Andrej Šaguna

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mitropolit Andrej Šaguna
Mitropolit Andrej Šaguna

Andrej (svetovno Anastasije Šaguna, rum. Anastasiu Șaguna, mađ. Siaguna Anasztáz[1], nem. Anastasius Freiherr von Schaguna[2]; Miškolc, 20. decembra/1. januar 1809-1873, Sibinj) pravoslavni crkveni velikodostojnik, prvi episkop obnovljene rumunske Sibinjske mitropolije

Biografija[uredi | uredi izvor]

Anastasije Šaguna je porumunjeni Cincarin[3], sin Nauma Šagune i Anastasije iz Miškolca. Šagune inače vode poreklo iz mesta Grabovo u Albaniji.[4] Imao je on još brata i sestru. Školovao se u gimnaziji u Sremskim Karlovcima i na bogosloviji u Vršcu (1829-1832). Studirao je u međuvremenu i pravne nauke u Pešti.

Rano se opredelio za kaluđerski život, spremajući za visoke položaje u kliru, sa namerom da izvrši određenu misiju. Pominje se u spiskovima prenumeranata srpskih knjiga između 1830-1835. godine u manastiru Hopovo Anastasije, kao iskušenik i prenumerant.[5] U Vršcu je 1831. godine Anastasije Šaguna klirik druge godine tamošnje trogodišnje Bogoslovije.[6] Karlovački mitropolit Stefan Stratimirović je pozvao "energičnog i inteligentnog" Anastasija, svršenog vršačkog klirika da dođe u Sremske Karlovce i primi se profesorske katedre na bogosloviji. Postriženik je 1833. godine manastira Grgetega, kada dobija monaško ime Andrej, a kasnije i njegov arhimandrit. Kupio je pretplatom u to vreme kao jerođakon hopovski Stamatovićevu knjigu "Mladi Serbljin u svemirnom carstvu". Bila je to jedna u nizu knjiga koju je uzeo pobožni "Rumun", koji se "podvizavao" među Srbima na Fruškoj gori. Jeromonah Andrej Šaguna je 1832-1842. godine bio predavač u Karlovačkoj bogosloviji i konzistorijalni notar.[7] Predavao je u bogosloviji, mada nije znao dovoljno dobro da govori srpski jezik; tek kasnije je naučio. Sastavio je Šaguna kao arhiđakon i konzistorijalni beležnik 1836. godine delo "Nastavlenije svjaščenstvu pri blagosloveniji brakov".[8] Godine 1840-1841. Šaguna je protosinđel i administrator manastira Jazak. Postao je novembra 1842. godine protosinđel Šaguna arhimandrit hopovski[9], a istovremeno on je najstariji učitelj u bogosloviji u Vršcu i nadziratelj episkopske rezidencije u tom gradu.[10] Prema zagrebačkom kalendaru za 1846. godine Šaguna je tada (do 26. jula 1846) titularni arhimandrit manastira Kovilja. Napredovanje po crkvenim pozicijama u Karlovačkoj mitropoliji iskoristio je kao šansu da se istakne i nametne kao vođa, među Rumunima u Transilvaniji.

Erdeljski mitropolit[uredi | uredi izvor]

Kada je 17. oktobra 1845. godine umro Transilvanijski episkop Vasilij Moga, postavljen je Andrej Šaguna za administratora.[11] Imenovan je 1848. godine kao dotadašnji vikar, za rumunskog grčko-istočnog vladiku Sibinjske mitropolije. Od tada je krenuo da stvara rumunsku mitropoliju, po ugledu na Karlovačku (srpsku), koja bi objedinila sve pravoslavne Rumune u austrijskom carstvu. Navodno je to posledica međusobnog neprijateljstva između patrijarha Rajačića i episkopa Šagune. Delovao je on vrlo vešto i bez gotovo ikakvog otpora odvojio Rumune od pravoslavnih Srba. Živeći decenijama među Srbima dobro je prostudirao njihove mane i slabosti, pritom potajno delovao. Iskoristio je podvojenost u srpskim redovima (kleru) i smrt patrijarha Josifa Rajačića, koji se odlučno suprotstavljao crkvenom separatizmu, da energičnim delovanjem ostvari ideju jasno izraženu još 1818. godine. To crkveno razdvajanje dovelo je do nacionalnog a za posledicu ima najintenzivniju rumunizaciju, razbuktali šovinizam i mučnu podelu imovine, među kojima i starih srpskih zadužbina. Delovao je od 1848. godine rumunski vladika energično ali korak-po-korak; stalnim zahtevima upućenim državi jačao je rumunske pozicije. Te 1848. godine su Rumuni na narodnoj skupštini u Lugošu javno tražili da se prekine potčinjavanje srpskoj jerarhiji.[12] Uspeo je na narodnom saboru u Blažu, na kojem su učestvovali i unijati, da bude izabran za glavnog zastupnika rumunskih interesa, pred austrijskim carem. Imao je u svom poduhvatu već tada veliku potporu, ali je samo u odnosu sa Srbima pitomo, perfidno nastupao. On je 1856. godine tražio da se promeni naziv "grko-nesjedinjeni" sa "grčko-istočni". Smetalo mu je i što ga nazivaju Sibinjski vladika, umesto Erdeljski.[13] Ali 1852. godine izašla je iz štampe u Beču, na nemačkom jeziku nepoznatog autora jedna knjiga u kojoj je pisano protiv Šagune. Anonimni autor je u pamfletu ukazivao na Šagunino štetno delovanje po pravoslavno jedinstvo i interese Srba u Austriji. Žalio se zato on srpskom patrijarhu Rajačiću zašto ga nije zaštitio od kleveta i sprečio rasturanje te knjige u Novom Sadu i Karlovcima, među srpskom publikom. Episkop karlovački Evgenije Jovanović, Šagunin prijatelj i istomišljenik je u svom pismu patrijarhu Rajačiću tvrdio: Šaguna je jedan pošten episkop i čovjek, a vi dobro znate da ot njegova manovenija zavise jedan milion Romana, koji bi danas našoj crkvi leđa okrenuli da in on ne drži.[14] Bila je to ucena, čak iz reda srpskih episkopa koji su potpali pod njegov uticaj, i činili nekakvu neformalnu Šoguninu interesnu grupu u Karlovačkoj mitropoliji.

Od 1864. godine Andrej Šaguna je Mitropolit Erdeljeske mitropolije, sa sedištem u Sibinju. Odlukom austrijskog cara 24. decembra 1864. godine prestala je vekovna jurisdikcija karlovačkih mitropolita u Erdelju. Osnovana je dekretom 29. decembra 1864. godine odeljena i samostalna mitropolija grčko-istočna (pravoslavna) rumunska.[15] Šagunina "politika" dovela je do izlaska zajedno sa Erdeljom i mešovitih Aradske i Karansebeške eparhije iz kanonskog jedinstva sa Karlovačkom mitropolijom. U svom memorandumu koji je podneo 1. aprila 1865. godine carskom ministarstvu u Beču, tražio je rumunski mitropolit da se Rumunima ustupe pravoslavni manastiri Hodoš i Sv. Đurađ na Brzavi. Braća srpski episkopi su ga za divno čudo podržali u toj po svemu otimačini, ali to pravno nije bilo moguće izvesti tada. Srpski jerarski su takođe bez velikog otpora priznali odvajanje Rumuna, na svoju i narodnu štetu, koje je tako postalo i kanonsko.

Neumorni Šoguna je 4. novembra 1861. godine izabran za predsednika rumunskog "Društva za potpomaganje književnosti i kuluture" u Sibinju. Za gradnju nove saborne crkve u Sibinju zatražio je pomoć po celoj Austriji, i Srbi su neštedimice dali (veliki broj crkvenih opština se odazvao) nekoliko hiljada forinti, u stvari za učvršćenje nove rumunske jerarhije u Erdelju. Sibinju nekada srpskom bitnom mestu, kao sada novom kulturno-versko-nacionalnom centru Rumuna, je kasnije mitropolit Andrej osnovao prvi trogodišnji "Pedagoški i bogoslovski seminar" za buduće učitelje i sveštenike.[16] Kako je završio mađarsko pravo u Pešti, uvažavan je među crkvenim poglavarima za pravnog "stručnjaka". Tako je on 1868. godine objavio na nemačkom jeziku stručnu knjigu "Kanonično pravo pravoslavne crkve",[17] koja je ranije izašla na rumunskom jeziku. Otvorio je on 1868. godine u Sibinju rumunski crkveno-narodni sabor, na kojem je radio na ujedinjenju i uzdizanju Rumuna.

Rumunski svetac[uredi | uredi izvor]

Umro je juna 1873. godine baron Andrej Šaguna rumunski pravoslavni mitropolit. Bio je počasni član Rumunske akademije. Novosadski srpski list "Glas naroda" je napisao tim povodom: U njemu gube braća Rumuni odličnog prvo sveštenika i velikog rodoljuba, koji je živeo za njih i umro.[18] Šaguna je ostavio još za života 100.000 f. u korist "narodnih rumunskih fondova". Rumuni su ga priznali za svog velikog duhovnog i nacionalnog vođu. Rumunska pravoslavna crkva ga je kanonizovala i proglasila za svetitelja 29. oktobra 2011. godine.[19]

Po njemu je nazvano naselje Andrej Šaguna (Arad).

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Kádár Gyula (2014-04-26). „Egy politikai kalandor - 2014. április 26., szombat -”. www.3szek.ro (na jeziku: mađarski). 
  2. ^ Schaguna, Andreas Freiherr von // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich. Band: 29 (1875), Seite: 86-89
  3. ^ Stojan Kiselonovski: "Zbornik na Vlasite na Balkanot", Skoplje 2005.
  4. ^ „100 lei 1998 Andrei Şaguna”. romaniancoins.org. 
  5. ^ "Serbska pčela", Budim 1830.
  6. ^ Vasilij Jovanović: "Svetolik i Leposava edna romantičeska povest", Budim 1831.
  7. ^ "Serbska pčela", Budim 1838.
  8. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 7. jun 1892.
  9. ^ "Serbske narodne novine", Pešta 8. novembar 1842.
  10. ^ "Peštansko-Budimski skoroteča", Pešta 1842.
  11. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 30. april 1903.
  12. ^ Aleksandra Đurić-Milovanović: "Dvostruke manjine u Srbiji: O posebnostima u religiji i etnicitetu Rumuna u Vojvodini", Beograd 2015.
  13. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 15. decembar 1905.
  14. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 15. septembar 1904.
  15. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 24. mart 1902.
  16. ^ "Školski list", Sombor 15. novembar 1888.
  17. ^ "Vila", Novi Sad 1868.
  18. ^ "Glas naroda", 24. jun 1873.
  19. ^ "Glas sa Cera", internet časopis za duhovni i nacionalni preporod,
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Андреј_Шагуна&oldid=26811143”