Grobnica šejha Safija
| Grobnica šejha Safija مجموعه آرامگاه و خانقاه شیخ صفی الدین | |
|---|---|
 Grobnica šejha Safija | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Grobnica šejha Safija |
| Mesto | Ardabil, Iran |
| Koordinate | 38° 14′ 55″ S; 48° 17′ 29″ I / 38.2486° S; 48.2914° I |
| Površina | 21.353, 130.616 ha (2,2984×109, 1,40594×1010 sq ft) |
| Kriterijum | Kulturno dobro: i, ii, iv |
| Upis | 2010. (34. sednica) |
| Veb-sajt | http://whc.unesco.org/en/list/1345
  Grobnica šejha Safija |
Grobnica šejha Safija (persijski jezik: مجموعه آرامگاه و خانقاه شیخ صفی الدین, šejh Safi al-Din Hanegah) je mauzolej u kojemu je sahranjen šeik Safi Adin (1252.–1334), sufijski duhovni vođa severnog Irana po kojemu je nastao eponim dinastije Safavida.[1]
Kompleks grobnice sa svetištem je izgradio šejhov sin Sadraldin Musa u mestu Ardabilu 1334. godine[2], koji je bio najveći grad u Iranu, pre mongolskih osvajanja. Sastoji se od više građevina koji su tokom vekova imale različite namene kao što su: mauzolej, džamija, medresa, biblioteka, cisterna, bolnica, kuhinja, pekara i kancelarije. Između ostalog, središnji deo je put do svetišta (kanegah) koji se sastoji od sedam delova, čime se označavaju sedam etapa misticizma sufizma. Različiti delovi mauzoleja su odvojeni s osam vrata, koje takođe simbolizuju osam stanovišta sufizma.
Kada je 1349. godine potomak šejha Safija i upravitelj njegovog svetišta šejh Ismail I postao prvi šah dinastije Safavida, proglasio je šiizam državnom religijom. Tokom dinastije Safavida, do kraja 18. veka, kompleks je postao važno mesto hodočašća, a dograđene su još neke građevine, između ostalih i harem, i grobnice nekoliko safavidskih šejha, žrtava safavidskih bitaka protiv Osmanlija. Abas I Veliki je 1544. godine izgradio monumentalni portal, dvorište s vrtom i uredio je svetište u današnji izgled, a od 1752. do 20. veka dograđeni su toalet, strojarnica i staklena bašta.
Glavni delovi kompleksa[uredi | uredi izvor]
Kompleks ima bogato udešene fasade i unutrašnjost, kao i bogatu kolekciju starih predmeta. On predstavlja redak sklop elemenata srednjovekovne islamske arhitekture, zbog čega je upisan na UNESKO-v Spisak mesta Svetske baštine u Aziji i Australaziji 2010. godine[3].
Grobnica šejha Safija (kupola Allah Allah)[uredi | uredi izvor]
Kupola Allah-Allah je najpoznatiji deo mauzoleja. Spolja je cilindričnog oblika, obima je 22 i visine 17,5 m. Spoljašnjost kupole dekorisana je glaziranom opekom, sa rečima Allah-Allah u hazarbaf pismu tirkizne boje koje se ponavljaju. Unutrašnjost ima osmougaonu osnovu, dok su zidovi ukrašeni floralnim motivima i napisima iz Kurana, slikama, gipsanim radovima i zlatnim dekoracijama u obliku stalaktita. Svojom visinom i dekoracijama kupola se ističe među drugim kupolama na južnoj strani kompleksa, ukrašenim elegantnim pločicama od fajansa i natpisima na kufskom i rika pismu, što ovom istorijskom spomeniku, zajedno sa monumentalnim ulazom, daje neodoljiv raskoš i šarm. Pod grobnice šejha Safija prekriven je reprodukcijom najpoznatijeg tepiha na svetu.
Mauzolej šaha Ismaila I[uredi | uredi izvor]
Kupola mauzoleja šaha Ismaila I (1487- 1524) je nešto niža od kupole šejha Safija. Njena unutrašnjost je dekorisana natpisima u kufskom pismu i slonovači i ebonovini sa finim gravurama.
Kineska dvorana[uredi | uredi izvor]
U ovoj prostoriji se nalaze četiri kraljevska prestola, a unutrašnjost je ukrašena gipsanim radovima. To je mesto gde je šah Abas I čuvao kolekciju porcelana iz Ming dinastije, koju je dobio na poklon od kineskog cara. Po porcelanu je i čitava dvorana dobila ime.
Dvorana kandila[uredi | uredi izvor]
Prvobitno je služila kao mesto okupljanja safavidskih sufija, a kasnije je postala poznata po brojnim kandilima koja su je obasjavala. Ovaj deo je zapravo glavni deo zdanja i nalazi se direktno preko puta predvorja na dva sprata. Pet drvenih prozora na gornjem spratu i pet prozora ispod njega daju dvorani predivan izgled.
Groblje poginulih u Čaldoranskom ratu[uredi | uredi izvor]
Nakon Čaldoranskog rata 1514. godine, za vreme vladavine šaha Ismaila I, ovde su sahranjivana tela poginulih zajedno sa njihovim sedlima. Za vreme Safavidske dinastije, na groblju su sahranjivani i verski velikodostojnici i politički važne ličnosti.
Ženske odaje[uredi | uredi izvor]
Sastoji se od dve prostorije u kojima se nalazi šest drvenih kovčega položenih na grobnice šejh Safijevih naslednika. Među njima se posebno izdvajaju grobna mesta njegove supruge i kćerke, kao i kćerke šejha Zaheda Gilanija.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Ornament na tamburu grobnice šejha Safija (levo) je uzastopno ponavljanje reči "Alah" -
Kupole prekrivene raznobojnom opekom -
Unutrašnje dvorište -
Unutrašnjost grobnice -
Isklesana divovska ruka, simbol "dvanaestorice" šiitskih imama -
Tirkizna dekoracija kupole
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Tapper 1997, str. 39.
- ^ Mauzolej šejha Safija u Ardabilu na kufic.info Preuzeto 31. maja 2011.
- ^ (jezik: engleski) Grobnica šejha Safija na sajtu Unesko
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Tapper, Richard (1997). Frontier Nomads of Iran: A Political and Social History of the Shahsevan. Cambridge University Press. str. 39. ISBN 978-0-521-58336-7.