Верзија на датум 31. март 2019. у 03:59

Rak dojke
Mamogrami pokazuju normalnu dojku (levo) i rak dojke (desno).
СпецијалностиOncology
СимптомиLump in a breast, change in breast shape, dimpling of the skin, fluid coming from the nipple, a newly inverted nipple, red scaly patch of skin[1]
Фактори ризикаFemale, obesity, lack of exercise, alcohol, hormone replacement therapy during menopause, ionizing radiation, early age at first menstruation, having children late or not at all, older age, prior breast cancer, family history, Klinefelter syndrome[1][2][3]
Дијагностички методTissue biopsy[1]
ЛечењеSurgery, radiation therapy, chemotherapy, hormonal therapy, targeted therapy[1]
ПрогнозаFive-year survival rate ~85% (US, UK)[4][5]
Фреквенција2.1 million affected as of 2015[6]
Смртност533,600 (2015)[7]

Rak dojke je najčešći zloćudni tumor kod žena.[8] Retko se javlja pre 20. godine života, a najčešći je između 55. i 70. godine života. Ova bolest preti sve većem broju žena, a najveći uzrok je mala informisanost, i neredovni pregledi. Od raka dojke mogu oboleti i muškarci, ali je rak dojke stotinu puta češći kod žena, nego u muškaraca. Dojka se sastoji od žlezdanog i potpornog tkiva. Žlezdano tkivo čine mlečne žlezde i mlečni kanali, a potporno čine masno i vezivno tkivo. Najveći broj karcinoma dojke javlja se u gornjem spoljnjem kvadrantu i izdancima žlezdanog tkiva usmerenim prema aksili (pazušnoj jami). Zloćudni tumori dojke najčešće su epitelnog porekla. Mogu nastati iz epitela kanalića (90%) ili epitela režnjića (10%), a oba se dele na one koji nisu probili bazalnu membranu (neinfiltrirajući in situ) i na one koji su se probili (infiltrirajući). Signs of breast cancer may include a lump in the breast, a change in breast shape, dimpling of the skin, fluid coming from the nipple, a newly inverted nipple, or a red or scaly patch of skin.[1] In those with distant spread of the disease, there may be bone pain, swollen lymph nodes, shortness of breath, or yellow skin.[9]

Risk factors for developing breast cancer include being female, obesity, lack of physical exercise, drinking alcohol, hormone replacement therapy during menopause, ionizing radiation, early age at first menstruation, having children late or not at all, older age, prior history of breast cancer, and family history.[1][2] About 5–10% of cases are due to genes inherited from a person's parents,[1] including BRCA1 and BRCA2 among others.[1] Breast cancer most commonly develops in cells from the lining of milk ducts and the lobules that supply the ducts with milk.[1] Cancers developing from the ducts are known as ductal carcinomas, while those developing from lobules are known as lobular carcinomas.[1] In addition, there are more than 18 other sub-types of breast cancer.[2] Some cancers, such as ductal carcinoma in situ, develop from pre-invasive lesions.[2] The diagnosis of breast cancer is confirmed by taking a biopsy of the concerning lump.[1] Once the diagnosis is made, further tests are done to determine if the cancer has spread beyond the breast and which treatments are most likely to be effective.[1]

The balance of benefits versus harms of breast cancer screening is controversial. A 2013 Cochrane review stated that it is unclear if mammographic screening does more good or harm.[10] A 2009 review for the US Preventive Services Task Force found evidence of benefit in those 40 to 70 years of age,[11] and the organization recommends screening every two years in women 50 to 74 years old.[12] The medications tamoxifen or raloxifene may be used in an effort to prevent breast cancer in those who are at high risk of developing it.[2] Surgical removal of both breasts is another preventative measure in some high risk women.[2] In those who have been diagnosed with cancer, a number of treatments may be used, including surgery, radiation therapy, chemotherapy, hormonal therapy and targeted therapy.[1] Types of surgery vary from breast-conserving surgery to mastectomy.[13][14] Breast reconstruction may take place at the time of surgery or at a later date.[14] In those in whom the cancer has spread to other parts of the body, treatments are mostly aimed at improving quality of life and comfort.[14]

Outcomes for breast cancer vary depending on the cancer type, extent of disease, and person's age.[14] Survival rates in the developed world are high,[15] with between 80% and 90% of those in England and the United States alive for at least 5 years.[4][5] In developing countries survival rates are poorer.[2] Worldwide, breast cancer is the leading type of cancer in women, accounting for 25% of all cases.[16] In 2012 it resulted in 1.68 million new cases and 522,000 deaths.[16] It is more common in developed countries[2] and is more than 100 times more common in women than in men.[15][17]

Simptomi raka dojke

  • Bezbolni čvor u dojci je glavni znak. Većina žena sama napipa čvor. Ponekad je čvor bolan na dodir ili praćen spontanim bolovima.
  • Iscedak iz bradavice koji je najčešće sukrvav ili krvav, a rjeđe proziran ili zamućen
  • Nedavno uvučena bradavica koja se ne može izvući. Kod nekih je žena bradavica prirodno uvučena, ali nije pričvrsćena u tom položaju kao kod raka dojke i može se delomično izvući.
  • Osip, rane na koži dojki i kraste na bradavici
  • Ograničena uvučenost kože iznad tumora
  • Koža dojke koja sliči kori od narandže
  • Crvenilo, oteklina, toplina i bolna osetljivost tipični su znakovi upalnog oblika karcinoma dojke.
  • Povećani limfni čvorovi u pazušnoj jami, bolovi u leđima ili "patološki" prelomi kostiju (prelomi koji nastaju usled minimalnog opterećenja kosti) koji nastaju zbog presadnica (metastaza) u nekih žena mogu biti prvi znakovi raka dojke.

Dijagnostika

Za dijagnostikovanje raka dojke potrebne su sledeće pretrage:

  • pregled i pipanje promena na dojci, u pazušnoj jami, području iznad ključne kosti, trbuhu, pregled jetre i osetljivost kičme na bol i lagani udarac (sukusija)
  • mamografija i eventualno galaktografija (snimanje izvodnih kanala dojke)
  • punkcija (probadanje iglom i izvlačenje uzorka ćelija) čvora na dojci i operacijska biopsija (uzimanje komada tkiva za analizu)
  • krvna slika i količina enzima alkalne fosfataze (ovaj je enzim povećan u stanjima pojačane razgradnje kosti, a upravo se to događa kad presadnice raka dojke nalazimo u kostima)
  • rentgenska snimka pluća i kostura
  • scintigrafija (snimanje pomoću rastvora izotopa) jetre i kosti koja služi za otkrivanje presadnica

Histološka klasifikacija

Tumore dojke je Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) histološki klasifikovala na sljedeći način:

Terapija raka dojke

Lečenje raka dojke sastoji se od više metoda, a zavisi o stadijumu bolesti, vrsti tumorskih ćelija i njihovoj zloćudnosti, osetljivosti tumora na hormone, opštem stanju organizma i o dobi bolesnice s obzirom na menstrualni ciklus. Brojna naučna istraživanja poslednjih dvadesetak godina doprinela su sve ranijem otkrivanju zloćudnih promjena na dojci i s time promenila i način lečenja raka dojke. Metode lečenja su: hirurško lečenje, zračenjem, hormonsko, lekovima (hemoterapija), imunoterapija.

Operativni zahvat

Ukoliko je rak otkriven na samom početku kada je kvržica manja od 1 cm, ako je moguće odstraniti sve tumorsko tkivo, ako tumor nije fiksiran na kožu ili duboke strukture, ako nije metastazirao izvan limfnih čvorova aksile, ovisno o pokretljivosti tumora prema prsnim mišićima ili ako je dojka tako velika da nakon što se tumor odstrani ostane tri četvrtine dojke, radi se poštedna operacija, modificirana radikalna mastektomija. Uklanja se samo bolesno tkivo (tumor), okolni parenhim i najbliži limfni čvor, koji se šalje na analizu. Rekonstrukcija dojke nakon mastektomije i poštedne operacije ima vrlo veliki utjecaj na psihičko stanje i oporavak bolesnice, moguće ju je učiniti istodobno s mastektomijom, tj. poštednim kirurškim zahvatom ili naknadno, pomoću implantata ili mišićno-kožnog režnja.

Najčešće komplikacije nakon kirurške terapije jesu popuštanje šava i edem ruke nakon disekcije aksile, koji može prerasti i u tromboflebitis.

Radioterapija

Uz radioterapiju je često omogućeno poštedno kirurško liječenje s boljim kozmetičkim rezultatom i istom lokalnom kontrolom bolesti kao nakon mastektomije. Radioterapiju bi trebalo započeti 6 tjedana, a najkasnije do 12 tjedana, nakon operativnog zahvata. Dojka se zrači telekobaltom ili X-zrakama linearnog akceleratora, čija je energija prilagođena debljini tkiva koje se zrači, a zbog blizine pluća i srca, zračenje se mora svesti na najmanju moguću mjeru i stoga je radioterapija vrlo složen postupak. Uobičajena preporučena tumorska doza koja se aplicira na cijelu dojku, tangencijalnim poljima iznosi 45 do 50 Gy, a raspodijeljena je u 22 do 25 frakcija zračenja tijekom 4,5 do 5 tjedana sa ili bez boosta (dodatne doze zračenja). Radioterapija nakon poštednog kirurškog liječenja, obuhvaća osim preostale dojke i područja regionalnih limfnih čvorova, ukoliko je patohistološki nalaz diseciranih (lat. dissectio; dissecare: rasijecati) čvorova bio pozitivan.

Najčešća komplikacije kod radioterapije je radiodermatitis, a kod bolesnica kod kojih je proveden poštedni kirurški zahvat, može se pojaviti fibroza dojke, mastitis ili miozitis sa serijskim prijelomom rebara.

Hemoterapija

Kod nekih tumora hemoterapija ima važnu ulogu u liječenju ili ublažava simptome i produljuje preživljavanje. Koliko dugo treba uzimati kemoterapiju ovisi o njezinoj vrsti, tako se razlikuju:

  • Adjuvantna terapija -oblik sistemnog liječenja nakon lokalnog (koji je najčešće kirurška operacija), a cilj je iskorijeniti mikrometastatska žarišta bolesti)
  • Neoadjuvantna terapija - ili primarna kemoterapija, kojom se nastoji postići smanjenje tumorske mase, kako bi kirurški zahvat bio manji, a obično se primjenjuje u nekoliko ciklusa
  • Palijativna terapija- njezin je cilj produljenje života, odnosno smanjenje simptoma bolesti. Nastoji se postići potpuna ili djelomična remisija bolesti (nestanak bolesti ili značajno smanjenje tumorske mase) i obično se primjenjuje dok god postoji terapijski odgovor.

Najčešći kemoterapijski protokol:

  • CMF: Ciklofosfamid , Metotrexat i 5-Fluorouracil. Ciklus se ponavlja svaka tri tjedna. Postoji i klasični CMF protokol, koriste se kao adjuvantna terapija, te za metastatsku i recidivnu bolest.
  • FAC: Ciklofosfamid, Doxorubicin i 5-Fluorouracil. Ciklus se ponavlja svaka tri tjedna. Koristi se kao adjuvantna terapija N+ i visoko rizičnog N- raka dojke, te u terapiji recidivne i metastatske bolesti.
  • FEC: Ciklofosfamid, Epirubicin i 5-Fluorouracil. Ciklus se ponavlja svaka tri tjedna i koristi se kao adjuvantna terapija N+ bolesnika.
  • AC s paclitaxelom: Doxorubicin i Ciklofosfamid. Ciklus se ponavlja svaka tri tjedna od ukupno četiri ciklusa, nakon kojih slijedi Paclitaxel. Ciklus se ponavlja svaka tri tjedna do ukupno četiri ciklusa i koristi se kao adjuvantna terapija u visoko rizičnih N+ i ER- tumora.

Hormonsko lečenje i imunoterapija

  • Antiestrogeni. Tamoxifen - palijativna terapija kod postmenopauzalnih bolesnica (raloksifen)
  • Inhibitori aromataze - terapija za uznapredovali rak dojke u postmenopauzalnih bolesnica kod progresije bolesti uz antiestrogen (anastrazol, letrazol)
  • Progestini - palijativna terapija kod uznapredovalog raka dojke, najčešće nakon neuspjele terapije tamoksifenom (magestrol acetat, medroksiprogesteron acetat).
  • Ciljana terapija. Kod nekih pacijentica kod kojih je indicirano, koristi se monoklonalno antitelo transtuzumab (herceptin).

Reference

  1. ^ а б в г д ђ е ж з и ј к л „Breast Cancer Treatment (PDQ®)”. NCI. 23. 5. 2014. Архивирано из оригинала 5. 7. 2014. г. Приступљено 29. 6. 2014. 
  2. ^ а б в г д ђ е ж World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. стр. Chapter 5.2. ISBN 978-92-832-0429-9. 
  3. ^ „Klinefelter Syndrome”. Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development. 24. 5. 2007. Архивирано из оригинала 27. 11. 2012. г. 
  4. ^ а б „SEER Stat Fact Sheets: Breast Cancer”. NCI. Архивирано из оригинала 3. 7. 2014. г. Приступљено 18. 6. 2014. 
  5. ^ а б „Cancer Survival in England: Patients Diagnosed 2007–2011 and Followed up to 2012” (PDF). Office for National Statistics. 29. 10. 2013. Архивирано (PDF) из оригинала 29. 11. 2014. г. Приступљено 29. 6. 2014. 
  6. ^ GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence, Collaborators. (8. 10. 2016). „Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.”. Lancet. 388 (10053): 1545—1602. PMC 5055577 Слободан приступ. PMID 27733282. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. 
  7. ^ GBD 2015 Mortality and Causes of Death, Collaborators. (8. 10. 2016). „Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.”. Lancet. 388 (10053): 1459—1544. PMC 5388903 Слободан приступ. PMID 27733281. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. 
  8. ^ „Breast Cancer”. NCI. јануар 1980. Архивирано из оригинала 25. 6. 2014. г. Приступљено 29. 6. 2014. 
  9. ^ Saunders, Christobel; Jassal, Sunil (2009). Breast cancer (1. изд.). Oxford: Oxford University Press. стр. Chapter 13. ISBN 978-0-19-955869-8. Архивирано из оригинала 25. 10. 2015. г. 
  10. ^ Gøtzsche PC, Jørgensen KJ (4. 6. 2013). „Screening for breast cancer with mammography”. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 6 (6): CD001877. PMID 23737396. doi:10.1002/14651858.CD001877.pub5. 
  11. ^ Nelson, HD; Tyne, K; Naik, A; Bougatsos, C; Chan, B; Nygren, P; Humphrey, L (новембар 2009). „Screening for Breast Cancer: Systematic Evidence Review Update for the US Preventive Services Task Force [Internet].”. PMID 20722173. 
  12. ^ Siu, Albert L. (12. 1. 2016). „Screening for Breast Cancer: U.S. Preventive Services Task Force Recommendation Statement”. Annals of Internal Medicine. 164 (4): 279—96. PMID 26757170. doi:10.7326/M15-2886. 
  13. ^ American College of Surgeons (септембар 2013), „Five Things Physicians and Patients Should Question”, Choosing Wisely: an initiative of the ABIM Foundation, American College of Surgeons, Архивирано из оригинала 27. 10. 2013. г., Приступљено 2. 1. 2013 
  14. ^ а б в г „Breast Cancer Treatment (PDQ®)”. NCI. 26. 6. 2014. Архивирано из оригинала 5. 7. 2014. г. Приступљено 29. 6. 2014. 
  15. ^ а б „World Cancer Report” (PDF). International Agency for Research on Cancer. 2008. Архивирано из оригинала (PDF) 20. 7. 2011. г. Приступљено 26. 2. 2011. 
  16. ^ а б World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. стр. Chapter 1.1. ISBN 978-92-832-0429-9. 
  17. ^ „Male Breast Cancer Treatment”. National Cancer Institute. 2014. Архивирано из оригинала 4. 7. 2014. г. Приступљено 29. 6. 2014. 

Spoljašnje veze

Класификација
Спољашњи ресурси
Rak dojke на Викимедијиној остави.
Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Преузето из „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rak_dojke&oldid=21776570”