Gleđ
Gleđ ili caklina (lat. substantia adamantina s. enamelum) je čvrsto mineralno tkivo, koje prekriva dentin u predelu anatomske krune zuba. Sadrži 4-6% organskih i 94-96% neorganskih materija, i najbolje je razvijena na griznoj površini.[1] To je najtvrđi deo zuba i najtvrđe tkivo u organizmu uopšte, upravo zbog visokog sadržaja mineralnih materija.
Formiranje i maturacija[uredi | uredi izvor]
Gleđ stvaraju posebne epitelne ćelije nazvane ameloblasti. Produkcija gleđnog matriksa počinje nakon inicijalne mineralizacije dentinskog matriksa, a vrše je proksimalni delovi ameloblasta. Kada se stvori dovoljna količina gleđi ameloblasti involiraju i stvaraju tanak organski pokrivač, tzv. gleđnu košuljicu (lat. cuticula dentis), koja ima ulogu da zaštiti gleđ od okolnog vezivnog tkiva i da omogući nesmetano nicanje zuba. Stvaranje gleđi je ritmički neujednačen proces, usled čega dolazi do stvaranja slojeva u njenoj strukturi. Sazrevanje ovog dela zuba se odigrava pre erupcije, ali i dve godine nakon njegovog nicanja, tako da pljuvačka sa svojim jonima igra značajnu ulogu u određivanju konačnog kvaliteta gleđi. Nakon završene maturacije gleđ postaje potpuno acelularna, nevaskularizovana i neinervisana tvorevina, koja ipak putem razmene jona umereno komunicira sa okolnom sredinom.[2]
Sastav[uredi | uredi izvor]
Gleđ se sastoji iz dva dela: formiranog i neformiranog.[3]
Formirani deo čine gusto zbijene šestougaone gleđne prizme, promera 3-6μm, tj. veliki kristali kalcijumhidroksiapatita za koji su vezani joni karbonata, Mg, Na, K itd. Prizme se protežu radijalno od granice sa dentinom do slobodne površine gleđi i idući ka površini njihov promer se povećava.
Neformirani deo čini lepljiva interprizmatična supstanca (matriks), koja povezuje gleđne prizme.[4] Njena debljina iznosi oko 1μm. Organski matriks čini samo 1% ukupne mase gleđi, a gradi ga fina mreža veoma čvrstih i gotovo potpuno nerastvorljivih proteinskih vlakana (sličnih keratinu kose).[5]
Zahvaljujući svom sastavu, gleđ je veoma otporna na dejstvo enzima, kiselina i ostalih korozivnih materija i predstavlja prvu i glavnu liniju odbrane zuba od karijesa.
Boja gleđi[uredi | uredi izvor]
Gleđ je translucentna (delimično providna), tako da boja zuba (koja varira od žućkaste do svetlosive i beličastoplave) zavisi od boje dentina i providnosti gleđi. Što je gleđ manje providna to su zubi belji, a na translucenciju utiču debljina, gustina, stepen kalcifikacije i homogenost gleđi.[4]
Mlečni zubi su obično belji od stalnih, upravo zbog veće debljine gleđi. Boja zuba je važna i sa kliničkog aspekta, jer promena koloriteta može da ukaže na razne patološke procese u zubu.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Olga Janković, Verica Vunjak: Morfologija zuba, VII izdanje ("Zavod za udžbenike i nastavna sredstva“ Beograd, ). 2001. ISBN 978-86-17-08912-0.
- ^ Z. Anđelković, Lj. Somer, M. Perović, V. Avramović, Lj. Milenkova, N. Kostovska, A. Petrović: „Histološka građa organa“ ("Bonafides“ Niš 2001). ISBN 978-86-7434-003-5.
- ^ Prof. dr Vjekoslav Duančić: „Osnove histologije čovjeka“ VIII izdanje ("Medicinska knjiga“ Beograd-Zagreb 1983.)
- ^ a b Željko Martinović: Osnovi dentalne morfologije, II izdanje ("Službeni glasnik“ Beograd, ). 2000. ISBN 978-86-7549-175-0.
- ^ Arthur C. Guyton M.D, John E. Hall Ph.D: Medicinska fiziologija, IX izdanje ("Savremena administracija“ Beograd, 1999.)
