Jevrejsko groblje u Veringu

Jevrejsko groblje
Opšte informacije
Mesto	Beč, Austrija
Vreme nastanka	1784/1874.
Nadležna ustanova za zaštitu	Jevrejska zajednica Israelitische Kultusgemeinde Wien
www.jued-friedhof18.at/en/

Jevrejsko groblje u Veringu, otvoreno 1784. godine, bilo je glavno groblje pripadnika bečke jevrejske zajednice (Israelitische Kultusgemeinde Wien). Pored groblja Svetog Marka, to je poslednje preostalo groblje u Beču u bidermajerskom stilu. Nakon zatvaranja 1880-ih, delimično je uništeno za vreme Trećeg rajha, a sada je samo delimično dostupno zbog pogoršanja stanja. Dugotrajna rasprava o obnovi groblja vodi se od 2006. godine između stručnjaka, kao i političara na saveznom i lokalnom nivou.

Lokacija

Prvobitno je groblje bilo deo bečkog predgrađa Vering. Danas, međutim, zbog promena administrativnih okružnih granica, groblje, uprkos svom imenu, više nije deo 18. bečkog okruga Vering, već pripada Doblingu, 19. okrugu.

Istorija

Pogled na groblje iz Vering parka

Nadgrobni spomenik u obliku isečenog debla

Stela

Zbog sanitarne uredbe Svetog rimskog cara Josifa II, svako groblje u Beču unutar gradskih zidina moralo je biti zatvoreno. Umesto starih lokalnih grobalja koja su se razvila oko parohijskih crkava, nova groblja su izgrađena izvan gradskih zidina. Ovom merom bila je pogođena i jevrejska zajednica koja je održavala groblje Rosau unutar grada. Ovo groblje je takođe bilo zatvoreno. Iz tog razloga, 1784. godine jevrejska zajednica je pribavila zemljište od 2 hektara odmah pored novoizgrađenog Opšteg groblja u Veringu, gde su iste godine otvorili novo jevrejsko groblje, ograđeno zidom. Prvobitno se groblje sastojalo samo od dela zapadno od ulaza, međutim, dvaput je prošireno na istok, kupovinom okolnih parcela. Sve do završetka izgradnje jevrejskog dela Centralnog groblja 1879, ovde je postavljeno između 8000 i 9000 grobnih mesta.

Za razliku od jevrejskog groblja u Rosauu, gde se mogu naći samo hebrejski natpisi, na groblju u Veringu postoje nadgrobni spomenici sa hebrejskim kao i nemačkim natpisom. Nekoliko poslednjih, sporadičnih sahrana obavljeno je u porodičnim grobnicama krajem 1880-ih. Posle toga na groblju više nije bilo sahranjivanja. Oko 1900. godine usred neiskorišćenog groblja zasađen je drvored lipe.

Susedno Opšte groblje u Veringu bilo je rastavljeno 1920-ih i pretvoreno u Veringer park. S druge strane, jevrejsko groblje je ostalo netaknuto, zbog jevrejskih zakona o svetom zemljištu. U nacističkom periodu, međutim, značajan deo groblja je uništen. Otprilike 1.500–2.000 grobnica uništeno je pripremom terena za vatrogasno jezero koje nikada nije izgrađeno. Jevrejska zajednica je prethodno ekshumirala određeni deo grobnica, a zemne ostatke je prevezla na Centralno groblje nakon masovnog organizovanja kamiona i goriva, gde su sahranjeni u masovnoj grobnici. Materijal za iskop jezera korišćen je za građevinske radove na trgu Urban-Loric. Posmrtne ostatke još 200 mrtvih, nacisti su doneli u Prirodnjački muzej u Beču na analizu i istraživanje u oblasti „rasnih studija“. Posmrtni ostaci su kasnije takođe pokopani na Centralnom groblju. Tokom 1942. godine, usledila je eksproprijacija cele parcele; jevrejska zajednica bila je prinuđena da groblje proda gradu. Nakon što je hrabri gradski službenik teritoriju groblja proglasio utočištem za ptice, barem je preostalo zemljište moglo biti sačuvano.

Posle Drugog svetskog rata groblje je nakon obimnih pregovora vraćeno jevrejskoj zajednici, ali uništeni deo morao je da bude dat gradu u zamenu. Nakon toga je grad odlučio da razvije zemljište koje je jeftino stečeno kao travnjak; zatim je 1960-ih godina konstruisao zgrade „Artur Šnicler“, stambeni objekat. U međuvremenu je počelo brzo propadanje groblja, jer jevrejska zajednica nije mogla da priušti da ga održava. Čak i nakon što se Republika Austrija 2001. godine, Vašingtonskim sporazumom, obavezala da pruži pomoć za očuvanje i restauraciju jevrejskih grobalja, nisu preduzeti koraci ka očuvanju ovog groblja. Isplate Republike Austrije jevrejskoj zajednici za održavanje jevrejskih groblja koriste se za očuvanje dva jevrejska dela Centralnog groblja, i kao takve, jedva da ima raspoloživih sredstava za održavanje jevrejskog groblja u Veringu. Čak i nakon izjave bečkog komesara za restituciju Kurta Šolca da će korišćenje ovog mesta kao parka biti omogućeno, oboreno je samo nekoliko trulih stabala. Nakon poziva bečkih Zelenih za čišćenje groblja, krajem februara 2006. godine gradski većnik odgovoran za gradske finansije, Sep Rider (Socijaldemokratska partija), predložio je kao rešenje fondaciju, u kojoj bi federacija, grad i privatni donatori imali ulog. Međutim, u junu 2006. gradonačelnik Mihael Hojpl pozvao je saveznu vladu da plati popravke, opisujući svaki mogući doprinos države kao "dobrovoljni doprinos". Konkretni koraci stoga nisu preduzeti. Kako nije bilo daljeg održavanja populacije drveća, i ostali nadgrobni spomenici su uništeni olujom Kiril. Početkom 2007. godine, jevrejska zajednica procenila je troškove popravke groblja na 14 miliona evra i planirala je da kuću domara pretvori u kuću za sastanke. U januaru 2007. godine, zajedno sa zavodom Edukult, jevrejska zajednica pokrenula je inicijativu koja je predviđala objavljivanje knjige i foto kalendara, kao i izložbu, koja bi doprinela obnavljanju imovine. Pored toga, do tada neredovni obilasci groblja sa vodičem sada se nude na mesečnom nivou. Dana 2. marta 2007, Socijaldemokratska partija (SPO) i Austrijska narodna partija (OVP) konačno su se saglasile na predlog Zelenih u gradskoj skupštini da grad treba da ukloni „najveće opasnosti i štete“ na groblju preko gradske agencije za hortikulturu. Međutim, da bi mogao dugoročno da obnovi i sačuva imovinu, grad Beč se u velikoj meri oslanja na učešće federacije. Predsednica Nacionalnog saveta Barbara Pramer sa radnom grupom predstavnika federacije, saveznih država i lokalnih vlasti planira formulisanje sveaustrijskog rešenja.

Izgled groblja i grobova

Izgled

Kapela na ulazu (2006)

Ulaskom na groblje, sa leve strane nalazi se objekat koji se ranije koristio za pripremu tela pokojnika prema jevrejskim obredima. To je primer neoklasične arhitekture, koji je sagradio Jozef Kornhauzel. Ulaz okrenut prema ulici je zazidan, ali je zgrada uglavnom još uvek dobro očuvana. Stariji deo groblja je levo od ulaza; avenija lipa odvaja ovaj stariji deo od novijeg dela koji je kasnije stečen. Stariji deo sadrži grobove istorijski relevantnih ljudi kao što su Fani fon Arnštajn i porodica Epštajn. Sefardski deo nalazi se sa obe strane glavne avenije u severnom delu. Duž same glavne avenije nalaze se grobovi sveštenika. U novijem delu groblja sahranjeni su uglavnom ljudi siromašnijeg porekla; zbog jeftinijih materijala od kojih su ovi nadgrobni spomenici načinjeni, erozijom su znatno više pogođeni. Ovde postoji i odeljak u kome su sahranjena odojčad, kao i majke umrle na porođaju. Porodične grobnice plemenitih Jevreja, pak, nalaze se uz zid groblja u severnom delu.

Sefardski odsek

U 18. veku Jevrejima u principu nije bilo dozvoljeno da borave u Beču. Međutim, izuzetak su bili Sefardski Jevreji iz Osmanskog carstva, kojima je bilo dozvoljeno da tamo borave kao osmanski podanici prema Ugovoru iz Pasarovica. Preko Sefarda, Beč se razvio u važno središte orijentalne trgovine između Osmanskog carstva i sefardskih zajednica iz Amsterdama, Hamburga i Kopenhagena. Odnos sefardskih Jevreja prema Osmanskom carstvu ogleda se u grobnicama na jevrejskom groblju u Veringu. Uz orijentalnu arhitekturu i ukrase grobova, posebno mauzoleji imaju značaj koji je jedinstven za srednju Evropu.

Stanje očuvanosti

Budući da su gotovo svi rođaci osoba sahranjenih na groblju ubijeni u Holokaustu ili su morali da emigriraju, nije ostao niko ko bi mogao da održava groblje. Zbog svojih ograničenih sredstava, jevrejska zajednica takođe nije u mogućnosti da značajno doprinese očuvanju. Budući da grad Beč i austrijska vlada za njegovo održavanje nisu izdvojili skoro nikakva sredstva, groblje je u krajnje zapuštenom stanju. Zbog velikog broja starih stabala, i delimično otvorenih grobnih mesta, poseta groblju je trenutno moguća samo nakon potpisivanja odricanja od odgovornosti sa jevrejskom zajednicom. Predsednik jevrejske zajednice Ariel Muzikant i Kurt Šolc, poverenik za restituciju, procenili su troškove obezbeđivanja sigurnog pristupa groblju na 400-800.000 evra. Osim orezivanja starijih stabala, poslednjih godina nisu preduzete nikakve mere očuvanja. Delovi groblja postali su nepristupačni zbog izrazito prisutnog grmlja i niskog rastinja. Pored toga, rast korenja drveća pomerio je nadgrobne spomenike, od kojih su neki i propali u zemlju. Nadgrobni spomenici i dalje se oštećuju padom drveća ili trulim granama. Dodatna ozbiljna oštećenja pojavljuju se na grobovima od faktora životne sredine kao što su kisele kiše, mraz i vegetacija. Pripadnici ekstremne desnice takođe su oštetili nadgrobne spomenike, naročito površine kamena peščara. Zbog toga je jevrejska zajednica osigurala zidove ograde groblja bodljikavom žicom i ugrađenim slomljenim staklom.

Reference

• Bernstein, Richard (13. 5. 2003). „Vienna Journal; A Cemetery Mirroring the History of a City's Jews”. New York Times. Pristupljeno 6. 5. 2010. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• „One of Europe's oldest Jewish cemeteries awaits salvation”. European Jewish Press. Arhivirano iz originala 2012-07-28. g. 

Spoljašnje veze

Mediji vezani za članak Jevrejsko groblje u Veringu na Vikimedijinoj ostavi

• Initiative Jewish Cemetery Währing
• "Währinger Jüdischer Friedhof - Vom Vergessen überwachsen"
• Zeitschrift David Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2016) Tina Walzer: Der Währinger jüdische Friedhof und seine Erhaltung
• Zeitschrift David Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2016) Tina Walzer: Der Währinger jüdischer Friedhof. Eine Fotodokumentation
• Der Währinger jüdische Friedhof Informacije o groblju koje je priredila Zelena partija Beča
• Intervju sa istoričarkom Tinom Valcer i četiri snimka o groblju